Associatie van hazelaar en purperorchis
De associatie van hazelaar en purperorchis (Orchio-Cornetum) is een associatie uit de klasse van de doornstruwelen (Rhamno-Prunetea), een plantengemeenschap die voorkomen op vochtige, ondiepe, kalkrijke bodems en die gekenmerkt worden door een hoog opgaande, doornige struiklaag met onder andere rode kornoelje, eenstijlige meidoorn, zuurbes en hazelaar, en een zeer goed ontwikkelde en diverse kruidlaag met talrijke orchideeënsoorten waaronder de purperorchis.
Deze associatie is in Nederland uiterst zeldzaam en in Vlaanderen zeldzaam.
De wetenschappelijk naam Orchio-Cornetum is afgeleid van de botanische namen van twee dominante soorten van de associatie, de purperorchis (Orchis purpurea) en de rode kornoelje (Cornus sanguinea).
Ecologie[bewerken | brontekst bewerken]
De associatie van hazelaar en purperorchis komt voor op ondiepe, vochtige verweringsbodems op een kalksteen- of krijtsteenondergrond, rendzina of krijteerdgronden genaamd. De standplaatsen zijn grondwateronafhankelijk. De bodem is maximaal 40 cm diep en zavelig.
Deze associatie komt in Vlaanderen en Nederland zowel voor op kapvlaktes als in bosranden.
Ontstaan en successie[bewerken | brontekst bewerken]
De associatie van hazelaar en purperorchis ontstaat in de regel na het kappen van het eiken-haagbeukenbos met purperorchis. Het kan alleen blijven bestaan bij een voortzetting van het hakhoutbeheer.
Bij gebrek aan dit beheer zal het struweel na verloop van lange tijd terugkeren naar het oorspronkelijke eiken-haagbeukenbos met purperorchis, waarbij eerst hondsroos en eenstijlige meidoorn gaan domineren, waarna er zich vervolgens bomen beginnen te vestigen, beginnende met gewone es en gewone esdoorn. Wordt echter de bodem kunstmatig verrijkt, dan zal het zich eerder ontwikkelen in de richting van de associatie van sleedoorn en eenstijlige meidoorn waarbij ook de hoge soortendiversiteit en de orchideeën verdwijnen.
Wordt het struweel intenser bemaaid of begraasd, dan kan het evolueren naar een eveneens zeer divers kalkgrasland.
Structuur[bewerken | brontekst bewerken]
De associatie van hazelaar en purperorchis vormt een tamelijk hoog struweel waarin zowel de boomlaag, de struiklaag als de kruidlaag goed ontwikkeld en zeer soortenrijk zijn. De kruidlaag telt talrijke orchideeën en bolgewassen. De struiken zijn dikwijls overwoekerd door lianen als de bosrank. Dwergstruiken, varens en hoge grassen zijn daarentegen zelden aanwezig. Ook een moslaag is meestal slechts beperkt aanwezig.
De associatie van hazelaar en purperorchis wordt algemeen gekenmerkt door de aanwezigheid van de purperorchis. Specifiek voor Zuid-Limburg en de Voerstreek worden ook de bosroos, het ruig hertshooi, de vliegenorchis en het bleek bosvogeltje als kensoorten beschouwd. Verder komen er in dit soort vegetaties heel wat van de kensoorten van het hogerliggende verbond en van de klasse voor, met als meest voorkomende soorten in de struiklaag de rode kornoelje, eenstijlige meidoorn, wilde kardinaalsmuts, wilde liguster, zuurbes, hondsroos, sleedoorn en gewone vlier, en bij de lianen de bosrank, heggenrank en hop.
Andere struiken die frequent worden aangetroffen zijn de naamgevende hazelaar en de Gelderse roos.
In de boomlaag komen onder meer de gewone es, zomereik, gewone esdoorn, zoete kers en haagbeuk algemeen voor.
De associatie telt daarnaast heel wat bosplanten die in geen enkel ander type struweel worden aangetroffen en die daarom als differentiërende soorten worden beschouwd, zoals de klimop, de boskortsteel, de gevlekte aronskelk, het donkersporig bosviooltje, het geel nagelkruid en de eenbes. Ook zeldzaamheden als de bosboterbloem vinden we in dit struweel terug. Opvallend is de aanwezigheid van talrijke orchideeën; naast de al genoemde soorten kunnen ook nog de grote keverorchis, de bergnachtorchis, het soldaatje, de mannetjesorchis, het vogelnestje en de geelgroene wespenorchis in deze struwelen worden aangetroffen. Deze soorten komen ook voor in het eiken-haagbeukenbos met purperorchis, waaruit dit struweel meestal ontstaat.
De voor Vlaanderen en Nederland belangrijkste soorten zijn:
In de Biologische Waarderingskaart (BWK) van Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is deze associatie opgenomen als struweel op kalkrijke bodem (sk).
Dit vegetatietype staan alle gewaardeerd als ‘Biologisch zeer waardevol’.
Het verspreidingsgebied van de associatie van hazelaar en purperorchis in Europa is slecht gekend. Het komt voor in Frankrijk, België, Nederland, Duitsland en mogelijk Zuid-Engeland, met als zwaartepunt Noordwest-Frankrijk.
In Nederland is ze uiterst zeldzaam en beperkt tot Zuid-Limburg.
Ook in Vlaanderen zijn deze struwelen zeldzaam; voorbeelden zijn bekend van de Voerstreek, in Hoegaarden (Haspengouw) en op de Tiendeberg in Kanne.
Bronnen, noten en/of referenties
|
Recent Comments