Plac Powstańców Warszawy we Wrocławiu – Wikipedia, wolna encyklopedia

Posted on by

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Budynek muzeum od strony placu.
Skwer przez Dolnośląski Urząd Wojewódzki.
Odra górna, Most Pokoju i Grunwaldzki, budynek Nowej Rejencji (Dolnośląski Urząd Wojewódzki).
Lessingbrücke i Stara Rejencja.
Estakada na placu Społecznym: dalej plac Powstańców Warszawy, budynek Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego i Most Grunwaldzki.

Plac Powstańców Warszawy (Holz Platz[1], Lessingplatz[2][3], plac Jana Ursyna Niemcewicza, plac Wojewódzki, plac Wojewody Stanisława Piaskowskiego[3]) – plac we Wrocławiu położony w obrębie Starego Miasta (Altstadt)[2][4], w jego części nazywanej Wrocławskim Nowym Miastem (Neustadt)[5]. Przy placu położone są między innymi: siedziba Muzeum Narodowego we Wrocławiu[a] w budynku Starej Rejencji[6][7] oraz budynek Nowej Rejencji Wrocławskiej, będący obecnie siedzibą Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu[b][8][9][10].

Pierwotnie teren obecnego placu leżał w obszarze pomiędzy korytami rzek: Odry (Oder) oraz Oławy (Ohle), która ówcześnie zasilała fosę miejską[2][11][12] i oddzielała ten teren od Przedmieścia Oławskiego[13]. Trzeci, zachodni bok tego obszaru o kształcie zbliżonym do trójkąta stanowiły fortyfikacje tzw. Nowego Miasta. Fortyfikacje miejskie w tym rejonie zostały zburzone w 1807 roku[2] (lub w 1806 r., a w 1808 r. nastąpiło włączenie do Wrocławia graniczącego z placem Przedmieścia Oławskiego[13]). Powstała wówczas Promenada Staromiejska biegnąca przez teren współczesnego Parku Juliusza Słowackiego, a także Wzgórze Polskie w miejscu dawnego bastionu, tzw. Bastionu Ceglarskiego i Bramy Ceglarskiej[14][15][16].

W drugiej połowie XIX wieku przeprowadzono tu szereg inwestycji znacznie zmieniających charakter tego obszaru:

  • 1865 r.: budowa gazowni miejskiej[2] (1864 r., gazownia nr 2 [17][18])
  • 1872-1875 r.: budowa mostu ówcześnie nazwanego mostem Lessinga, Lessingbrücke (obecnie w tym miejscu znajduje się współczesna przeprawa – Most Pokoju)[2][19][20]
  • 1876 r.: regulacja ujścia Oławy, polegająca na jego przeniesieniu nieco wyżej biegu Odry i zasypaniu koryta biegnącego od fosy, z dawnego koryta pozostała jedynie Zatoka Gondol, Gondelhafen[2][21] (lub w latach: 1884 r.[11], a w 1886 r. uporządkowanie zatoki[21]; lata 80. XIX wieku[13])
  • 1877 r.,: budowa miejskiej sali gimnastycznej[2][22]
  • 1883-1886 r.: budowa Starej Rejencji (Regierung der Provinz Schlesien) wg projektu Karla Friedricha Endella (obecnie Muzeum Narodowe)[2][6].
  • 1886 r.: projekt J. Lösenera parku jako poszerzenia Promenady Staromiejskiej (Promenaden) w miejscu zasypanej fosy[16]
  • 1887 r.: utworzenie parku (obecnie Park Juliusza Słowackiego)[16].

Kolejne zmiany w zagospodarowaniu tego obszaru przyniósł XX wiek:

  • 1902 r.: projekt Richarda Plüddemanna obejmujący nowy most i ratusz[2][8]
  • 1907 r.: zamknięcie gazowni w związku z powstaniem nowej, o odpowiedniej wielkości, gazowni na Tarnogaju[2][17] (lub w 1906 r.[17])
  • 1910 r.: oddanie od użytkowania mostu, ówcześnie nazwanego Cesarskim, Kaiserbrücke, budowanego w okresie od lutego 1908 r. do września 1910 r. (obecnie Most Grunwaldzki)[2][23][24]
  • 1919-1921 r.: projekt Maksa Berga obejmujący budowę pierwszego we Wrocławiu wieżowca o ekspresjonistycznej architekturze, projekt w kilku wersjach przewidywał budynek o 20 do 40 pięter, w który mieścił by się między innymi ratusz oraz Muzeum Rzemiosł Artystycznych[2][8]
  • 1927 r.: ogłoszenie przez zarząd miejski konkursu na gmach Urzędu Miejskiego i budynek straży pożarnej[2]
  • 1928 r.: projekt H. Altohoffa i A. Müllera Technisches House[2]
  • 1935-1937 r.: projekt Nowej Rejencji (projekt Felixa Bräulera przy współpracy G. Kühna, H. Böhma, R. Koniwarza)[8]
  • 1936-1939 r.: budowa budynku Nowej Rejencji (Neue Regierung)[2][8] (1939-1945[8]).

W swojej historii plac nosił następujące nazwy[3]:

Plac Powstańców Warszawy obejmuje ulice klasy głównej i lokalnej biegnące od Placu Społecznego i Alei Juliusza Słowackiego do ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego i dalej do Mostu Pokoju o łącznej długości 234 m, oraz ulicę lokalną przed budynkiem Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego biegnącą od Placu Społecznego (i Mostu Grunwaldzkiego) o długości 198 m[9][25][26]. Przy skrzyżowaniu ulicy przypisanej do placu i ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego znajduje się sygnalizacja świetlna[27]. Przez plac ulicą od Placu Społecznego do Mostu Pokoju przebiega torowisko tramwajowe. W obrębie placu położony jest przystanek o nazwie “Urząd Wojewódzki”[e][28].

Na północ od placu położony jest gmach Starej Rejencji, w którym mieści się Muzeum Narodowe[a][2][6][7]. Na północnym wschodzie leży monumentalny budynek Nowej Rejencji Wrocławskiej, w którym współcześnie mieści się Dolnośląski Urząd Wojewódzki[b][2][8][9][10]. Za tymi obiektami znajduje się koryto rzeki Odra[f]. Na południu rozciąga się Plac Społeczny z dużym węzłem komunikacyjnym przez który przebiega droga krajowa nr 98, w ramach którego wybudowano między innymi dwie estakady drogowe i ciąg przejść podziemnych dla pieszych nr 2, 3, i 4[29][30][31][32]. Natomiast przejścia podziemnego nr 1 przy Placu Powstańców Warszawy nie zbudowano. Na zachód od placu rozciąga się Park Juliusza Słowackiego z Promenadą Staromiejską[16][33].

Według różnych koncepcji, w tym Rady Miasta Wrocławia, zawartych między innymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego z 2010 r. obecny układ ulic, zabudowy i zagospodarowania terenów obszaru placu Powstańców Warszawy, a przede wszystkim placu Społecznego oraz placu Generała Walerego Wróblewskiego mają ulec radykalnej zmianie. Plany obejmują między innymi zabudowę mieszkalno-usługową i usługową dla niezabudowanych obecnie terenów[34][35] oraz przebudowę układu ulic[34][35], w tym wybudowanie ulic głównych jako ulice podziemne[34][35][36][37].

Przy placu Powstańców Warszawy położony jest budynek Starej Rejencji, a obecnie siedziba Muzeum Narodowego[a] z lat 1883-1886, który został uznany za zabytek i wpisany do rejestru zabytków 24.07.1976 roku pod nr rej.: A/5258/325/Wm[6][38][39][40]. Budynek przeznaczony był pierwotnie na biura i mieszkania Rejencji Wrocławskiej. Jego budowę zakończono w 1886 r.[6][21]. Został zaprojektowany przez Karla Friedricha Edella,
przy Promenadzie Staromiejskiej (jej północnym odcinku), gdzie tworzy wraz z innymi monumentalnymi gmachami efektowną panoramę miasta. Sam obiekt prezentuje układ XVI wiecznych, niemieckich założeń pałacowych z nawiązaniem do form renesansu. Określa się, że jego styl jest przejawem poszukiwania niemieckiego stylu narodowego po zjednoczeniu Niemiec w 1871 r.[6].

 Osobny artykuł: Muzeum Narodowe we Wrocławiu.

Natomiast budynek Nowej Rejencji Wrocławskiej, w którym obecnie mieści się Dolnośląski Urząd Wojewódzki[b], wpisany jest do ewidencji gminnej i wojewódzkiej[8][41][42]. Budynek ten to gmach o 3 kondygnacjach nadziemnych, z monumentalnym portykiem, neoklasycystyczny, z architekturą typową dla okresu III Rzeszy[2][8]. Nawiązuje ona do Nowej Kancelarii Rzeszy w Berlinie. Jego projektantem był Felix Bräuler, przy współpracy G. Kühna, H. Böhma, Richarda Koniwarza[8].

 Osobny artykuł: Budynek Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu.

W ewidencjach tych widnieje także przylegający do placu Park Juliusza Słowackiego[43][44].

 Osobny artykuł: Park Juliusza Słowackiego we Wrocławiu.
  1. ↑ abc Dokładniej, tu znajduje się siedziba Muzeum Narodowego, które posiada także swoje oddziały w innych lokalizacjach. Adres siedziby Muzeum Narodowego: 50-153 Wrocław, Pl. Powstańców Warszawy 5.
  2. ↑ abc Adres Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego: 50-153 Wrocław, Pl. Powstańców Warszawy 1.
  3. ↑ analogiczną nazwę do ówczesnej nazwy placu Lessingplatz nosiła ulica Lessingstrasse (dziś ulica Dobrzyńska – istnieje jedynie częściowo) oraz most Lessingbrücke, obecnie Most Pokoju (odbudowany).
  4. ↑ Analogiczną nazwę jak plac – Plac Wojewódzki – nosił odbudowany most – Most Wojewódzki (obecnie Most Pokoju).
  5. ↑ Taką samą nazwę przystanku “Urząd Wojewódzki” nosi położony w pobliżu przystanek na Placu Społecznym, przed Mostem Grunwaldzkim. W zestawieniu linii dla tego przystanku wymienione są linie tramwajowe i autobusowe obu przystanków, a rozróżnienia dokonać można jedynie po numerach słupów przystankowych.
  6. ↑ W pobliżu placu, za wymienionymi budynkami przepływa rzeka Odra, a dokładniej znajduje się koryto głównego ramienia rzeki, tzw. Odra Główna, jej odcinek nazywany Odrą Górną.
  1. ↑ ab Plan von Breslau 1831 ↓.
  2. ↑ abcdefghijklmnopqrstu Harasimowicz 2006 ↓, s. 711 (Powstańców Warszawy).
  3. ↑ abcdefghi Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 91 (Lessingplatz).
  4. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 832 (Stare Miasto).
  5. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 592-593 (Nowe Miasto).
  6. ↑ abcdef Harasimowicz 2006 ↓, s. 831 (Stara Rejencja).
  7. ↑ ab Muzeum Narodowe 2016 ↓.
  8. ↑ abcdefghij Harasimowicz 2006 ↓, s. 591 (Nowa Rejencja).
  9. ↑ abc ZDiUM ulice 2016 ↓, poz. 3438-3441 (Powstańców Warszawy, plac).
  10. ↑ ab DUW 2016 ↓.
  11. ↑ ab Harasimowicz 2006 ↓, s. 619-620 (Oława).
  12. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 209 (Fosa Miejska).
  13. ↑ abc Harasimowicz 2006 ↓, s. 722 (Przedmieście Oławskie).
  14. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 206-208 (Fortyfikacje miejskie).
  15. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 206, 207 (Mapy: fortyfikacje).
  16. ↑ abcd Harasimowicz 2006 ↓, s. 718-719 (Promenada Staromiejska).
  17. ↑ abc Harasimowicz 2006 ↓, s. 228 (Gazownictwo).
  18. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 228 (Gazownie miejskie).
  19. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 553 (Most Pokoju).
  20. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 91 (Lessingbrücke).
  21. ↑ abc Harasimowicz 2006 ↓, s. 1015-1016 (Zatoka Gondol).
  22. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 263 (Hale sportowe).
  23. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 550-551 (Most Grunwaldzki).
  24. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 76 (Kaiserbrücke).
  25. ↑ ZDiUM ulice 2016 ↓, poz. 3551 (Purkyniego Jana).
  26. ↑ ZDiUM ulice 2016 ↓, poz. 3901 (Słowackiego, aleja).
  27. ↑ ZDiUM sygnalizacja 2016 ↓, s. 1 (poz. 39).
  28. ↑ www.wroclaw.pl 2016 ↓.
  29. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 821 (Społeczny).
  30. ↑ ZDiUM ulice 2016 ↓, poz. 3990-3995 (Społeczny).
  31. ↑ ZDiUM wiadukty 2016 ↓, s. 3 (poz. 25 i 26).
  32. ↑ ZDiUM ulice 2016 ↓, poz. 3993-3995 (Społeczny, przejście podziemne).
  33. ↑ Uchwała RMWr 1993 ↓, § 1 pkt 16.
  34. ↑ abc Torz 2012 ↓.
  35. ↑ abc MPZP 2010 ↓, zał. 1 projekt planu.
  36. ↑ MPZP 2010 ↓, § 36 ust. 2 pkt 3.
  37. ↑ MPZP 2010 ↓, § 50 ust. 2 pkt 4.
  38. ↑ NID 2016 ↓, s. 210.
  39. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 6578.
  40. ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 6632.
  41. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 6577.
  42. ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 6631.
  43. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 7778.
  44. ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 7815.