Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego – Wikipedia, wolna encyklopedia

Posted on by

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego (OA UW) – instytut znajdujący się w strukturze Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Obserwatorium mieści się w zabytkowym budynku[1] w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego przy Alejach Ujazdowskich 4 (pierwotnie 6/8[2]), zbudowanym w latach 1820–1825 z inicjatywy Franciszka Armińskiego. W chwili założenia było jednym z najnowocześniejszych w Europie, do 1873 było samodzielną instytucją, a następnie weszło w skład Uniwersytetu Warszawskiego[3]. W latach 70. XIX wieku budynek obserwatorium został przebudowany[2]. Na początku I wojny światowej część instrumentów została ewakuowana do Rosji[4].

W latach 30. XX wieku astronomowie warszawscy starali się o wybudowanie Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologicznego na szczycie Pop Iwan (dzisiejsza Ukraina) i rozpoczęli prowadzenie tam obserwacji. W dniu wybuchu II wojny światowej Rada Wydziału Matematyczno-Filozoficznego UW formalnie przejęła obserwatorium na Popie Iwanie[5], ale już 18 wrześnie 1939 obserwatorium zostało opuszczone[6].

W 1944 Niemcy spalili budynek obserwatorium w Warszawie wraz z urządzeniami i biblioteką. Dnia 2 lutego 1945 odtworzono obserwatorium w Krakowie[7][8], a parę miesięcy później nadano mu nazwę „Pracownie Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego w Krakowie” i ta nazwa utrzymała się do 13 lipca 1950[9]. Od 24 marca 1947 do 23 grudnia 1949 astronomowie korzystali z tymczasowej Stacji Obserwacyjnej w Przegorzałach (obecnie część Krakowa)[8][9]. Budynek w Warszawie został częściowo zrekonstruowany w latach 1948–1949 pod kierunkiem Jana Dąbrowskiego[10]. Pod koniec lat czterdziestych i na początku pięćdziesiątych zagospodarowano teren w miejscowości Ostrowik na stację obserwacyjną[5][9]. Pierwszymi powojennymi absolwentami astronomii byli Maria Karpowicz i Konrad Rudnicki (1949), a pierwszy doktorat obronił Maciej Bielicki pod kierunkiem Włodzimierza Zonna (1956)[11]. Po wojnie przy obserwatorium rozwinęła się warszawska szkoła astronomiczna[5][12].

W latach 70. w budynku obserwatorium mieścił się Zakład Astronomii Polskiej Akademii Nauk, który został przekształcony w Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN i przeniesiony do obecnego budynku centrum w dniu 24 maja 1978[13].

Astronomowie z OAUW byli pionierami budowy kamer CCD w Polsce. Andrzej Udalski uruchomił pierwszą kamerę tego typu w lipcu 1991[14]. W następnym roku Udalski wspólnie z Michałem Szymańskim rozpoczęli obserwacje projektu OGLE. Obserwacje te prowadzone były kamerą CCD na teleskopie Swope w Obserwatorium Las Campanas (Chile). Pierwszym znaczącym odkryciem projektu OGLE było zaobserwowanie zjawiska mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Od 1996 grupa OGLE obserwuje Teleskopem Warszawskim o średnicy 1,3 m, który zlokalizowany jest w Las Campanas i jest dedykowany do obserwacji tego projektu. Udalski zbudował trzy kamery CCD (w 1997, 2001 i 2010), z których każda była większa od poprzedniej[15][16].

Obserwatorium posiada dwa teleskopy:

Głównymi projektami obserwacyjnymi prowadzonymi w OA UW są:

  • Rysunek budynku obserwatorium w 1837

  • Widok na budynek obserwatorium od strony południowo-zachodniej

  • Budynek teleskopu 0,6 m w Obserwatorium Północnym

  • Teleskop 0,6 m w Obserwatorium Północnym

  • Warszawskie Obserwatorium Południowe

  • Wnętrze kopuły teleskopu Warszawskiego 1,3 m w Obserwatorium Południowym

  1. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 30 czerwca 2022 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 25. [dostęp 2022-10-15].
  2. ↑ ab Rafał Bielski, Jakub Jastrzębski: Utracone miasto. Warszawa wczoraj i dziś. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2016, s. 86. ISBN 978-83-63842-27-7.
  3. ↑ ab Stulecie Obserwatorium Warszawskiego, Urania Nr. 6, Warszawa 1925 s. 26-27
  4. ↑ EugeniuszE. Rybka EugeniuszE., PrzemysławP. Rybka PrzemysławP., Histroria astronomii w Polsce. Tom II, 1983, s. 164, ISBN 83-04-01478-5 .
  5. ↑ abcdefgh Jarosław Włodarczyk, Astronomia, [w:] Andrzej Kajetan Wróblewski (red.), Nauki ścisłe i przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016, s. 38, ISBN 978-83-235-1791-7, OCLC 951417350
  6. ↑ JerzyJ. Kreiner JerzyJ., Dzieje Obserwatorium Meteorologiczno-Astronomicznego na Popie Iwanie, „Urania”, 60 (4), 1 kwietnia 1989, s. 98-108, ISSN 0042-0794 .
  7. ↑ JanJ. Gadomski JanJ., Losy Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego podczas wojny polsko-niemieckiej i okupacji niemieckie (1939-1944), „ Urania”, XVIII (1-2), 1946, s. 5-9 .
  8. ↑ abc JanJ. Gadomski JanJ., Odbudowa obserwatorium stołecznego, „Urania”, XIX (1-3), 1948, s. 5-9 .
  9. ↑ abcd JanJ. Gadomski JanJ., Uzupełnienie do “Sprawozdania z działalności Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego w okresie 1945-1950 r.”, „Postępy Astronomii”, I (2), 1953, s. 104-109 .
  10. ↑ Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 207.
  11. ↑ MartaM. Kicińska-Habior MartaM., Andrzej KajetanA.K. Wróblewski Andrzej KajetanA.K., 75 lat fizyki na Hożej: praca zbiorowa, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1996, s. 157 i 189, ISBN 83-905334-0-5, OCLC 750888727 .
  12. ↑ Obserwatorium warszawskie – Astronomia niepodległa #3. [dostęp 2022-09-18].
  13. ↑ Historia,Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika, Warszawa, www.camk.edu.pl [dostęp 2022-09-28] .
  14. ↑ AndrzejA. Udalski AndrzejA., Pierwsze w Polsce obserwacje CCD, w Ostrowiku…, „Postępy Astronomii” (4), 1991, s. 180-181, ISSN 0032-5414 .
  15. ↑ General Description of OGLE, ogle.astrouw.edu.pl [dostęp 2022-12-04]  (ang.).
  16. ↑ 1.3 m Warsaw University Telescope Las Campanas Observatory, Chile, ogle.astrouw.edu.pl [dostęp 2022-12-04]  (ang.).
  17. ↑ Katedra Astrofizyki Teoretycznej – Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego [dostęp 2022-10-16]  (pol.).
  18. ↑ abcdef MichałM. Kamieński MichałM., Stulecie Obserwatorjum Warszawskiego (1825–1925)., „ Urania”, 4 (4), 1925, s. 69-78 [dostęp 2023-02-19] .
  19. ↑ prof. Kazimierz Stępień – MNiSW, web.archive.org, 25 października 2012 [dostęp 2023-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2012-10-25] .
  20. ↑ Zespół DziekańskiZ.D. FUW Zespół DziekańskiZ.D., Informacje Zespołu Dziekańskiego przedstawiane podczas posiedzeń Rady Wydziału Fizyki UW, 23 czerwca 2017 [dostęp 2023-01-22] .