[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/nl\/wiki3\/geodetisch-coordinatensysteem-wikipedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/nl\/wiki3\/geodetisch-coordinatensysteem-wikipedia\/","headline":"Geodetisch co\u00f6rdinatensysteem – Wikipedia","name":"Geodetisch co\u00f6rdinatensysteem – Wikipedia","description":"before-content-x4 Een geodetisch co\u00f6rdinatensysteem is een co\u00f6rdinatensysteem zoals dat in de geodesie (landmeetkunde) gedefinieerd wordt. Uit praktische overwegingen en om","datePublished":"2022-03-17","dateModified":"2022-03-17","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/nl\/wiki3\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/nl\/wiki3\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/6\/62\/Geodetisch_punt_Gc45_Relegem_Asse_Belgium.jpg\/260px-Geodetisch_punt_Gc45_Relegem_Asse_Belgium.jpg","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/6\/62\/Geodetisch_punt_Gc45_Relegem_Asse_Belgium.jpg\/260px-Geodetisch_punt_Gc45_Relegem_Asse_Belgium.jpg","height":"347","width":"260"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/nl\/wiki3\/geodetisch-coordinatensysteem-wikipedia\/","about":["Wiki"],"wordCount":1928,"articleBody":"     (adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});before-content-x4Een geodetisch co\u00f6rdinatensysteem is een co\u00f6rdinatensysteem zoals dat in de geodesie (landmeetkunde) gedefinieerd wordt. Uit praktische overwegingen en om historische redenen bestaan er veel verschillende lokale, regionale en wereldwijde co\u00f6rdinatensystemen. Deze co\u00f6rdinatensystemen worden ook veelvuldig buiten de geodesie gebruikt. Bij toepassingen die een minder hoge precisie vereisen, kunnen sommige co\u00f6rdinatensystemen die geodetisch gezien verschillend zijn, als gelijk behandeld worden.       (adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});after-content-x4In Nederland is het meest gebruikte co\u00f6rdinatenstelsel het stelsel van de rijksdriehoeksmeting (RD), dat gekoppeld is aan het Europese ETRS89, dat weer gekoppeld is aan het wereldwijde ITRS. In Belgi\u00eb bestaat een gelijkaardig systeem, dat gekend is als Lambert 2008 en dat op gelijkaardige manier internationaal verankerd is.Een geodetisch co\u00f6rdinatensysteem bestaat uit een, meerdere of alle onderstaande onderdelen:Table of Contents       (adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});after-content-x4Geodetisch datum[bewerken | brontekst bewerken]Referentie-ellipso\u00efde[bewerken | brontekst bewerken]Kaartprojectie[bewerken | brontekst bewerken]Parameterwaarden[bewerken | brontekst bewerken]Realisatie[bewerken | brontekst bewerken]Model voor historische vervormingen[bewerken | brontekst bewerken]Notatiewijze[bewerken | brontekst bewerken]Co\u00f6rdinatenstelsel[bewerken | brontekst bewerken]Conventies[bewerken | brontekst bewerken]Ellipso\u00efdische hoogte[bewerken | brontekst bewerken]Fysische hoogte[bewerken | brontekst bewerken]Nederlands Stelsel van de Rijksdriehoeksmeting[bewerken | brontekst bewerken]Belgisch Lambertco\u00f6rdinatensysteem[bewerken | brontekst bewerken]WGS84-met-UTM-co\u00f6rdinatensysteem[bewerken | brontekst bewerken]Geodetisch datum[bewerken | brontekst bewerken]Een geodetisch datum legt de positie, ori\u00ebntering en schaal van het co\u00f6rdinatensysteem ten opzichte van de Aarde vast. Dit wordt gedefinieerd met de zeven parameters van een gelijkvormigheidstransformatie naar (en\/of van) een ander co\u00f6rdinatensysteem. Door plaattektoniek is het soms nodig voor iedere parameter de verandering per jaar te specificeren. Dit geeft veertien parameters voor een referentietijdstip. Wanneer uit numerieke overwegingen niet het middelpunt van de Aarde als rotatiepunt gebruikt wordt, geeft dit drie extra parameters, namelijk de co\u00f6rdinaten van het rotatiepunt. Het geodetisch datum van een co\u00f6rdinatensysteem heeft vaak geen echte eigen naam. Als naam wordt daarom wel de naam van het co\u00f6rdinatensysteem zelf, de referentie-ellipso\u00efde, het centraal (kaartprojectie-)punt of iets anders kenmerkends gebruikt.Referentie-ellipso\u00efde[bewerken | brontekst bewerken]Een referentie-ellipso\u00efde beschrijft de vorm en grootte (van het wiskundig model) van de Aarde. Deze wordt gedefinieerd met twee parameters, die een ellipso\u00efde defini\u00ebren. Referentie-ellipso\u00efdes met gebruikelijke keuzes voor deze parameters hebben een naam, bijvoorbeeld die van de wetenschapper die de waarden van de parameters vastgesteld heeft, of de naam van het co\u00f6rdinatensysteem waarvoor deze gebruikt wordt.Kaartprojectie[bewerken | brontekst bewerken]Een kaartprojectie is een manier waarop (een deel van) het gekromde aardoppervlak op een 2D kaart geprojecteerd wordt. Het gaat hier om een wiskundige projectie met een schaal die bij benadering zo goed mogelijk 1:1 is.[1] De Cartesische co\u00f6rdinaten in meters op deze 2D kaart worden gebruikt als co\u00f6rdinaten voor het betreffende deel van het aardoppervlak.Projecteren kan op vele manieren. Gebruikelijke methoden hebben een naam, bijvoorbeeld van de wetenschapper die de kaartprojectie ontwikkeld heeft. Afhankelijk van de projectiemethode, parameterwaarden en het toepassingsgebied levert dit kleine of grotere vervormingen op. In West-Europa is de conforme kegelprojectie van Lambert populair voor nationale cartografie.       (adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});after-content-x4Parameterwaarden[bewerken | brontekst bewerken]Bij de meeste kaartprojecties zijn er enkele parameters die afhankelijk van het af te beelden gebied anders kunnen zijn. De keuze van de waarden van deze parameters hebben meestal geen naam. Ter identificatie kan de combinatie van de naam van de kaartprojectie en het co\u00f6rdinatensysteem gebruikt worden.Realisatie[bewerken | brontekst bewerken]De in het terrein gemarkeerde referentiepunten met hun vastgestelde co\u00f6rdinaten geven de de facto definitie van het co\u00f6rdinatensysteem. Bij het precieze wereldwijde co\u00f6rdinatensysteem ITRS krijgt de realisatie een naam waarbij de S van systeem vervangen wordt voor de F van frame (bijvoorbeeld ITRF2000). Bij andere co\u00f6rdinatensystemen heeft de realisatie meestal geen eigen naam.Model voor historische vervormingen[bewerken | brontekst bewerken]Door de beperkte precisie van de meettechnieken ten tijde van de definitie van een co\u00f6rdinatensysteem zitten er altijd kleine fouten in de realisatie van het co\u00f6rdinatensysteem. Na verloop van tijd geven die lokale systematische afwijkingen. Deze afwijkingen of vervorming van het co\u00f6rdinatensysteem wordt soms geformaliseerd in een wiskundig model dat de vervormingen beschrijft. Zo’n model wordt in veel gevallen gedefinieerd door een regelmatig raster van correctiewaarden (correctiegrid) en een interpolatiemethode. De interpolatiemethode heeft meestal een naam, het correctiegrid is specifiek voor het co\u00f6rdinatensysteem en heeft daarom meestal geen eigen naam. Ter identificatie kan de naam van het digitale bestand van het correctiegrid gebruikt worden.Notatiewijze[bewerken | brontekst bewerken]Co\u00f6rdinaten kunnen op verschillende manieren genoteerd worden, waarbij per co\u00f6rdinaatsysteem andere gewoontes gebruikelijk kunnen zijn.Co\u00f6rdinatenstelsel[bewerken | brontekst bewerken]Het co\u00f6rdinatenstelsel is de keuze voor cartesische co\u00f6rdinaten of geografische co\u00f6rdinaten.Geprojecteerde co\u00f6rdinaten zijn altijd cartesisch (x, y), wat op papieren kaarten een vierkant kilometerrooster geeft. Ongeprojecteerde cartesische co\u00f6rdinaten worden alleen voor berekeningen gebruikt.Voor ongeprojecteerde co\u00f6rdinaten zijn geografische co\u00f6rdinaten (bij benadering bolco\u00f6rdinaten) gebruikelijk. In dit stelsel, dat vanouds in de zeevaart in gebruik is, wordt een locatie in booggraden uitgedrukt en een hoogte in meters boven de ellipso\u00efde. Een graad wordt traditioneel onderverdeeld in 60 boogminuten, een boogminuut in 60 boogseconden, waarvan desgewenst nog decimalen achter de komma genoteerd kunnen worden. Decimale notatie van de boogminuten en het gebruik van decimalen booggraden komen ook voor.Conventies[bewerken | brontekst bewerken]Voorbeelden van verschillende conventies zijn de volgorde waarin de x-, y- en z-co\u00f6rdinaten genoteerd worden (bijvoorbeeld x, y, z of northing, easting, up), de eenheden (bijvoorbeeld meters, kilometers, voeten, decimale graden, graden-minuten-seconden), de positieve richting van de co\u00f6rdinaatassen (bijvoorbeeld oost of west positief).Ellipso\u00efdische hoogte[bewerken | brontekst bewerken]De hoogte boven de ellipso\u00efde is een consistent onderdeel van 3D ellipso\u00efdische co\u00f6rdinaten, maar deze puur geometrische hoogte heeft geen fysische betekenis. Water kan van een punt met lage hoogte naar een punt met een hogere ellipso\u00efdische hoogte stromen.Fysische hoogte[bewerken | brontekst bewerken]Hoogte zoals uit waterpassing verkregen wordt is wel bruikbaar voor waterhuishouding. Hierbij is echter niet een ellipso\u00efde, maar een geo\u00efde het referentievlak.  Nederlands Stelsel van de Rijksdriehoeksmeting[bewerken | brontekst bewerken]Het Nederlandse co\u00f6rdinatensysteem RD heeft een geodetisch datum dat soms RD Bessel of kortweg Bessel genoemd wordt en gedefinieerd wordt door de parameters van RDNAPTRANS\u2122. De gebruikte referentie-ellipso\u00efde is de ellipso\u00efde van Bessel (1841). De kaartprojectie van RD is de Stereografische dubbelprojectie met als parameters o.a. de co\u00f6rdinaten van de kerktoren van Amersfoort en een schaalfactor die is afgestemd op de afmetingen van Nederland. Sinds 2000 is er een correctiegrid beschikbaar waarmee sinds met behulp van bi-lineare[2] interpolatie op ieder punt binnen het grid een correctie bepaald kan worden. De realisatie van RD wordt gevormd door de traditionele RD-punten zoals kerktorens, de voor GPS geschikte kernnetpunten en gecertificeerde GPS-referentiestations. Het is gebruikelijk om bij RD-co\u00f6rdinaten eerst de x- en dan de y-co\u00f6rdinaat te noteren in meters of kilometers met een komma als decimaalscheidingsteken.Voor de fysische hoogte wordt Normaal Amsterdams Peil gebruikt.Belgisch Lambertco\u00f6rdinatensysteem[bewerken | brontekst bewerken]In Belgi\u00eb bestaat het Lambertco\u00f6rdinatensysteem zoals gedefinieerd door het NGI.Voor de fysische hoogte wordt de Tweede Algemene Waterpassing gebruikt.WGS84-met-UTM-co\u00f6rdinatensysteem[bewerken | brontekst bewerken]De universele transversale mercatorprojectie (UTM) is een projectie waarbij de aarde (afgezien van de poolgebieden) in 60 smalle stroken (zones) verdeeld is en voor elke strook is een transversale mercatorprojectie toegepast is. Tegenwoordig wordt de UTM-projectie meestal gebruikt voor (niet nader gespecificeerde realisaties van) WGS84 (datum en ellipso\u00efde). De UTM-projectie wordt echter ook gebruikt in combinatie met andere datums en ellipso\u00efdes. Het vermelden van WGS84 is dus op zijn minst noodzakelijk om van een geodetisch co\u00f6rdinatensysteem te kunnen spreken.Bronnen, noten en\/of referenties\u2191 De uiteindelijke schaal waarmee de co\u00f6rdinaten op een computerscherm of een papieren kaart worden afgebeeld is uiteraard meestal veel kleiner.\u2191 Voor RDNAPTRANS\u21222000, 2004 en 2008 met behulp van Overhauser-splines     (adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});after-content-x4"},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/nl\/wiki3\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/nl\/wiki3\/geodetisch-coordinatensysteem-wikipedia\/#breadcrumbitem","name":"Geodetisch co\u00f6rdinatensysteem – Wikipedia"}}]}]