Order Witolda Wielkiego – Wikipedia, wolna encyklopedia

Order Witolda Wielkiego ze Złotym Łańcuchem oraz tarczą z herbami Żmudzi, Litwy, Ziemi Trockiej i Wołynia

Order Witolda Wielkiego (lit. Vytauto Didžiojo ordinas) – najwyższe z litewskich odznaczeń państwowych ustanowione w 1930 na pamiątkę 500. rocznicy śmierci wielkiego księcia Witolda. Przyznawany jest obywatelom litewskim i obcokrajowcom za wybitne zasługi cywilne i wojskowe dla Państwa Litewskiego.

Order Witolda Wielkiego został ustanowiony w 1930 i był przyznawany do 1940. Autorami projektu orderu według Astikasa^[1] byli artyści Mstislavas Dobužinskis lub Petras Tarabilda, według Kancelarii Prezydenta Litwy inny artysta litewski, Jonas Burba^[2]. W latach przedwojennych order był produkowany przez znaną szwajcarską firmę medalierską braci Huguenin^[1]. Po aneksji Litwy przez ZSRR w 1940 order został zniesiony. Przywrócono go po odzyskaniu niepodległości przez Litwę w 1991 jako najwyższe odznaczenie państwowe.

Obecnie odznaczenie jest wykonywane w Mennicy Państwowej w Wilnie, a wstążka orderu jest produkowana przez znaną duńską firmę medalierską Mørch & Søn w Kopenhadze^[2].

Order dzieli się na pięć klas i dodatkowo Order ze Złotym Łańcuchem:

• I klasa – Krzyż Wielki (lit. Didysis kryžius);
• II klasa – Krzyż Wielki Komandorski (lit. Komandoro didysis kryžius);
• III klasa – Krzyż Komandorski (lit. Komandoro kryžius);
• IV klasa – Krzyż Oficerski (lit. Karininko kryžius);
• V klasa – Krzyż Kawalerski (ew. Rycerski) (lit. Riterio kryžius).

Wraz z orderem ustanowiono także (powiązany z nim) Medal Orderu Witolda Wielkiego.

W 2008 Poczta Litwy wydała znaczek pocztowy z wizerunkiem tego odznaczenia^[3].

Odznaką orderu jest emaliowany na biało złoty krzyż (wykonywany ze złota próby 0,925)^[4] zwieńczony złotą koroną. Pośrodku krzyża znajduje się herb Litwy Pogoń na tle z czerwonej emalii, pod koroną wielkoksiążęcą, i otoczony złotym ornamentem. Na rewersie identyczny ornament pod koroną wielkoksiążęcą, ale w miejsce Pogoni stylizowana litera “V” (Witold, lit. Vytautas), a po obu stronach monogramu daty: 1430 i 1930. W wersji wprowadzonej w latach 90. XX w. zmieniono daty na: 1392 i 1430 (lata panowania wlk. ks. Witolda). Kawalerom orderu I i II klasy przysługuje również gwiazda orderowa w kształcie srebrnej dziewięcioramiennej gwiazdy z okrągłym szafirowym medalionem pośrodku w złotej ramie pod koroną. Pośrodku szafirowego pola medalionu znajduje się wizerunek Krzyża Orderu Witolda Wielkiego. Wstążka biała z pomarańczowymi paskami wzdłuż obu boków. Order z łańcuchem orderowym przysługuje każdorazowemu prezydentowi Litwy. Pierwszym prezydentem, który go założył był Antanas Smetona, za prezydentury którego odznaczenie to zostało ustanowione.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Witolda Wielkiego.

W okresie międzywojennym Order Witolda Wielkiego otrzymało:^[5]

• Order ze Złotym Łańcuchem – prawdopodobnie 5 osób (z Litwinów tylko prezydent Antanas Smetona)
• I klasa – 20 osób (w tym 18 cudzoziemców)
• II klasa – 71 osób
• III klasa – 212 osoby
• IV klasa – 228 osoby
• V klasa – 400 osób.

W latach 90. XX w. Order Witolda Wielkiego I klasy został przyznany 21 obcokrajowcom, głównie głowom koronowanym i prezydentom. Pierwszymi cudzoziemcami odznaczonymi tym orderem była szwedzka para królewska, król Karol XVI Gustaw i królowa Sylwia (1995)^[2].

Z Polaków otrzymali go prezydenci Aleksander Kwaśniewski (1996 i 2005) i Lech Kaczyński (2009). W 2019 został nim odznaczony prezydent Andrzej Duda^[6].

• Algimantas Astikas: Lietuvos ordinai, medaliai ir ženkleliai 1918-1940, Wilno 1993, ISBN 5-417-00373-5
• Robert Werlich: Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military, Waszyngton 1965