[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/01\/26\/palac-potala-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/01\/26\/palac-potala-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Pa\u0142ac Potala \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Pa\u0142ac Potala \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Z Wikipedii, wolnej encyklopedii \u015anie\u017cny lew u wej\u015bcia do kompleksu. Pa\u0142ac Potala (tyb.: \u0f54\u0f7c\u0f0b\u0f4f\u0f0b\u0f63; Wylie: Po-ta-la, ZWPY: Bodala; chi\u0144. upr.","datePublished":"2018-01-26","dateModified":"2018-01-26","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/1\/19\/Chinese_stone_lion_at_the_entrance_to_the_Potala_Pallace.jpg\/220px-Chinese_stone_lion_at_the_entrance_to_the_Potala_Pallace.jpg","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/1\/19\/Chinese_stone_lion_at_the_entrance_to_the_Potala_Pallace.jpg\/220px-Chinese_stone_lion_at_the_entrance_to_the_Potala_Pallace.jpg","height":"320","width":"220"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/01\/26\/palac-potala-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":1109,"articleBody":"Z Wikipedii, wolnej encyklopedii  \u015anie\u017cny lew u wej\u015bcia do kompleksu.  Pa\u0142ac Potala (tyb.: \u0f54\u0f7c\u0f0b\u0f4f\u0f0b\u0f63; Wylie: Po-ta-la, ZWPY: Bodala; chi\u0144. upr. \u5e03\u8fbe\u62c9\u5bab; chi\u0144. trad. \u5e03\u9054\u62c9\u5bae; pinyin B\u00f9d\u00e1l\u0101 G\u014dng) \u2013 zimowa rezydencja nominalnych w\u0142adc\u00f3w Tybetu do 1959 roku, kiedy Dalajlama XIV zosta\u0142 zmuszony do ucieczki w wyniku nieudanego powstania. Obecna siedziba duchowego i politycznego przyw\u00f3dcy Tybeta\u0144czyk\u00f3w znajduje si\u0119 w indyjskiej miejscowo\u015bci Dharamsala (stan Himachal Pradesh).  Po\u0142o\u017cony w Lhasie obiekt jest najwy\u017cej usytuowanym (3700 m n.p.m.) pa\u0142acem na \u015bwiecie[1], a do czasu utworzenia na jego terenie muzeum by\u0142 r\u00f3wnie\u017c najwi\u0119kszym budynkiem mieszkalnym. Wznosi si\u0119 ponad 90 metr\u00f3w nad miastem, zajmuj\u0105c po\u0142udniowe zbocza Marpo Ri (Czerwonej ska\u0142y) na d\u0142ugo\u015bci ok. 1,5 km[2] i obszarze 41 hektar\u00f3w[3]. Sk\u0142adaj\u0105c\u0105 si\u0119 z 13 kondygnacji budowl\u0119 wzniesiono z gliny, kamieni i drewna bez u\u017cycia gwo\u017adzi. Pa\u0142ac podzielony jest na zewn\u0119trzny Potrang Karpo (Bia\u0142y Pa\u0142ac) o \u015bwieckim charakterze, zawieraj\u0105cy r\u00f3wnie\u017c prywatne pomieszczenia dalajlamy, oraz wewn\u0119trzny Potrang Marpo (Czerwony Pa\u0142ac), religijne centrum Tybetu, mieszcz\u0105ce groby 8 z 14 dalajlam\u00f3w[4]. Ca\u0142o\u015b\u0107 mie\u015bci ponad 1000 komnat, 10 000 kapliczek i 200 000 r\u00f3\u017cnego rodzaju rze\u017ab[5]. Od 1994 roku znajduje si\u0119 na li\u015bcie \u015bwiatowego dziedzictwa UNESCO, wraz z poblisk\u0105 gomp\u0105 D\u017cokhang i Norbulingka. Nazwa Potala pochodzi prawdopodobnie od \u015bwi\u0119tej g\u00f3ry buddyzmu tybeta\u0144skiego, Putuo w po\u0142udniowych Chinach, mitycznej siedziby Bodhisattwy Czenrezig[6].Czerwona ska\u0142a pozostawa\u0142a niezamieszkana do 637 roku, kiedy kr\u00f3l Soncen Gampo wybudowa\u0142 pierwszy pa\u0142ac dla swojej \u017cony, chi\u0144skiej ksi\u0119\u017cniczki z dynastii Tang, Wencheng, oraz mianowa\u0142 Lhas\u0119 swoj\u0105 stolic\u0105. Marpo Ri ju\u017c wcze\u015bniej s\u0142u\u017cy\u0142a jednak w\u0142adcy za miejsce medytacji. Liczne po\u017cary, spadek znaczenia tytu\u0142u kr\u00f3la na rzecz dalajlamy i najazdy Chi\u0144czyk\u00f3w spowodowa\u0142y stopniowy upadek Potali, datowany od XIII wieku. Obecna konstrukcja powsta\u0142a w latach 1645\u20131648 (Bia\u0142y Pa\u0142ac) oraz 1690\u20131694 (Czerwony Pa\u0142ac). 117-metrow\u0105 budowl\u0119 postawi\u0142o oko\u0142o 7000 robotnik\u00f3w z rozkazu V Dalajlamy, Losanga Gjaco, kt\u00f3ry kilka lat wcze\u015bniej (1642) przej\u0105\u0142 pe\u0142ni\u0119 w\u0142adzy w pa\u0144stwie i ustanowi\u0142 tzw. \u201eBoskie Kr\u00f3lestwo\u201d. Dziewi\u0119ciu kolejnych dalajlam\u00f3w sprawowa\u0142o odt\u0105d absolutystyczne rz\u0105dy.    Deyangshar, g\u0142\u00f3wny dziedziniec Bia\u0142ego Pa\u0142acu.Poza niewielk\u0105 rozbudow\u0105 zewn\u0119trznej cz\u0119\u015bci obiektu, dokonan\u0105 w pocz\u0105tkach XX wieku przez XIII Dalajlam\u0119 budowla nie zmieni\u0142a si\u0119 znacz\u0105co od momentu jej powstania. Na szczeg\u00f3ln\u0105 uwag\u0119 zas\u0142uguje Potrang Marpo, a w nim wysoki na 20 metr\u00f3w, wykonany z oko\u0142o 3700 kilogram\u00f3w z\u0142ota sarkofag za\u0142o\u017cyciela Potali, Soncen Gampo. Ku jego czci wybudowano r\u00f3wnie\u017c 3 najwi\u0119ksze kaplice kompleksu, po\u015bwi\u0119cone kolejno: Buddzie Siakjamuni (Kaplica P\u00f3\u0142nocna), Padmasambhavie (Kaplica Po\u0142udniowa), za\u0142o\u017cycielowi Sekty \u017b\u00f3\u0142tych Czapek Je Tsongkhapie (Kaplica Wschodnia) oraz grobow\u0105 Kaplic\u0119 Zachodni\u0105. Znale\u017a\u0107 w niej mo\u017cna pi\u0119\u0107 z\u0142otych stup, zawieraj\u0105cych zw\u0142oki kolejnych dalajlam\u00f3w, w tym wspomniany sarkofag Soncen Gampo. Najwa\u017cniejszym miejscem pa\u0142acu jest jednak po\u0142o\u017cona w pobli\u017cu hallu g\u0142\u00f3wnego \u015awi\u0119ta Kaplica (Phakpa Lhakhang) z XVII-wiecznym pos\u0105giem Bodhisattwy wsp\u00f3\u0142czucia, Chenrezig. Wed\u0142ug legendy b\u00f3stwo zamieszkiwa\u0142o przez pewien czas jaskini\u0119 pod kaplic\u0105[7]. Pozosta\u0142\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 zabarwionego karmazynow\u0105 glin\u0105 wewn\u0119trznego pa\u0142acu wype\u0142niaj\u0105 pomieszczenia biblioteczne, gromadz\u0105ce m.in. 108 zwoj\u00f3w typu Kanjur i 225 Tenjur. Niekt\u00f3re spo\u015br\u00f3d tych bezcennych dzie\u0142 wywieziono po 1950 roku do Pekinu. Podczas rewolucji kulturalnej Potala unikn\u0119\u0142a zniszczenia. Przemianowany obecnie na Chi\u0144skie Muzeum Narodowe pa\u0142ac pozostaje niezamieszkany od 1959 roku, mimo to dla wielu Tybeta\u0144czyk\u00f3w jest symbolem narodowej to\u017csamo\u015bci i popularnym celem pielgrzymek.  Otoczenie pa\u0142acu przypomina w coraz wi\u0119kszym stopniu inne chi\u0144skie miasta.David Snellgrove, Hugh Richardson \u2013 Tybet. Zarys Historii Kultury; Pa\u0144stwowy Instytut Wydawniczy 1978.Roland Barraux \u2013 Dzieje Dalajlam\u00f3w; wyd. Alfa 1998, ISBN\u00a083-7179-113-5."},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/01\/26\/palac-potala-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Pa\u0142ac Potala \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]