Noctilucales – Wikipedia, wolna encyklopedia

Noctilucales – rząd protistów należących do gromady bruzdnic. Ich charakterystyczną cechą jest produkowanie światła po podrażnieniu komórki (bioluminescencja).

Rząd Noctilucales obejmuje trzy rodziny nietypowych bruzdnic (Noctilucaceae, Leptodiscaceae i Kofoidiniaceae), którym brakuje, przynajmniej w niektórych stadiach życia, typowych dla bruzdnic postaci komórki, takich jak lepka poprzeczna wić lub skondensowane chromosomy^[1]. Różnią się one od większości innych bruzdnic tym, że dojrzała komórka jest diploidalna, a jej jądro nie wykazuje organizacji dinokariotycznej. Komórki te mają średnicę od 0,2 do 2 milimetrów i są wypełnione wakuolami (wodniczkami).

Szczególną cechą kilku rodzajów Noctilucales, takich jak Noctiluca, Spatulodinium i Abedinium, jest obecność wysoce ruchliwej „macki” brzusznej (ang. peduncle), która nie występuje u typowych bruzdnic i innych Alveolata. „Macka” Noctiluca porusza się powoli, w cyklu skurczowo-relaksacyjnym, pomagając w zdobywaniu pożywienia – za jej pomocą zdobycz, taka jak plankton, jest przenoszona do cytostomu znajdującego się u jej podstawy. Wszystkie Noctilucales mają wspólną budowę szkieletu komórkowego, który rozciągają się promieniście od jądra komórkowego do błony. Włókna mikrotubularne szkieletu są zaangażowane w poruszanie się, krótkotrwałe zmiany kształtu i złożony proces ontogenetyczny tych organizmów^[1].

Rodzina Leptodiscaceae jest najmniej znana wśród Noctilucales ze względu na delikatność jej przedstawicieli i występowanie w ciepłej wodzie oceanicznej. Ich ciała komórkowe są silnie spłaszczone wzdłuż osi przednio-tylnej, wykazując się dwustronną symetrią lub równikowymi skrzydełkowatymi rozszerzeniami, mogącymi nagle się kurczyć.

Noctilucales rozmnażają się głównie poprzez rozszczepienie binarne (rozdzielenie komórki na dwa ciała) lub wielokrotne rozszczepienie (rozdzielenie komórki na więcej niż dwa ciała). Wielokrotne rozszczepienie obejmuje procesy podziału mejozy i mitozy i powoduje wytwarzanie ruchliwego roju komórek potomnych, wydostających się z komórki macierzystej^[2].

Niedojrzały morfotyp ma dwie zróżnicowane wici, w tym jedną poprzeczną, podobną do wstążki. Niektóre gatunki posiadają bruzdę poprzeczną. Dojrzały morfotyp, który również utrzymuje te morfologiczne cechy, ma promieniujące z regionu okołojądrowego skurczowe włókienka oraz mackę^[1].

Oprócz Noctiluca, który jest rozpowszechniony w eutroficznych wodach przybrzeżnych wielu kultur, inne Noctilucales występują w środowisku oceanicznym, zarówno tropikalnym, subtropikalnym, jak i umiarkowanym.

Noctiluca scintillans, potocznie nazywana „iskierką morską”

Najlepiej znanym i zarazem najczęściej występującym przedstawicielem Noctilucales jest Noctiluca scintillans (zwany także N. miliaris, ang. sea sparkle). Jest to gatunek wolno żyjący, zamieszkujący morza i oceany, wykazujący bioluminescencję po dotknięciu. Światło jest wytwarzane w cytoplazmie tego jednokomórkowego protista w wyniku reakcji lucyferyna-lucyferaza w tysiącach sferycznie ukształtowanych organelli zwanych scyntylonami. Duże zakwity N. scintillans postrzegane są czasem jako migoczące światła na oceanie, znane jako milky sea („efekt mlecznego morza(ang.)”).