K1 (spoorwegrijtuig) – Wikipedia

Geplaatst op door

K1-rijtuigen van de NMBS

Exploitant NMBS, ONCF
Aantal 503
Nummering a2b7: 20001 – 20122
b9: 22001 – 22040
c11: 23002 – 23248
b6p: 42201 – 42240
c7p: 42301 – 42353
Fabrikant Baume et Marpent, La Brugeoise, Ateliers Métallurgiques de Nivelles, Ateliers de la Dyle, Ateliers de Construction de Familleureux, Anglo-Franco-Belge, Enghien St.-Eloi, Energie, Braine le Comte
In dienst 1933 – 1935
Uit dienst jaren 80
Spoorwijdte 1435 mm (normaalspoor)
Massa 43-48 ton
Lengte over buffers 23,32 m
Breedte 3,07 m
Hoogte 3,95 m
b6p & c7p: 4,43 m
Aantal zitplaatsen a2b7 1e klas: 12
a2b7 2e klas: 52
b9 2e klas: 72
c11 3e klas: 108
Aantal klapzittingen a2b7: 6
b9: 4
b6p: 2
Maximumsnelheid 80-120 km/h

Het K1-rijtuig is een voormalige serie rijtuigen van Belgische spoorwegen voor binnenlands verkeer. Van de jaren 30 tot in de jaren 70 en 80 waren de K1-rijtuigen in gebruik. De laatste jaren werden de rijtuigen voornamelijk voor militaire treinen gebruikt.

In het voorjaar van 1932 leverde Baume et Marpent het prototype af van het nieuwe rijtuigtype K voor binnenlands verkeer. Het proefrijtuig kreeg het nummer 47001. Later werd het rijtuig nog vernummerd in 23010, in 1933 werd dit 23001. In 1957 vond een andere nummerwijziging plaats tot 22032.

Tussen 1933 en 1935 werd vervolgens een 502-tal rijtuigen gebouwd door een negen bouwers. In totaal werden door deze bedrijven vijf verschillende rijtuigtypes gebouwd.

a2b7[bewerken | brontekst bewerken]

  • 122 rijtuigen type a2b7 met de oorspronkelijke nummering in de serie 20001 – 20122. De eerste 73 rijtuigen werden gebouwd door Baume et Marpent, de 20074 – 20122 door La Brugeoise. Deze rijtuigen hadden 2 afdelingen. De 1e klasse afdeling bestond uit 2 coupés met een zijgang met in totaal 12 zitplaatsen. Het 2e-klassegedeelte had zeven ramen en in totaal 52 zitplaatsen, naast een zestal klapstoelen.

Verbouwingen[bewerken | brontekst bewerken]

Later werd een aantal rijtuigen van deze serie verbouwd tot andere types, om te voldoen aan de veranderende vraag. 29 rijtuigen gingen verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog. 44 rijtuigen werden niet verbouwd. Wel werd tijdens de declassering van 1957 de oorspronkelijke indeling van een deel 1e klas en een gedeelte 2e klas gewijzigd tot één eerste klasse (A9).

    • Een negental beschadigde rijtuigen werd na de Tweede Wereldoorlog hersteld en ontdaan van de afdeling eerste klasse. De rijtuigen werden van het type b9 en kregen de nummering 22042 – 22048. Na het verdwijnen van de originele eerste klasse en de derde klasse werden deze negen rijtuigen hernummerd in de serie A9 21113 – 21115, 21131 – 21136.
    • In 1952 werd ook een aantal andere rijtuigen van oorsprong a2b7 verbouwd. Vier rijtuigen, later in totaal 12 rijtuigen, verloren 1 coupe 1e klasse en kregen in die ruimte een opslagruimte voor een snackbardienst. Later werden bij de 8 laatste rijtuigen zowel de opslagruimte als de resterende 1e klasse coupe weggenomen.
    • Twee rijtuigen werden in 1957 gedeclasseerd en vernummerd.
    • 15 rijtuigen werden in de jaren 50 verbouwd tot rijtuigen die voor de helft waren uitgevoerd als 1e klasse rijtuigen. De overige helft werd omgebouwd tot een bagageruimte met een kleine snackbarruimte. De rijtuigen kregen de aanduiding A5DR.
    • 10 rijtuigen werden verbouwd tot rijtuigen waarbij de eerste klasse afdeling werd vergroot ten koste van de afdeling 2e klasse. Het werden rijtuigen met de aanduiding A4B5.
    • 40 rijtuigen werden vernummerd en geschikt gemaakt voor internationale treindiensten. Hierbij werden ze geschikt om onder verschillende spanningen het interieur te verwarmen.

b9[bewerken | brontekst bewerken]

  • 40 rijtuigen type b9 met de oorspronkelijke nummering in de serie 22001 – 22040. Deze rijtuigen werden tussen november 1934 en mei 1935 gebouwd door Baume et Marpent. De rijtuigen boden plaats aan 72 reizigers in de 2e klasse. De rijtuigen kenden een middengang. 13 rijtuigen werden verbouwd eind jaren 50 waarbij ze voorzien werden van elektrische verwarming en nieuwe ramen.

In 1957 werden de 27 resterende rijtuigen (13 waren verloren gegaan tijdens de Tweede Wereldoorlog) vernummerd tijdens de declassering.

c11[bewerken | brontekst bewerken]

  • Tussen 1931 en 1935 volgde de bestelling en levering van in totaal 247 of 248 rijtuigen met alleen 3e klasse. Er werd 1 prototype gebouwd, hierboven beschreven en genummerd met 23001 (later 23032). Later volgde serielevering van 247 rijtuigen. 50 rijtuigen serie 23002 – 23051 werden gebouwd door de Ateliers Métallurgiques de Nivelles, de 23052 – 23101 en 23168 – 23183 door Ateliers de la Dyle. De 23102 – 23167 werden gebouwd door Ateliers de Construction de Familleureux, de 23184 – 23235 door Anglo-Franco-Belge en ten slotte de 23236 – 23248 door Enghien St.-Eloi. Deze rijtuigen 3e klasse boden plaats aan 108 reizigers. Door verschillende soorten draaistellen hadden de rijtuigen een leeg gewicht dat varieerde tussen de 39 en 42 ton. 62 rijtuigen gingen verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog, waardoor uiteindelijk 185 rijtuigen werden vernummerd tijdens de deklassering van 3e naar 2e klasse.
K1 c11 K1 B11 (vernummering resterende rijtuigen in 1957)
23001, 23002 – 23248 22001 – 22185 (niet op volgorde)

b6p[bewerken | brontekst bewerken]

  • In 1934 en 1935 werden 40 rijtuigen gebouwd met 6 afdelingen 2e klasse met de nummers 42201 – 42240. Daarnaast kregen deze rijtuigen een bagageruimte. Deze bagageruimte werd voorzien van een uitkijkpost, waardoor deze rijtuigen extra hoog waren. De eerste 16 rijtuigen werden gebouwd door Ateliers Métallurgiques de Nivelles, de restende 24 semi-bagagerijtuigen door Anglo-Franco-Belge. 5 rijtuigen gingen verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 1936 werden de rijtuigen 42219 – 42229 (uitgezonderd 42224) verbouwd naar internationale voorschriften. Zij werden toen vernummerd tot serie 41201 – 41209.
K1 b6p vernummering 1954 vernummering 1957
42201 – 42240 26101 – 26127 28101 – 28127

c7p[bewerken | brontekst bewerken]

  • In 1933 en 1934 werden deze rijtuigen geleverd, behoorlijk identiek aan de b6p met het verschil dat deze rijtuigen 7 afdelingen 3e klasse kenden. De rijtuigen zijn op afstand te onderscheiden van de b6p door de aanwezigheid van een klein venster in de bagageruimte. De c7p werd gebouwd door drie verschillende fabrikanten: 42301 – 42312, 42346 – 42353: Braine Le Comte; 42313 – 42322: Enghien St.-Eloi en 42323 – 42345: Energie. Na enkele jaren werden 24 rijtuigen verbouwd voor internationaal verkeer en vernummerd tot 41301 – 41324. 8 rijtuigen gingen verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog.
K1 c7p vernummering 1954 vernummering 1957
42301 – 42353 27001 – 27018 29001 – 29018

De rijtuigen die nog in gebruik waren bij de NMBS tijdens de vernummering naar UIC-nummers kregen de volgende nummering:

Hoewel het grootste gedeelte van de rijtuigen is gesloopt, is een klein deel bewaard gebleven en wordt gebruikt bij diverse museumspoorlijnen in België en Nederland.

Duitsland[bewerken | brontekst bewerken]

Een onbekend aantal rijtuigen dat verdween tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam terecht bij de Deutsche Reichsbahn en deed soms nog tot in de jaren 70 dienst, zowel als personenrijtuig, dienstrijtuig of anders.

Marokko[bewerken | brontekst bewerken]

Daarnaast werden 135 rijtuigen voor een tweede leven rond 1983 verkocht aan de Marokkaanse Spoorwegen.[1] Nog in 2013 werden rijtuigen in die actieve dienst aangetroffen.[2][3]

Museumrijtuigen[bewerken | brontekst bewerken]