Radom Główny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Radom Główny – dworzec kolejowy i stacja w Radomiu, w dzielnicy Śródmieście^[1]. Stacja położona jest na szlaku linii kolejowych nr 8, 22 oraz 26^[2]. Według klasyfikacji PKP ma kategorię dworca wojewódzkiego^[3]. Obiekt jest częścią szlaku turystycznego Zabytki Radomia^[4].

W roku 2017 wymiana pasażerska wyniosła 1,28 mln osób (3,5 tys. dziennie), co dało jej 70. miejsce w Polsce^[5].

W roku 2018 stacja obsługiwała 4,4 tys. pasażerów na dobę (łącznie 1,61 mln osób), co dawało jej, wespół ze stacją Zielona Góra, 73. miejsce w kraju^[6].

W roku 2019 wymiana pasażerska wyniosła 1,97 mln osób (5,4 tys. dziennie), co dało jej 50. miejsce w Polsce^[5].

W roku 2020 wymiana pasażerska wyniosła 1,21 mln osób (3,3 tys. dziennie), co dało jej 53. miejsce w Polsce^[5].

W roku 2021 wymiana pasażerska wyniosła 1,61 mln osób (4,4 tys. dziennie), co dało jej 47. miejsce w Polsce^[5].

Wybudowana w latach 1882–1885 Kolej Iwanogrodzko-Dąbrowska była szlakiem łączącym wsie Dąbrowa i Iwangorod. Przebiegała przez główne miasta południowej części Królestwa Polskiego, będącego częścią Imperium Rosyjskiego, w tym przez Radom, w którym znajdowała się siedziba zarządu spółki nadzorującej nowo powstałą linię^[7]. Poprowadzenie przez miasto linii kolejowej, zapewniało dogodne i relatywnie szybkie połączenie nie tylko z głównymi miastami regionu, jak np. Warszawą (przez Kolej Nadwiślańską), ale i z tak odległymi ośrodkami jak Petersburg (przez Wilno) i Wiedeń (przez Kraków). Korzystne połączenie kolejowe z wielkimi rynkami zbytu (szczególnie rosyjskim) znacznie przyspieszyło rozwój gospodarczy i urbanistyczny miasta (w tym okresie zabudowano wiele ulic południowej części Śródmieścia, np. Józefa Piłsudskiego czy Stanisława Moniuszki^[8] oraz wybudowano wiele zakładów przemysłowych)^[7]. W 1900 roku kolej Iwanogrodzko-Dąbrowską włączono do Kolei Nadwiślańskiej. W dniu 3 listopada 1918 infrastruktura kolejowa w Radomiu została przejęta przez władze polskie, co upamiętnia tablica umieszczona na budynku dworca^[7]. W 1934 oddano do użytku łączącą Radom ze stolicą tzw. linię radomską^[9]. W 1948 otwarto komunikującą Radom i Łódź linię kolejową nr 22^[10]. W 2015 zakończyła się przebudowa stacji oraz czterokilometrowego odcinka linii kolejowej nr 8, która obejmowała m.in. remont tunelu, przebudowę układu torowego i sieci trakcyjnej, remont peronów, budowę lokalnego centrum sterowania i in. Łączny koszt prac wyniósł ponad 100 mln zł^[11]. W lutym 2019 Koleje Mazowieckie pozyskały 5 działek o łącznej powierzchni 0,35 ha, na których wzniesiona zostanie baza utrzymaniowa dla wykonywania przeglądów w poziomach P1-P2^[12]. W sierpniu 2021, w wyniku rozbudowy radomskiego węzła kolejowego o nowe przystanki osobowe (Radom Stara Wola, Radom Północny, Radom Gołębiów) i wobec perspektywy budowy dwóch kolejnych stacji osobowych (Radom Wschodni oraz Radom Południowy)^[13][14], PKP PLK zwróciły się do rady miejskiej Radomia z prośbą o przyjęcie uchwały umożliwiającej wszczęcie przez zarządcę infrastruktury kolejowej procedury zmiany nazwy stacji z Radom na Radom Główny^[15]. Oficjalnie nowa nazwa stacji funkcjonuje od 12 grudnia 2021^[16].

Gmach dworca kolejowego w Radomiu wybudowano w 1885 według projektu Adolfa Schimmelpfenniga, autora projektu m.in. dworca Łódź Fabryczna, na gruntach wsi Prędocinek, leżącej wówczas poza granicami administracyjnymi miasta^[17]. W niezmienionym stanie budynek przetrwał do 1915 roku, kiedy został spalony przez wycofujące się wojska rosyjskie i odbudowany tymczasowo przez okupujących Radom Austriaków. Gmach dworca wraz z całą infrastrukturą kolejową został przejęty przez polskie władze 3 listopada 1918, co upamiętnia tablica zawieszona na fasadzie budynku od strony peronów^[7]. Kolejna przebudowa dworca, tym razem nadająca budynkowi formę renesansu polskiego, uchodzącego za polski styl narodowy, nastąpiła w okresie dwudziestolecia międzywojennego. W tym stanie obiekt przetrwał II wojnę światową, po której wmurowano w fasadę od strony peronów tablicę upamiętniającą radomskich kolejarzy zamordowanych przez Niemców^[7]. Kolejny remont generalny przeprowadzono w latach 1989–1992 według projektu Jerzego Bortkiewicza. Całkowicie zmieniono układ wnętrz starego gmachu (fasada pozostała niezmieniona) i zbudowano nowy budynek poczekalni, stylistycznie nawiązujący do starszego obiektu^[7]. W latach 2012–2013 dokonano kompleksowej modernizacji budynku dworca, która kosztowała łącznie ok. 13 mln złotych^[18][19].