[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/01\/29\/port-drzewny-w-bydgoszczy-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/01\/29\/port-drzewny-w-bydgoszczy-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Port Drzewny w Bydgoszczy \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Port Drzewny w Bydgoszczy \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Mapa z 1902 r. przedstawiaj\u0105ca pierwszy Port Drzewny po kanalizacji Brdy w 1879 Plan Bydgoszczy z 1939 z poszerzonym Portem","datePublished":"2018-01-29","dateModified":"2018-01-29","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/d\/d1\/Bromberg_Ost_agronom.jpg\/240px-Bromberg_Ost_agronom.jpg","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/d\/d1\/Bromberg_Ost_agronom.jpg\/240px-Bromberg_Ost_agronom.jpg","height":"122","width":"240"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/01\/29\/port-drzewny-w-bydgoszczy-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":3931,"articleBody":"  Mapa z 1902 r. przedstawiaj\u0105ca pierwszy Port Drzewny po kanalizacji Brdy w 1879  Plan Bydgoszczy z 1939 z poszerzonym Portem Drzewnym  Port Drzewny w Bydgoszczy \u2013 akwen na rzece Brdzie w Bydgoszczy, s\u0142u\u017c\u0105cy do magazynowania drewna w jego sp\u0142awie na zach\u00f3d drog\u0105 wodn\u0105 Wis\u0142a-Odra oraz przerobu w miejscowych zak\u0142adach przemys\u0142u drzewnego.Zosta\u0142 zbudowany w 1879 roku, a rozbudowany w 1906. Po zmniejszeniu transportu drewna do Niemiec, co nast\u0105pi\u0142o po roku 1920 by\u0142 tylko cz\u0119\u015bciowo wykorzystywany. W 1920 akwen w Brdyuj\u015bciu zaadaptowano na tor regatowy, za\u015b nazwa \u201eport drzewny\u201d pozosta\u0142a jako poj\u0119cie u\u017cywane w kontek\u015bcie historycznym.    Port Drzewny w Bydgoszczy po\u0142o\u017cony by\u0142 w dolnym odcinku Brdy, w pobli\u017cu uj\u015bcia tej rzeki do Wis\u0142y. Zajmowa\u0142 specjalnie urz\u0105dzony akwen o powierzchni 60 ha oddzielony wa\u0142em od Wis\u0142y (dzi\u015b tor regatowy) oraz podpi\u0119trzony odcinek Brdy o d\u0142ugo\u015bci 6\u00a0km, od \u015bluzy Brdyuj\u015bcie do \u015bluzy Kapu\u015bciska.Geneza Portu Drzewnego w Bydgoszczy wi\u0105\u017ce si\u0119 ze wzrastaj\u0105cym od po\u0142owy XIX wieku sp\u0142awem drewna Kana\u0142em Bydgoskim do Niemiec.O ile przez \u015bluz\u0119 II Kana\u0142u Bydgoskiego w latach 1818-1822 prze\u015bluzowano \u015brednio 800 tratw drewnianych rocznie, to w latach 1868-1872 by\u0142o ich 30,6 tysi\u0119cy, czyli 38 razy wi\u0119cej[1].\u015arednioroczny sp\u0142aw drewna przez Kana\u0142 Bydgoski w latach 1873-1912[2]:NrLataLiczba tratw[tys.]Waga drewna[tys. ton]1.1873-187739,74032.1878-188238,93953.1883-188737,63834.1888-189245,74655.1893-189736,93766.1898-190236,03677.1903-190743,24418.1908-191223,7240Na prze\u0142omie XIX i XX wieku jedn\u0105 z najlepiej rozwini\u0119tych ga\u0142\u0119zi przemys\u0142u w Bydgoszczy by\u0142 przemys\u0142 drzewny[3]. Z\u0142o\u017cy\u0142o si\u0119 na to przede wszystkim po\u0142o\u017cenie geograficzne i komunikacyjne Bydgoszczy oraz rozw\u00f3j stosunk\u00f3w handlowych Cesarstwa Niemiec z Rosj\u0105. Surowca dostarcza\u0142y otaczaj\u0105ce Bydgoszcz lasy oraz sp\u0142awiano je w du\u017cych ilo\u015bciach Brd\u0105 z Bor\u00f3w Tucholskich. G\u0142\u00f3wny szlak dostaw stanowi\u0142a jednak rzeka Wis\u0142a. Arteri\u0105 t\u0105 pod\u0105\u017ca\u0142o drewno[4] z Kr\u00f3lestwa Kongresowego[5] i Galicji, Bia\u0142orusi, Litwy i Ukrainy sprowadzane przez niemieckich kupc\u00f3w. Transport drzewa prowadzono drog\u0105 wodn\u0105 Wis\u0142a-Odra przez Bydgoszcz, kt\u00f3ra partycypowa\u0142a w odbiorze tego surowca, przeznaczaj\u0105c go na potrzeby przemys\u0142u lokalnego. Praktycznie ca\u0142y transport drzewa prowadzono drog\u0105 wodn\u0105, gdy\u017c transport kolejowy by\u0142 nieop\u0142acalny[3].  G\u0142\u00f3wnym portem drzewnym na wschodzie \u00f3wczesnego Cesarstwa Niemiec by\u0142o Brdyuj\u015bcie, kt\u00f3re przejmowa\u0142o 61% drzewa sp\u0142awianego tratwami na Wi\u015ble. Reszt\u0119, tzn. 39% dostarczano nadwi\u015bla\u0144skim tartakom mi\u0119dzy innymi do Solca Kujawskiego i Fordonu[3].  Wzrastaj\u0105cy ruch \u017ceglugowy oraz konieczno\u015b\u0107 sk\u0142adowania du\u017cych ilo\u015bci drewna oczekuj\u0105cego na sp\u0142aw Kana\u0142em Bydgoskim stworzy\u0142 potrzeb\u0119 budowy akwenu, kt\u00f3ry s\u0142u\u017cy\u0142by do tego celu, a zarazem ustabilizowa\u0142 poziom Brdy. Dla skanalizowania dolnej Brdy i budowy portu drzewnego powsta\u0142o w 1875 Bydgoskie Towarzystwo Akcyjne Portu (niem. Bromberger Hafen-Aktiengesellschaft). Jego cz\u0142onkami byli m.in. kupcy drzewni, w\u0142a\u015bciciele tartak\u00f3w i tratew.Drewno sp\u0142awiane Wis\u0142\u0105 z Galicji i Kr\u00f3lestwa Kongresowego przychodzi\u0142o do Brdyuj\u015bcia jesieni\u0105. Co roku du\u017ca liczba tratew pozostawa\u0142a zim\u0105 na Wi\u015ble mi\u0119dzy Bydgoszcz\u0105 a Toruniem, co powodowa\u0142o, \u017ce lody i wysoka woda rozbija\u0142y tratwy, unosz\u0105c je do Gda\u0144ska i przynosz\u0105c straty ich w\u0142a\u015bcicielom. Aby temu zapobiec i ograniczy\u0107 straty, powsta\u0142 projekt budowy portu drzewnego przy uj\u015bciu Brdy do Wis\u0142y. Opracowa\u0142 go kierownik Inspekcji Dr\u00f3g Wodnych w Bydgoszczy \u2013 Garbe, kt\u00f3ry r\u00f3wnie\u017c nadzorowa\u0142 realizacj\u0119 tej inwestycji[6]. Prace przeprowadzono w latach 1876-1879 na odcinku Brdy od Brdyuj\u015bcia do \u015bluzy Miejskiej. W pobli\u017cu uj\u015bcia Brdy do Wis\u0142y wybudowano dwie \u015bluzy i dwa jazy oraz wype\u0142niono wod\u0105 akwen o powierzchni ok. 50 ha zwanym portem drzewnym lub portem bydgoskim.Port Drzewny sk\u0142ada\u0142 si\u0119 z portu zewn\u0119trznego i wewn\u0119trznego. Port zewn\u0119trzny (awanport) stanowi\u0142a przestrze\u0144 o powierzchni 9 ha mi\u0119dzy Wis\u0142\u0105 a \u015bluz\u0105 Brdyuj\u015bcie, gdzie by\u0142o schronisko dla statk\u00f3w i tratew przybywaj\u0105cych od strony Wis\u0142y oraz miejsce postoju dla ich prze\u015bluzowania. Powy\u017cej \u015bluzy Brdyuj\u015bcie znajdowa\u0142 si\u0119 port wewn\u0119trzny przeznaczony do sk\u0142adowania tratew w celu ich ochrony przed powodziami na Wi\u015ble oraz s\u0142u\u017c\u0105cy jako rynek drzewny. Jego powierzchnia wynosi\u0142a 50 ha, d\u0142ugo\u015b\u0107 1,65\u00a0km, szeroko\u015b\u0107 330 m i g\u0142\u0119boko\u015b\u0107 2 m[6]. Posiada\u0142 on wbite w dno pale drewniane do przywi\u0105zywania tratew, kt\u00f3re rozdziela\u0142y akwen na trzy pasma wody[6]. Od strony Wis\u0142y zbudowano wa\u0142 o d\u0142ugo\u015bci 3\u00a0km, kt\u00f3ry mia\u0142 chroni\u0107 obie cz\u0119\u015bci portu drzewnego.Gdy rozpocz\u0119to eksploatacj\u0119 portu zgodnie z jego przeznaczeniem, straty na ubytkach drzewa spad\u0142y do minimum, a dochody z portu i \u015bluz by\u0142y tak wysokie, \u017ce w ci\u0105gu 20 lat koszty zosta\u0142y zwr\u00f3cone. 1 stycznia 1899 Bydgoskie Towarzystwo Akcyjne Portu przekaza\u0142o port na w\u0142asno\u015b\u0107 pa\u0144stwa[6]. Inwestycja ta spowodowa\u0142a rozkwit w handlu drzewnym na terenie Bydgoszczy, w konsekwencji czego akwen uznano za niewystarczaj\u0105cy do magazynowania wci\u0105\u017c rosn\u0105cej liczby tratew. W zwi\u0105zku z tym miasto Bydgoszcz i Cesarstwo Niemieckie postanowi\u0142y wybudowa\u0107 tzw. port rozszerzony powy\u017cej mostu portowego. Zaplanowane prace przeprowadzono w latach 1905\u20131907 kosztem 0,9 mln marek. Polega\u0142y one na budowie budowie jazu walcowego[7], przy jednoczesnej likwidacji jazu i \u015bluzy Kapu\u015bciska. Zwi\u0119kszona wysoko\u015b\u0107 pi\u0119trzenia wody spowodowa\u0142a zalanie teren\u00f3w s\u0105siaduj\u0105cych z rzek\u0105 na odcinku ok. 5\u00a0km, a\u017c do portu rzecznego w rejonie wyspy na Zimnych Wodach oraz poszerzenie i wyd\u0142u\u017cenie portu wewn\u0119trznego. W ten spos\u00f3b przekszta\u0142cono ca\u0142\u0105 doln\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 Brdy w akwen portowy dla sp\u0142awu drzewa z Wis\u0142y w kierunku zachodnim. Dodatkowo poprawiono warunki \u017ceglugowe, gdy\u017c zlikwidowano \u015bluz\u0119 i wyr\u00f3wnano poziom wody od Brdyuj\u015bcia do centrum Bydgoszczy.  Drewno sk\u0142adowane na nabrze\u017cach rzekiPoszerzony port drzewny umo\u017cliwia\u0142 magazynowanie surowca w okresie letnim, gdy tartaki bydgoskie i Kana\u0142 Bydgoski nie mog\u0142y go przej\u0105\u0107 w ca\u0142o\u015bci, a tak\u017ce zim\u0105 w celu ochrony przed krami i powodziami z Wis\u0142y. W Kapu\u015bciskach mie\u015bci\u0142 si\u0119 port prze\u0142adowczy po\u0142\u0105czony bocznicami z lini\u0105 kolejow\u0105. Obejmowa\u0142 ona 200 m brzegu i 3,9 ha wody. Wzd\u0142u\u017c dolnej Brdy a\u017c po Bartodzieje ci\u0105gn\u0119\u0142y si\u0119 porty zlokalizowanych nad rzek\u0105 tartak\u00f3w, w kt\u00f3rych znajdowa\u0142y si\u0119 miejsca postoju tratew.Port bydgoski by\u0142 w tym czasie najwi\u0119kszym \u015br\u00f3dl\u0105dowym portem drzewnym w Niemczech, dzi\u0119ki ogromnej ilo\u015bci tranzytu sp\u0142awianego Wis\u0142\u0105 drzewa. Port ten, o pojemno\u015bci 1 mln m\u00b3, gwarantowa\u0142 miejscowym tartakom pe\u0142ne zaopatrzenie w dostateczn\u0105 ilo\u015b\u0107 surowca potrzebnego do przerobu.Roczny sp\u0142aw drewna przez \u015bluz\u0119 Brdyuj\u015bcie wynosi\u0142 w czasach eksploatacji portu drzewnego (1879-1916) przeci\u0119tnie 2-3 mln m\u00b3. W 1905 r. wr\u00f3s\u0142 do 4,5, a w 1906 r. do 4,8 mln m\u00b3, co stanowi\u0142o \u2153 rocznego dowozu drewna do Cesarstwa Niemieckiego[6].Wp\u0142yw portu na rozw\u00f3j przemys\u0142u drzewnego w Bydgoszczy[edytuj | edytuj kod]  Port Drzewny w uj\u015bciowym odcinku Brdy (2005 r.)Pocz\u0105tkowo wi\u0119kszo\u015b\u0107 drzewa pochodz\u0105cego z Wis\u0142y by\u0142a sp\u0142awiana Kana\u0142em Bydgoskim na zach\u00f3d do Niemiec. Jednak z czasem, na skutek podro\u017cenia koszt\u00f3w sp\u0142awu, zwi\u0119ksza\u0142 si\u0119 procent drzewa przeznaczonego do przecieru w tartakach bydgoskich. Punktem kulminacyjnym tranzytu drzewa przez Bydgoszcz by\u0142 rok 1906. W p\u00f3\u017aniejszych latach import drzewa wykazywa\u0142 pewne wahania, ale nigdy ju\u017c nie osi\u0105gn\u0105\u0142 poziomu z 1906. W zwi\u0105zku z du\u017cym wykorzystaniem portu drzewnego, w 1907 r. wprowadzono op\u0142aty za sk\u0142adowanie w nim drewna.Ogromny rezerwuar surowca przyczyni\u0142 si\u0119 do powstania wielu przedsi\u0119biorstw przemys\u0142u drzewnego w Bydgoszczy, kt\u00f3re zajmowa\u0142y nabrze\u017ca dolnej Brdy. O lokalizacji zak\u0142ad\u00f3w nad rzek\u0105 decydowa\u0142y wzgl\u0119dy praktyczne, gdy\u017c droga wodna u\u0142atwia\u0142a dow\u00f3z potrzebnego surowca, dawa\u0142a mo\u017cliwo\u015b\u0107 za\u0142o\u017cenia w\u0142asnego portu drzewnego, magazynowania drzewa przeznaczonego do obr\u00f3bki i zbytu wyprodukowanych artyku\u0142\u00f3w transportem wodnym. Na pocz\u0105tku XX wieku na brzegach Brdy zlokalizowanych by\u0142o kilkadziesi\u0105t tartak\u00f3w, stolarni i innych fabryk wykorzystuj\u0105cych drzewny surowiec. Natomiast w \u015ar\u00f3dmie\u015bciu Bydgoszczy, w zak\u0142adach nie po\u0142\u0105czonych z drog\u0105 wodn\u0105 koncentrowa\u0142 si\u0119 przewa\u017cnie drobny przemys\u0142 drzewny (stolarnie, fabryki mebli).Gwa\u0142towny rozw\u00f3j przemys\u0142u drzewnego w Bydgoszczy nast\u0105pi\u0142 po 1890. W latach 1890-1907 przeci\u0119tnie dzia\u0142a\u0142o od 10 do 25 czynnych tartak\u00f3w. Ok. 12 z nich by\u0142o du\u017cymi zak\u0142adami nale\u017c\u0105cymi do berli\u0144skich handlarzy drewnem[3].Najwi\u0119ksze tartaki w Bydgoszczy w okresie 1875-1910[3]:  Tartak Salomona Seliga przy ul. Toru\u0144skiej \u2013 pocz\u0105tek XX wiekuW 1907 we wszystkich tartakach bydgoskich przerobiono 500 000 m\u00b3 drzewa, przy zatrudnieniu oko\u0142o 1600 robotnik\u00f3w[3]. Na pocz\u0105tku XX wieku by\u0142o w Bydgoszczy 83 stolarni i parkieciarni, w tym 8 wi\u0119kszych oraz 3 istniej\u0105ce przy tartakach. Istnia\u0142o r\u00f3wnie\u017c 8 stolarni meblarskich, w tym najwi\u0119ksza w Bydgoszczy fabryka mebli Fryderyka Hegego, zatrudniaj\u0105ca 200 os\u00f3b (p\u00f3\u017aniejsze Bydgoskie Fabryki Mebli), kt\u00f3rej produkty eksportowano do wielu kraj\u00f3w Europy. Pozosta\u0142e fabryki przemys\u0142u drzewnego to fabryki listew, skrzy\u0144 do cygar, brykiet\u00f3w drzewnych, \u017caluzji, ram oraz tokarnie.Dla potrzeb przemys\u0142u drzewnego powsta\u0142y r\u00f3wnie\u017c przedsi\u0119biorstwa wytwarzaj\u0105ce maszyny i urz\u0105dzenia do obr\u00f3bki drewna (traki, pi\u0142y, kot\u0142y parowe), z kt\u00f3rych niekt\u00f3re przedsi\u0119biorstwa istniej\u0105 do czas\u00f3w obecnych (np. Fabryka Obrabiarek do Drewna, BZE Belma itd.) Ca\u0142y przemys\u0142 drzewny rozwini\u0119ty w Bydgoszczy dzi\u0119ki tranzytowi drewna drog\u0105 wodn\u0105 do Niemiec oraz mo\u017cliwo\u015bci jego sk\u0142adowania w Porcie Drzewnym zatrudnia\u0142 w okresie najwi\u0119kszego rozwoju 6,2 tys. pracownik\u00f3w[3].Odbiorc\u0105 produkt\u00f3w drzewnych z Bydgoszczy by\u0142 rynek niemiecki, w tym przede wszystkim Berlin (85% udzia\u0142), do kt\u00f3rego transport odbywa\u0142 si\u0119 drog\u0105 wodn\u0105[8].\u00a0Osobny artyku\u0142: Tor regatowy w Bydgoszczy.  Odzyskanie niepodleg\u0142o\u015bci przez Polsk\u0119 i zwi\u0105zana z tym zmiana granic politycznych oraz przeci\u0119cie drogi wodnej Wis\u0142a-Odra granic\u0105 z Niemcami spowodowa\u0142y zmniejszenie sp\u0142awu drewna w kierunku zachodnim. Po wojnie celnej z Niemcami, handel drzewny w Bydgoszczy uleg\u0142 zahamowaniu na rzecz rozwoju handlu wyrobami przetworzonymi, g\u0142\u00f3wnie meblami[9].Bydgoski port drzewny, a zw\u0142aszcza tzw. port wewn\u0119trzny wykorzystywano odt\u0105d w znacznie mniejszym stopniu do magazynowania drewna. Umo\u017cliwi\u0142o to przekszta\u0142cenie akwenu w tor do rozgrywania regat wio\u015blarskich i kajakarskich. W dwudziestoleciu mi\u0119dzywojennym rozgrywano na nim corocznie Wszechpolskie Regaty Wio\u015blarskie, a w 1929 rozegrano mistrzostwa Europy w Wio\u015blarstwie[6]. Znaczenie gospodarcze zachowa\u0142 natomiast poszerzony odcinek Brdy powy\u017cej mostu portowego, kt\u00f3ry nadal stanowi\u0142 port drzewny dla licznych tartak\u00f3w i przedsi\u0119biorstw przemys\u0142u drzewnego rozlokowanych na nabrze\u017cach rzeki.W 1925 powo\u0142ano w Bydgoszczy jedyn\u0105 w kraju Gie\u0142d\u0119 Drzewn\u0105, m.in. z uwagi na atut portu drzewnego, kt\u00f3ry na 95 ha powierzchni m\u00f3g\u0142 pomie\u015bci\u0107 300 tys. m\u00b3 drewna[10]. W Bydgoszczy znajdowa\u0142o si\u0119 nadal kilkana\u015bcie du\u017cych tartak\u00f3w, otwarto tak\u017ce kilka nowych[11]. Jednak po 1924 wskutek za\u0142amania eksportu i zastoju na rynku, ograniczono w nich produkcj\u0119, a cz\u0119\u015b\u0107 zamkni\u0119to. W drugiej po\u0142owie lat 30. XX w. utrzyma\u0142y si\u0119 tylko tartaki ma\u0142e i kilka \u015brednich oraz jeden du\u017cy tartak Las\u00f3w Pa\u0144stwowych rozbudowany po 1935 zatrudniaj\u0105cy 500 os\u00f3b[12]. Zatrudnienie w bydgoskim przemy\u015ble drzewnym wynosi\u0142o: 1,5 tys. os\u00f3b w 1923, 1,6 tys. w 1930 do 0,8 tys. w 1932[13]. Do najwa\u017cniejszych zak\u0142ad\u00f3w przemys\u0142u drzewnego nale\u017ca\u0142y Fabryka P\u0142yt Klejonych[14] (dzisiaj Bydgoskie Zak\u0142ady Sklejek) oraz Fabryka Mebli O. i K. Pfefferkorna (dzisiaj Bydgoskie Fabryki Mebli)[15].Obecnie dolny odcinek rzeki Brdy nadal jest u\u017cytkowany do magazynowania tratew drewnianych, lecz w znacznie mniejszym stopniu z uwagi na likwidacj\u0119 wielu przedsi\u0119biorstw przemys\u0142u drzewnego. Gospodarczo wykorzystuje rzek\u0119 kilka zak\u0142ad\u00f3w (Bydgoskie Zak\u0142ady Sklejek, Bydgoska Fabryka Kabli) rozlokowanych nad doln\u0105 Brd\u0105.\u2191 Winid Walenty: Kana\u0142 Bydgoski: Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Popierania Nauki, 1928, s. 94.\u2191 Winid Walenty: Kana\u0142 Bydgoski: Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Popierania Nauki, 1928, s. 99.\u2191 abcdefg S\u0142awi\u0144ska Krystyna: Przemys\u0142 drzewny w Bydgoszczy i w okolicy w latach 1871-1914: Prace Komisji Historii t.VI.: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydzia\u0142u Nauk Humanistycznych. Seria C: 1969.\u2191 W wi\u0119kszo\u015bci by\u0142y to okr\u0105glaki sosen, kt\u00f3re nadawa\u0142y si\u0119 na budulec. W do\u015b\u0107 du\u017cej ilo\u015bci importowano z Rosji r\u00f3wnie\u017c drzewo \u015bwierkowe, olchowe, i d\u0119bowe\u2191 Sp\u0142awiane drzewo z Rosji i zaboru rosyjskiego pochodzi\u0142o g\u0142\u00f3wnie z nadrzecznych teren\u00f3w Wieprza, Narwi, Bugu i Niemna oraz z lewostronnych dop\u0142yw\u00f3w Wis\u0142y i Pilicy. Za: S\u0142awi\u0144ska Krystyna: Przemys\u0142 drzewny w Bydgoszczy i w okolicy w latach 1871-1914: Prace Komisji Historii t.VI.: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydzia\u0142u Nauk Humanistycznych. Seria C: 1969\u2191 abcdef Kocerka Henryk. Historia toru regatowego w Brdyuj\u015bciu 1912-2004. [w:] Kronika Bydgoska XXVI (2004). Bydgoszcz 2005.\u2191 Jaz o tej konstrukcji istnieje jako jeden z niewielu w Polsce i w Europie\u2191 Poza luksusowymi meblami, kt\u00f3re transportowano kolej\u0105.\u2191 Biskup Marian red:. Historia Bydgoszczy. Tom II 1920-1939. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1999, ISBN\u00a083-901329-0-7, s. 159\u2191 Biskup Marian red:. Historia Bydgoszczy. Tom II 1920-1939. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1999, ISBN\u00a083-901329-0-7, s. 158.\u2191 W 1922 do najwi\u0119kszych tartak\u00f3w w Bydgoszczy nale\u017ca\u0142y \u201eLasy Polskie\u201d (dawniej nale\u017c\u0105cy do David Franke S\u00f6hne), Wielkopolski Przemys\u0142 Drzewny Towarzystwo Akcyjne, \u201eWis\u0142a\u201d Towarzystwo Akcyjne, \u201eLasmet\u201d Sp\u00f3\u0142ka Akcyjna.\u2191 Biskup Marian red:. Historia Bydgoszczy. Tom II 1920-1939. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1999, ISBN\u00a083-901329-0-7, s. 138.\u2191 Biskup Marian red:. Historia Bydgoszczy. Tom II 1920-1939. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1999, ISBN\u00a083-901329-0-7, s. 123.\u2191 Drugie co do wielko\u015bci przedsi\u0119biorstwo p\u0142yt klejonych w Polsce, eksportuj\u0105ce swoje wyroby m.in. do Anglii, Francji, Holandii, Belgii, Danii\u2191 Biskup Marian red:. Historia Bydgoszczy. Tom II 1920-1939. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1999, ISBN\u00a083-901329-0-7, s. 94.Kocerka Henryk. Historia toru regatowego w Brdyuj\u015bciu 1912-2004. [w:] Kronika Bydgoska XXVI (2004). Bydgoszcz 2005S\u0142awi\u0144ska Krystyna: Przemys\u0142 drzewny w Bydgoszczy i w okolicy w latach 1871-1914: Prace Komisji Historii t. VI.: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydzia\u0142u Nauk Humanistycznych. Seria C: 1969Szcz\u0105chor Arleta. Tradycje \u017beglugi Bydgoskiej \u2013 Lloyd Bydgoski 1891-1945. [w:] Kronika Bydgoska XXV (2003). Bydgoszcz 2004Winid Walenty: Kana\u0142 Bydgoski: Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Popierania Nauki, 1928"},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/01\/29\/port-drzewny-w-bydgoszczy-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Port Drzewny w Bydgoszczy \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]