[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2016\/03\/28\/obwod-tulski-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2016\/03\/28\/obwod-tulski-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Obw\u00f3d tulski \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Obw\u00f3d tulski \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Obw\u00f3d tulski (ros. \u0422\u0443\u043b\u044c\u0441\u043a\u0430\u044f \u043e\u0431\u043b\u0430\u0441\u0442\u044c) \u2013 jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej. Table of Contents Po\u0142o\u017cenie i powierzchnia[edytuj | edytuj kod]Przynale\u017cno\u015b\u0107 administracyjna[edytuj","datePublished":"2016-03-28","dateModified":"2016-03-28","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/a\/a5\/Tula_YasnayaPolyana_asv2019-09_img11_LNTolstoy_House.jpg\/220px-Tula_YasnayaPolyana_asv2019-09_img11_LNTolstoy_House.jpg","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/a\/a5\/Tula_YasnayaPolyana_asv2019-09_img11_LNTolstoy_House.jpg\/220px-Tula_YasnayaPolyana_asv2019-09_img11_LNTolstoy_House.jpg","height":"124","width":"220"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2016\/03\/28\/obwod-tulski-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":6721,"articleBody":"      Obw\u00f3d tulski (ros. \u0422\u0443\u043b\u044c\u0441\u043a\u0430\u044f \u043e\u0431\u043b\u0430\u0441\u0442\u044c) \u2013 jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej.Table of ContentsPo\u0142o\u017cenie i powierzchnia[edytuj | edytuj kod]Przynale\u017cno\u015b\u0107 administracyjna[edytuj | edytuj kod]Strefa czasowa[edytuj | edytuj kod]Rze\u017aba terenu i geologia[edytuj | edytuj kod]Gleby[edytuj | edytuj kod]Klimat[edytuj | edytuj kod]Hydrologia[edytuj | edytuj kod]Ro\u015blinno\u015b\u0107[edytuj | edytuj kod]\u015awiat zwierz\u0119cy[edytuj | edytuj kod]Ekologia[edytuj | edytuj kod]Statystyki demograficzne[edytuj | edytuj kod]Wyznania[edytuj | edytuj kod]Narodowo\u015bci[edytuj | edytuj kod]Miasta i osiedla typu miejskiego[edytuj | edytuj kod]Okr\u0119gi miejskie[edytuj | edytuj kod]Rejony municypalne[edytuj | edytuj kod]Przemys\u0142[edytuj | edytuj kod]Przemys\u0142 chemiczny[edytuj | edytuj kod]Przemys\u0142 maszynowy[edytuj | edytuj kod]Przemys\u0142 spo\u017cywczy[edytuj | edytuj kod]Pozosta\u0142e ga\u0142\u0119zie przemys\u0142u[edytuj | edytuj kod]Energetyka[edytuj | edytuj kod]Rolnictwo[edytuj | edytuj kod]Transport[edytuj | edytuj kod]Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]Transport wodny i lotniczy[edytuj | edytuj kod]Transport ruroci\u0105gowy[edytuj | edytuj kod]Bogactwa naturalne[edytuj | edytuj kod]Historia ziemi tulskiej[edytuj | edytuj kod]Przynale\u017cno\u015b\u0107 administracyjna i utworzenie obwodu[edytuj | edytuj kod]Po\u0142o\u017cenie i powierzchnia[edytuj | edytuj kod]Obw\u00f3d tulski le\u017cy na zachodzie europejskiej cz\u0119\u015bci Rosji i zajmuje obszar 25\u00a0679\u00a0km\u00b2, co stanowi ok. 0,15% powierzchni ca\u0142ej Federacji Rosyjskiej. Z p\u00f3\u0142nocy na po\u0142udnie region rozci\u0105ga si\u0119 na d\u0142ugo\u015bci 200\u00a0km, a ze wschodu na zach\u00f3d jest to 190\u00a0km.  Obw\u00f3d tulski graniczy z:Przynale\u017cno\u015b\u0107 administracyjna[edytuj | edytuj kod]Pod wzgl\u0119dem administracyjnym obw\u00f3d tulski wchodzi w sk\u0142ad utworzonego w 2000 roku Centralnego Okr\u0119gu Federalnego.Strefa czasowa[edytuj | edytuj kod]Obw\u00f3d tulski nale\u017cy do moskiewskiej strefy czasowej (MSK). UTC +4:00 przez ca\u0142y rok. Wcze\u015bniej, przed 27 marca 2011 roku, obowi\u0105zywa\u0142 czas standardowy (zimowy) strefy UTC+3:00, a czas letni \u2013 UTC+4:00.Rze\u017aba terenu i geologia[edytuj | edytuj kod]Region le\u017cy na terenie Niziny Wschodnioeuropejskiej \u2013 a \u015bci\u015blej na obszarze wchodz\u0105cej w sk\u0142ad tej niziny niewysokiej Wy\u017cyny \u015arodkoworosyjskiej. Z tego powodu przewa\u017caj\u0105ca cz\u0119\u015b\u0107 obwodu le\u017cy na terenie pag\u00f3rkowatej r\u00f3wniny, poprzecinanej dolinami rzecznymi i w\u0105wozami oraz wa\u0142ami. Najwy\u017cszy punkt regionu (we wsi Rajewo, w rejonie tiop\u0142o-ogariewskim) wznosi si\u0119 na wysoko\u015b\u0107 293 m n.p.m.; najni\u017cszym punktem jest brzeg rzeki Oka na granicy z obwodem moskiewskim (108 m n.p.m.).  Na terenie regionu wyst\u0119puj\u0105, mi\u0119dzy innymi, krasowe formy terenu (jaskinie, podziemne komory).Gleby[edytuj | edytuj kod]Na zachodzie regionu wyst\u0119puj\u0105 g\u0142\u00f3wnie gleby darniowo-bielicowe (w kilku podtypach), na p\u00f3\u0142nocy i \u015brodkowym zachodzie g\u0142\u00f3wnie szaroziemy le\u015bne. Centrum i wsch\u00f3d obwodu zajmuj\u0105 zdegradowane czarnoziemy, a jedynie na niewielkich obszarach na po\u0142udniowych skrajach regionu znajduj\u0105 si\u0119 niewielkie obszary \u017cyznych czarnoziem\u00f3w.Klimat[edytuj | edytuj kod]Na terenie obwodu tulskiego panuje klimat umiarkowany typu kontynentalnego, charakteryzuj\u0105cy si\u0119 umiarkowanie ch\u0142odn\u0105 zim\u0105 i ciep\u0142ym latem. \u015arednioroczna temperatura powietrza w regionie to +5\u00a0\u00b0C. Najzimniejszym miesi\u0105cem jest stycze\u0144, kiedy to przeci\u0119tna temperatura wynosi \u201310\u00a0\u00b0C, a najcieplejszym \u2013 lipiec, z temperatur\u0105 +20\u00a0\u00b0C. D\u0142ugo\u015b\u0107 okresu z dodatnimi temperaturami to ok. 220-225 dni.W regionie rocznie spada od 575 do 470\u00a0mm opad\u00f3w. Najwi\u0119cej pada na p\u00f3\u0142nocnym zachodzie obwodu, a najmniej \u2013 na po\u0142udniowym wschodzie. Oko\u0142o 70% wszystkich opad\u00f3w przypada na p\u00f3\u0142rocze ciep\u0142e, za\u015b maksimum wyst\u0119puje w lipcu.  Hydrologia[edytuj | edytuj kod]    Oka \u2013 g\u0142\u00f3wna rzeka regionuNajwi\u0119ksz\u0105 rzek\u0105 regionu jest Oka; do jej dorzecza nale\u017cy znaczna wi\u0119kszo\u015b\u0107 pozosta\u0142ych ciek\u00f3w wodnych obwodu; pozosta\u0142e nale\u017c\u0105 do zlewiska Donu (kt\u00f3rego \u017ar\u00f3d\u0142a oraz fragment g\u00f3rnego odcinka tak\u017ce przep\u0142ywa przez obw\u00f3d).Oka p\u0142ynie w zachodniej i p\u00f3\u0142nocno-zachodniej cz\u0119\u015bci regionu. Jej g\u0142\u00f3wnymi dop\u0142ywami s\u0105 Upa, Osiort i Zusza. We wschodniej cz\u0119\u015bci obwodu znajduje si\u0119 niewielki odcinek g\u00f3rnego biegu Donu.Jego g\u0142\u00f3wnymi dop\u0142ywami w regionie s\u0105 Niepriawda i Czerwona Miecza. Na terenie obwodu znajduje si\u0119 tak\u017ce kilka sztucznych jezior, utworzonych na rzekach poprzez spi\u0119trzenie ich w\u00f3d za pomoc\u0105 zap\u00f3r i tam.Ro\u015blinno\u015b\u0107[edytuj | edytuj kod]Pod wzgl\u0119dem ro\u015blinnym region le\u017cy na granicy stepu i lasostepu.Lasy zajmuj\u0105 ok. 3,37 tys. km\u00b2, co stanowi 13% ca\u0142ego obszaru obwodu. Najwi\u0119ksza lesisto\u015b\u0107 wyst\u0119puje w p\u00f3\u0142nocno-zachodniej cz\u0119\u015bci regionu. Lasy porastaj\u0105ce obw\u00f3d to w wi\u0119kszo\u015bci lasy li\u015bciaste, z\u0142o\u017cone g\u0142\u00f3wnie z d\u0119b\u00f3w, brz\u00f3z, osik itp. Bardziej na po\u0142udnie, w strefie lasostep\u00f3w, tj. obszar\u00f3w gdzie w zale\u017cno\u015bci od warunk\u00f3w terenowo-glebowych tereny le\u015bne wyst\u0119puj\u0105 na przemian ze stepowymi, w\u015br\u00f3d gatunk\u00f3w drzew dominuj\u0105 d\u0119by z domieszk\u0105 lipy, klonu, jesionu i wi\u0105zu. Rosn\u0105ce w tym rejonie lasy do prze\u0142omu XVI i XVII w. okre\u015blane by\u0142y jako tulskie zasieki, gdy\u017c stanowi\u0142y rodzaj zapory chroni\u0105cej po\u0142udniowe granice kraju i utrudniaj\u0105cej przedzieranie si\u0119 konnym oddzia\u0142om wojownik\u00f3w stepowych (g\u0142\u00f3wnie Tatarom) w g\u0142\u0105b teren\u00f3w Rosji; z tego te\u017c powodu lasy te (kt\u00f3rych obszar by\u0142 znacznie wi\u0119kszy ni\u017c obecnie) by\u0142y przedmiotem szczeg\u00f3lnej ochrony.\u015awiat zwierz\u0119cy[edytuj | edytuj kod]Na terenie obwodu \u017cyj\u0105 mi\u0119dzy innymi wilki, \u0142osie, lisy, dziki, wydry, tch\u00f3rze, zaj\u0105ce, wiewi\u00f3rki, sus\u0142y.Z ptak\u00f3w spotka\u0107 mo\u017cna na przyk\u0142ad gawrony, skowronki, jask\u00f3\u0142ki, jerzyki, wr\u00f3ble, dzikie kaczki i g\u0119si, a z ryb mi\u0119dzy innymi p\u0142ocie, okonie, leszcze, szczupaki i mi\u0119tusy.Ekologia[edytuj | edytuj kod]Sytuacja ekologiczna regionu nie jest dobra. Region silnie ucierpia\u0142 w wyniku awarii w Czarnobylu. W jej wyniku na terenie regionu osiad\u0142 radioaktywny py\u0142, a ska\u017cenie na cz\u0119\u015bci obszaru by\u0142o tak du\u017ce, i\u017c konieczna by\u0142a rezygnacja z rolniczego wykorzystania cz\u0119\u015bci grunt\u00f3w. Wed\u0142ug niekt\u00f3rych danych do dzi\u015b w niekt\u00f3rych miejscach utrzymuje si\u0119 podwy\u017cszona promieniotw\u00f3rczo\u015b\u0107.Ponadto w du\u017cych miastach, stanowi\u0105cych zarazem centra przemys\u0142owe, istnieje znaczne zanieczyszczenie powietrza, a w ich okolicy tak\u017ce ska\u017cenie w\u00f3d gruntowych.W obwodzie mieszka 1 449 115 ludzi, 1 082 882 \u017cyje w miastach, 366 233 na terenach wiejskich (2021)[1].Liczba ta systematycznie spada w wyniku niskiego przyrostu naturalnego i ujemnego salda migracji; jeszcze 2005 \u017cy\u0142o tutaj 1621,9 tys. os\u00f3b, a w 2000 by\u0142o to 1740,4 tys.\u015arednia g\u0119sto\u015b\u0107 zaludnienia w regionie to obecnie 56,49 os.\/km\u00b2 (2021). Ludno\u015b\u0107 miejska stanowi 80% populacji (2006; w 2005 stanowi\u0142a 81,9%). Oko\u0142o 30% wszystkich mieszka\u0144c\u00f3w obwodu zamieszkuje w jego stolicy \u2013 Tule.  Statystyki demograficzne[edytuj | edytuj kod]dla populacji 1.675.758 (2002)Ludno\u015b\u0107 wed\u0142ug miejsca zamieszkania:Ludno\u015b\u0107 miejska: 1.366.818 (81,6%)Ludno\u015b\u0107 wiejska: 308.940 (18,4%)Ludno\u015b\u0107 wed\u0142ug p\u0142ci:M\u0119\u017cczy\u017ani: 755.057 (45,1%)Kobiety: 920.701 (54,9%)Liczba kobiet przypadaj\u0105ca na 1000 m\u0119\u017cczyzn: 1219Ludno\u015b\u0107 wed\u0142ug wieku:\u015arednia wieku dla ca\u0142ej populacji: 41,7 lat\u015arednia wieku w mie\u015bcie: 41,5 lat\u015arednia wieku na wsi: 42,8 lat\u015aredni wiek m\u0119\u017cczyzny: 37,8 lat\u015aredni wiek kobiety: 44.9 latPrzyrost naturalny:Wsp\u00f3\u0142czynnik urodze\u0144: 7,88\u20301)Wsp\u00f3\u0142czynnik zgon\u00f3w: b.d.1) \u2013 2004 r.Wyznania[edytuj | edytuj kod]Zdecydowana wi\u0119kszo\u015b\u0107 ludno\u015bci wyznaje prawos\u0142awie. Po okresie ateizacji w czasach ZSRR pozosta\u0142a du\u017ca liczba niewierz\u0105cych. Z nielicznych mniejszo\u015bci wyznaniowych \u017cyje tutaj niespe\u0142na 1-procentowa mniejszo\u015b\u0107 muzu\u0142ma\u0144ska, a tak\u017ce ma\u0142e grupki protestant\u00f3w (m.in. Adwenty\u015bci Dnia Si\u00f3dmego).Narodowo\u015bci[edytuj | edytuj kod]Zdecydowan\u0105 wi\u0119kszo\u015b\u0107 populacji (ok. 95%) stanowi\u0105 Rosjanie. Na terenie obwodu \u017cyj\u0105 ponadto niezbyt liczne grupy przedstawicieli 119 innych narodowo\u015bci, spo\u015br\u00f3d kt\u00f3rych najliczniejsi s\u0105[3]:                narodowo\u015b\u0107liczebno\u015b\u0107(w tys.)Rosjanie1595,6Ukrai\u0144cy22,3Tatarzy9,0Ormianie6,5Bia\u0142orusini6,0Niemcy4,7Azerowie4,5Cyganie3,8Gruzini1,9Mo\u0142dawianie1,7\u017bydzi1,3Mordwini1,2Czuwasze1,1Wymieniono tylko grupy licz\u0105ce powy\u017cej tysi\u0105ca os\u00f3bMiasta i osiedla typu miejskiego[edytuj | edytuj kod]Najwi\u0119ksze miasta i osiedla typu miejskiego (stan na 1 stycznia 2006)(wymieniono tylko miejscowo\u015bci licz\u0105ce powy\u017cej 10 tys. mieszka\u0144c\u00f3w)1) Osiedle typu miejskiegoObw\u00f3d tulski, podobnie jak inne podmioty Federacji Rosyjskiej, posiada do\u015b\u0107 szeroki zakres autonomii w sprawach lokalnych.W\u0142adz\u0119 prawodawcz\u0105 w regionie sprawuje lokalny parlament: Tulska Duma Obwodowa.Naczelnym organem w\u0142adzy wykonawczej oraz funkcj\u0119 g\u0142owy obwodu sprawuje gubernator, powo\u0142ywany przez parlament na wiosek prezydenta Federacji Rosyjskiej. Stoi on tak\u017ce na czele lokalnego rz\u0105du. Obecnie funkcj\u0119 gubernatora sprawuje W\u0142adimir Gruzdiew[4].Od 2006 obw\u00f3d tulski dzieli si\u0119 na 23 rejony. 3 najwi\u0119ksze miasta regionu nie wchodz\u0105 w sk\u0142ad tego podzia\u0142u i stanowi\u0105 wydzielone okr\u0119gi miejskie.Rejony municypalne dziel\u0105 si\u0119 na mniejsze jednostki administracyjne \u2013 osiedla (ros. \u043f\u043e\u0441\u0435\u043b\u0435\u043d\u0438\u044f \u2013 czyt. posielienia) wiejskie i miejskie. Osiedla miejskie obejmuj\u0105 miasto (niekiedy te\u017c niewielkie podmiejskie wioski), za\u015b osiedla wiejskie sk\u0142adaj\u0105 si\u0119 z jednej lub kilku wsi. W ramach 23 rejon\u00f3w istniej\u0105 w sumie 153 osiedla, w tym 41 osiedli miejskich i 112 wiejskich.Okr\u0119gi miejskie[edytuj | edytuj kod]Tu\u0142a (ros. \u0422\u0443\u043b\u0430)Donskoj (ros. \u0414\u043e\u043d\u0441\u043a\u043e\u0439)Nowogurowskij (ros. \u041d\u043e\u0432\u043e\u0433\u0443\u0440\u043e\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439)Rejony municypalne[edytuj | edytuj kod]Aleksi\u0144ski (ros. \u0410\u043b\u0435\u043a\u0441\u0438\u043d\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Arsieniewski (ros. \u0410\u0440\u0441\u0435\u043d\u044c\u0435\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Bielowski (ros. \u0411\u0435\u043b\u0451\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Bogorodicki (ros. \u0411\u043e\u0433\u043e\u0440\u043e\u0434\u0438\u0446\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Czernski (ros. \u0427\u0435\u0440\u043d\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Dubie\u0144ski (ros. \u0414\u0443\u0431\u0435\u043d\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Jasnogorski (ros. \u042f\u0441\u043d\u043e\u0433\u043e\u0440\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Jefriemowski (ros. \u0415\u0444\u0440\u0435\u043c\u043e\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Kamie\u0144ski (ros. \u041a\u0430\u043c\u0435\u043d\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Kimowski (ros. \u041a\u0438\u043c\u043e\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Kiriejewski (ros. \u041a\u0438\u0440\u0435\u0435\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Kurki\u0144ski (ros. \u041a\u0443\u0440\u043a\u0438\u043d\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Leni\u0144ski (ros. \u041b\u0435\u043d\u0438\u043d\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Nowomoskowski (ros. \u041d\u043e\u0432\u043e\u043c\u043e\u0441\u043a\u043e\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Odnojewski (ros. \u041e\u0434\u043e\u0435\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)P\u0142awski (ros. \u041f\u043b\u0430\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Suworowski (ros. \u0421\u0443\u0432\u043e\u0440\u043e\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Szczoki\u0144ski (ros. \u0429\u0451\u043a\u0438\u043d\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Tiop\u0142o-Ogariewski (ros. \u0422\u0451\u043f\u043b\u043e-\u041e\u0433\u0430\u0440\u0435\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Uz\u0142owski (ros. \u0423\u0437\u043b\u043e\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Wieniowski (ros. \u0412\u0435\u043d\u0451\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Wo\u0142owski (ros. \u0412\u043e\u043b\u043e\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Zaocki (ros. \u0417\u0430\u043e\u043a\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0440\u0430\u0439\u043e\u043d)Produkt krajowy brutto obwodu tulskiego w 2005 wyni\u00f3s\u0142 108,7 mld rubli, co daje statystycznie 67,5 tys. rub. na mieszka\u0144ca.Struktura PKB:przemys\u0142 \u2013 32,0%energetyka \u2013 6,5%handel \u2013 17,3%rolnictwo \u2013 8,8%transport \u2013 8,6%pozosta\u0142e, w tym us\u0142ugi \u2013 26,6%Przemys\u0142[edytuj | edytuj kod]Spo\u015br\u00f3d ga\u0142\u0119zi przemys\u0142u w regionie najwa\u017cniejszym jest przemys\u0142 chemiczny i petrochemiczny, dostarczaj\u0105cy 23% warto\u015bci ca\u0142ej produkcji przemys\u0142owej obwodu. Kolejne miejsca zajmuj\u0105: przemys\u0142 maszynowy (22%), dalej spo\u017cywczy (21%), hutnictwo (15%) i energetyka (10%).Przemys\u0142 chemiczny[edytuj | edytuj kod]W ramach przemys\u0142u chemicznego w regionie powstaj\u0105 m.in. nawozy sztuczne (w Szczokinie i Nowomoskowsku), chemia gospodarcza (m.in. zak\u0142ad Procter&Gamble w Nowomoskowsku), kauczuk syntetyczny (w Jerfiemowie), masy plastyczne, syntetyczne smo\u0142y, barwniki itp. (m.in. w Uz\u0142owej, Szczokinie).  Przemys\u0142 maszynowy[edytuj | edytuj kod]Przemys\u0142 maszynowy obwodu obejmuje bran\u017c\u0119 obronn\u0105, produkcj\u0119 maszyn rolniczych (Tu\u0142a, P\u0142awsk), urz\u0105dze\u0144 energetycznych (Donskoj), maszyn i urz\u0105dze\u0144 d\u017awigowo-transportowych i g\u00f3rniczych (Jasnogorsk, Tu\u0142a) oraz \u2013 w licznych miastach \u2013 maszyn i urz\u0105dze\u0144 dla potrzeb przemys\u0142u chemicznego, maszynowego, lekkiego i spo\u017cywczego.Przemys\u0142 spo\u017cywczy[edytuj | edytuj kod]Przemys\u0142 spo\u017cywczy przetwarza produkty rolne regionu. Poza produkcj\u0105 na potrzeby w\u0142asnych mieszka\u0144c\u00f3w w regionie produkowane s\u0105 i przesy\u0142ane do innych cz\u0119\u015bci kraju m.in. cukier, m\u0105ka, karmy dla zwierz\u0105t, konserwy itd. Przemys\u0142 spo\u017cywczy znajduje si\u0119 praktycznie we wszystkich miastach regionu.Pozosta\u0142e ga\u0142\u0119zie przemys\u0142u[edytuj | edytuj kod]W rejonie istnieje rozwini\u0119te hutnictwo, w tym hutnictwo metali nie\u017celaznych. Istnieje te\u017c przemys\u0142 materia\u0142\u00f3w budowlanych oraz przemys\u0142 lekki (tekstylny, szwalniczy) i inne.Energetyka[edytuj | edytuj kod]Najwa\u017cniejszym obiektem energetycznym w regionie jest elektrownia czeriepiecka w Suworowie, o mocy 1500 MW, kt\u00f3ra w 2006 wyprodukowa\u0142a 3,5 mld kWh energii. Pr\u00f3cz tego na terenie obwodu dzia\u0142aj\u0105 elektrownie w Szczokinie (400 MW) i Nowomoskowsku (261 MW), Aleksinie (102 MW), Pierwomajskim (105 MW) i Jefriemowie (160 MW). \u0141\u0105czna moc miejscowych elektrowni to 2.528 MW, jednak \u015brednioroczna produkcja wynosi ok. 6,5 mld kWh, co stanowi jedynie oko\u0142o po\u0142owy ich mo\u017cliwo\u015bci.G\u0142\u00f3wnym surowcem energetycznym w regionie do niedawna by\u0142 w\u0119giel brunatny; obecnie na terenie obwodu dzia\u0142aj\u0105 tylko 3 kopalnie, spo\u015br\u00f3d kt\u00f3rych 2 przewidziane s\u0105 do likwidacji; wydobycie w\u0119gla spad\u0142o z 25 mln ton w latach 80. do ok. miliona ton obecnie, kt\u00f3re pozwala na zaspokojenie zapotrzebowania na surowce energetyczne w ok. 10%. W sumie lokalna produkcja energii w 1\/4 opiera si\u0119 na w\u0119glu, a w 3\/4 na dostarczanym z innych cz\u0119\u015bci kraju gazie ziemnym.  Stacja kolejowa na terenie obwoduZewn\u0119trzne dostawy surowc\u00f3w energetycznych do regionu (1999):gaz ziemny \u2013 7,2 mld m\u00b3w\u0119giel kamienny \u2013 973 tys. tonropa i produkty ropopochodne \u2013 571 tys. tonimport gotowej energii \u2013 ok. 3 mld kWhRolnictwo[edytuj | edytuj kod]U\u017cytki rolne w regionie zajmuj\u0105 powierzchni\u0119 1740 tys. ha (2001), co stanowi 68% ca\u0142ej powierzchni obwodu. 84% tej liczby to grunty orne. W strukturze zasiew\u00f3w dominuj\u0105 zbo\u017ca, zajmuj\u0105ce 54% p\u00f3l, ponadto uprawia si\u0119 ziemniaki, buraki cukrowe, ro\u015bliny pastewne, a w pobli\u017cu miast te\u017c owoce i warzywa. Ch\u00f3w i hodowla zwierz\u0105t obejmuje byd\u0142o domowe, \u015bwinie i dr\u00f3b. Rolnictwo najlepiej rozwini\u0119te jest w po\u0142udniowej cz\u0119\u015bci obwodu. Na czarnoziemach uprawia si\u0119 tam zbo\u017ca (zw\u0142aszcza j\u0119czmie\u0144 i pszenic\u0119), ro\u015bliny pastewne i buraki cukrowe; region ten jest te\u017c centrum chowu byd\u0142a mleczno-mi\u0119snego i \u015bwi\u0144. Na p\u00f3\u0142nocy chowa si\u0119 g\u0142\u00f3wnie byd\u0142o, a uprawia ro\u015bliny pastewne i ziemniaki.W sumie warto\u015b\u0107 ca\u0142ej produkcji rolniczej regionu to 17.800 mln rubli.Produkcja najwa\u017cniejszych wytwor\u00f3w rolnictwa regionu (2006):mleko \u2013 145,9 tys. tonmi\u0119so \u2013 57,8 tys. tonjaja \u2013 523,7 mln szt.ziarno zb\u00f3\u017c \u2013 819,0 tys. tonburaki cukrowe \u2013 316,1 tys. tonziemniaki \u2013 739,8 tys. ton    Stacja kolejowa w regionie    Transport[edytuj | edytuj kod]Sie\u0107 transportowa w regionie jest do\u015b\u0107 g\u0119sta i spo\u015br\u00f3d obwod\u00f3w s\u0105siednich pod wzgl\u0119dem g\u0119sto\u015bci ust\u0119puje tylko obwodowi moskiewskiemu.Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]Na terenie obwodu znajduje si\u0119 5150\u00a0km dr\u00f3g ko\u0142owych, spo\u015br\u00f3d kt\u00f3rych 98,5% posiada tward\u0105 nawierzchni\u0119.Najwa\u017cniejsze drogi w regionie:G\u0142\u00f3wnymi w\u0119z\u0142ami drogowymi s\u0105 miasta: Tu\u0142a, Jefriemow, Bielow i Wieniow.Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]Na terenie obwodu tulskiego znajduje si\u0119 ok. tysi\u0105ca km linii kolejowych.Przez teren obwodu przebiegaj\u0105 nast\u0119puj\u0105ce wa\u017cne szlaki kolejowe:Linie te maj\u0105 liczne lokalne odga\u0142\u0119zienia prowadz\u0105ce do miejscowo\u015bci obwodu i dzi\u0119ki temu jedynie 3 spo\u015br\u00f3d 23 o\u015brodk\u00f3w administracyjnych rejon\u00f3w obwodu nie posiada lokalnej stacji kolejowej.Pr\u00f3cz tego w okolicach miejscowo\u015bci gdzie s\u0105 lub by\u0142y kopalnie istnieje g\u0119sta sie\u0107 tor\u00f3w do transportu wydobywanego surowca.Transport wodny i lotniczy[edytuj | edytuj kod]Jakkolwiek jedyn\u0105 \u017ceglown\u0105 rzek\u0105 regionu jest Oka, to za jej po\u015brednictwem obw\u00f3d posiada \u0142\u0105czno\u015b\u0107 z og\u00f3lnorosyjsk\u0105 \u015br\u00f3dl\u0105dow\u0105 sieci\u0105 transportu wodnego, co sprawia, i\u017c ten rodzaj transportu posiada du\u017ce znaczenie, zw\u0142aszcza w transporcie surowc\u00f3w. Istotne jest tak\u017ce znaczenie \u017ceglugi w ruchu turystycznym.Transport lotniczy obecnie nie odgrywa praktycznie \u017cadnej roli dla obwodu. Na terenie obwodu, pod Tu\u0142\u0105, znajduje si\u0119 lotnisko K\u0142okowo oraz kilka mniejszych lotnisk w mniejszych osadach, to loty odbywaj\u0105 jedynie maszyny wojskowe, a tak\u017ce samoloty szkoleniowe.Transport ruroci\u0105gowy[edytuj | edytuj kod]  Stolica regionu \u2013 Tu\u0142a \u2013 jest jednym z wa\u017cniejszych rosyjskich w\u0119z\u0142\u00f3w transportu ruroci\u0105gowego. Przechodz\u0105 t\u0119dy nast\u0119puj\u0105ce gazoci\u0105giJamburg \u2013 Tu\u0142a-2Kaukaz P\u00f3\u0142nocny \u2013 CentrumTu\u0142a \u2013 Tor\u017cok,Jelec \u2013 SierpuchowTu\u0142a \u2013 Szostka \u2013 Kij\u00f3wNi\u017cny Nowogr\u00f3d \u2013 Centrum (jedna z nitek)W sumie regionalny transport gazu ziemnego to ok. 13 mld m\u00b3 rocznie.Ponadto w regionie biegnie ruroci\u0105g, kt\u00f3rym transportowane s\u0105 produkty naftowe; \u015bredniorocznie przesy\u0142a si\u0119 nim ok. 4 mln ton surowca.Bogactwa naturalne[edytuj | edytuj kod]G\u0142\u00f3wnym bogactwem naturalnym regionu jest w\u0119giel brunatny. W granicach obwodu zalega oko\u0142o po\u0142owy wszystkich zasob\u00f3w Zag\u0142\u0119bia Podmoskiewskiego, tj. oko\u0142o 1,5 mld ton. Obecnie w regionie dzia\u0142aj\u0105 jedynie 3 kopalnie, a wydobycie wynosi ok. 1 mln ton; w ostatnich latach spad\u0142o ono znacz\u0105co \u2013 jeszcze w latach 80. si\u0119ga\u0142o ono 25 mln ton rocznie.Odkryto tak\u017ce ponad 20 z\u0142\u00f3\u017c rudy strontu, o \u0142\u0105cznej wielko\u015bci ok. 200 mln ton. W po\u0142udniowej cz\u0119\u015bci obwodu zalegaj\u0105 obfita z\u0142o\u017ca torfu.Ju\u017c od \u015bredniowiecza w regionie wydobywa si\u0119 wapie\u0144, a ostatnio tak\u017ce inne materia\u0142y budowlane, zw\u0142aszcza rozmaite gliny i piaski oraz gips. Na terenie obwodu istniej\u0105 te\u017c obfite z\u0142o\u017ca rud \u017celaza, a tak\u017ce kilka \u017ar\u00f3de\u0142 w\u00f3d mineralnych.Historia ziemi tulskiej[edytuj | edytuj kod]    Archiwalne zdj\u0119cie Tu\u0142y (koniec XIX wieku)    W VII wieku n.e. na terytorium dzisiejszego obwodu pojawi\u0142y si\u0119 wschodnios\u0142owia\u0144skie plemiona Wiatycz\u00f3w. Nast\u0119pnie nar\u00f3d ten zosta\u0142 pokonany przez Chazar\u00f3w i zmuszony do p\u0142acenia im daniny. Od 986 Wiatycze podlegali Rusi Kijowskiej.Nast\u0119pnie w wyniku podzia\u0142u dzielnicowego tego pa\u0144stwa ziemia dzisiejszego obwodu wesz\u0142a w sk\u0142ad najpierw Ksi\u0119stwa Czernichowskiego, nast\u0119pnie Ksi\u0119stwa Riaza\u0144skiego; cz\u0119\u015b\u0107 obszaru by\u0142a tak\u017ce przy\u0142\u0105czona do Wielkiego Ksi\u0119stwa Litewskiego. Stolica regionu \u2013 Tu\u0142a po raz pierwszy pojawi\u0142a si\u0119 w \u017ar\u00f3d\u0142ach historycznych w 1146. W 1380 w po\u0142udniowo-wschodniej cz\u0119\u015bci dzisiejszego obwodu rozegra\u0142 si\u0119 wa\u017cna bitwa, w kt\u00f3rej wielki ksi\u0105\u017c\u0119 moskiewski i w\u0142odzimierski Dymitr Do\u0144ski zwyci\u0119\u017cy\u0142 wojska tatarskie pod wodz\u0105 chana Mamaja w bitwie na Kulikowym Polu; zwyci\u0119stwo to uwa\u017cane jest za pocz\u0105tek wyzwalania si\u0119 Rusi z jarzma mongolsko-tatarskiego. W 1503 ca\u0142o\u015b\u0107 ziem dzisiejszego obwodu znalaz\u0142a si\u0119 w granicach Pa\u0144stwa Moskiewskiego. W XVI i XVII w. region by\u0142 wa\u017cnym punktem ze strategicznego punktu widzenia: znajdowa\u0142a si\u0119 tutaj tzw. zasieczna czerta (ros. \u0417\u0430\u0441\u0435\u0447\u043d\u0430\u044f \u0447\u0435\u0440\u0442\u0430), tj. system przeszk\u00f3d i umocnie\u0144 (kt\u00f3rego elementem by\u0142y porastaj\u0105ce region lasy) oraz twierdz, maj\u0105cych chroni\u0107 po\u0142udnie Rosji przed najazdami Tatar\u00f3w Krymskich.Na pocz\u0105tku XVII w. region zosta\u0142 zaj\u0119ty przez polskie wojska pomagaj\u0105ce Dmitrowi Samozwa\u0144cowi.W ko\u0144cu XVII w. rozpocz\u0105\u0142 si\u0119 rozw\u00f3j gospodarczy regionu \u2013 od 1696 datuje si\u0119 rozw\u00f3j miejscowej metalurgii, kt\u00f3r\u0105 rozpocz\u0105\u0142 miejscowy kowal. Szybki rozw\u00f3j tej ga\u0142\u0119zi przemys\u0142u spowodowa\u0142, i\u017c ju\u017c w 1712 ukazem Piotra Wielkiego w Tule powsta\u0142 pierwszy w Rosji Pa\u0144stwowy Zak\u0142ad Zbrojeniowy, produkuj\u0105cy wysokiej jako\u015bci uzbrojenie. Pod koniec XVIII w. w Tule rozwin\u0119\u0142a si\u0119 produkcja s\u0142ynnych do dzi\u015b samowar\u00f3w.W 1812 na ziemie dzisiejszego obwodu wkroczy\u0142a armia Napoleona Bonaparte, zmierzaj\u0105ce na Moskw\u0119.W po\u0142owie XIX w. w regionie rozpocz\u0119\u0142o si\u0119 przemys\u0142owe wydobycie w\u0119gla kamiennego, kt\u00f3rego z\u0142o\u017ca znano od 1722; region jest najstarszym zag\u0142\u0119biem w\u0119glowym Rosji. Spowodowa\u0142o to dalszy szybki rozw\u00f3j regionu.W czasie II wojny \u015bwiatowej na terenie regionu toczy\u0142y si\u0119 ci\u0119\u017ckie walki pomi\u0119dzy Wehrmachtem a Armi\u0105 Czerwon\u0105, w wyniku kt\u00f3rych region poni\u00f3s\u0142 du\u017ce straty ludno\u015bciowe i gospodarcze.Przynale\u017cno\u015b\u0107 administracyjna i utworzenie obwodu[edytuj | edytuj kod]9 marca 1777 powsta\u0142a gubernia tulska. Gubernia zosta\u0142a zlikwidowana w trakcie reform administracyjnych, jakie w latach 20. mia\u0142y miejsce w ZSRR. Obw\u00f3d tulski utworzono 26 wrze\u015bnia 1937.Herb obwodu tulskiego nawi\u0105zuje do herbu dawnej guberni tulskiej, kt\u00f3ry z kolei zosta\u0142 opracowany na podstawie herbu stolicy regionu (Tu\u0142y).\u00a0Osobny artyku\u0142: herb obwodu tulskiego.Flaga obwodu na posta\u0107 herbu regionu, umieszczonego nie na tarczy, a na sztandarze.\u00a0Osobny artyku\u0142: flaga obwodu tulskiego.  Tablice pojazd\u00f3w zarejestrowanych w obwodzie tulskim maj\u0105 oznaczenie 71 w prawym g\u00f3rnym rogu nad flag\u0105 Rosji i literami RUS.\u2191 ab Obszar jednostronnie inkorporowany do Rosji, na arenie mi\u0119dzynarodowej uznawany za cz\u0119\u015b\u0107 Ukrainy."},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2016\/03\/28\/obwod-tulski-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Obw\u00f3d tulski \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]