[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/03\/28\/odenwald-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/03\/28\/odenwald-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Odenwald \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Odenwald \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Odenwald \u2013 niewysoki masyw g\u00f3rski w po\u0142udniowej cz\u0119\u015bci Niemiec (landy Badenia-Wirtembergia, Bawaria i Hesja), w s\u0105siedztwie rzek Men i Neckar.","datePublished":"2018-03-28","dateModified":"2018-03-28","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/7\/78\/Panoramablick_vom_Katzenbuckel_Richtung_Norden.jpg\/1000px-Panoramablick_vom_Katzenbuckel_Richtung_Norden.jpg","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/7\/78\/Panoramablick_vom_Katzenbuckel_Richtung_Norden.jpg\/1000px-Panoramablick_vom_Katzenbuckel_Richtung_Norden.jpg","height":"222","width":"1000"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/03\/28\/odenwald-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":1726,"articleBody":"Odenwald \u2013 niewysoki masyw g\u00f3rski w po\u0142udniowej cz\u0119\u015bci Niemiec (landy Badenia-Wirtembergia, Bawaria i Hesja), w s\u0105siedztwie rzek Men i Neckar.  Odenwald ma charakter wy\u017cyny i g\u00f3r niskich, o wysoko\u015bciach wzgl\u0119dnych dochodz\u0105cych do 300 m., jedynie na skraju Niziny G\u00f3rnore\u0144skiej i Doliny Neckaru przekraczaj\u0105cych 400 m. Sk\u0142ada si\u0119 z dw\u00f3ch podstawowych jednostek geologicznych: Odenwaldu piaskowcowego (niem. Sandstein Odenwald) i Odenwaldu krystalicznego (Kristalliner Odenwald). Zazwyczaj wyr\u00f3\u017cnia si\u0119 od strony Niziny G\u00f3rnore\u0144skiej Odenwald Przedni (Vordererer Odenwald, w zasadzie to\u017csamy z kystalicznym) z kulminacj\u0105 na Neunkircher H\u00f6he (605 m n.p.m.), Odenwald Tylny (Hinterer Odenwald, piaskowcowy) z kulminacj\u0105 na Katzenbuckel (626 m n.p.m.) i oddzielony od niego prze\u0142omow\u0105 Dolin\u0105 Neckaru Ma\u0142y Odenwald (Kleiner Odenwald, r\u00f3wnie\u017c piaskowcowy) z kulminacj\u0105 na K\u00f6nigstuhl (567,8 m n.p.m.). Od zachodu, wyr\u00f3\u017cnia si\u0119 pas pog\u00f3rza Bergstra\u00dfe znany z winnic i zamk\u00f3w. Oddziela on masyw Odenwaldu od Niziny G\u00f3rnore\u0144skiej.Odenwald wchodzi w sk\u0142ad makroregionu fizycznogeograficznego G\u00f3r Hesko-Franko\u0144skich i stanowi ich najwy\u017csz\u0105 cz\u0119\u015b\u0107. Otaczaj\u0105 go od po\u0142udnia i wschodu pag\u00f3rkowate wy\u017cyny Kraichgau i Bauland b\u0119d\u0105ce cz\u0119\u015bci\u0105 Wy\u017cyny Me\u0144sko-Neckarskiej, od zachodu Nizina G\u00f3rnore\u0144ska, od p\u00f3\u0142nocy dolina Menu i pokrewny masyw Spessart.  G\u00f3ry zosta\u0142y wypi\u0119trzone 300 milion\u00f3w lat temu w ramach orogenezy hercy\u0144skiej. Ulega\u0142y kilkakrotnie erozji i ponownemu wypi\u0119trzaniu, po raz ostatni w trakcie orogenezy alpejskiej. Oko\u0142o 60 milion\u00f3w lat temu by\u0142 to obszar aktywny wulkanicznie.Obecnie, mimo zalesienia, obszar g\u00f3r jest do\u015b\u0107 g\u0119sto zaludniony i przez to dobrze skomunikowany sieci\u0105 drogow\u0105 i kolejow\u0105. Najwi\u0119kszym miastem na terenie Odenwaldu jest Heidelberg (145 tys. mieszka\u0144c\u00f3w), a kolejnymi pod wzgl\u0119dem zaludnienia miejscowo\u015bciami s\u0105 Weinheim (45 tys.) i Bensheim (40 tys.) \u2013 wszystkie trzy wzd\u0142u\u017c podg\u00f3rza Bergstra\u00dfe. W pobli\u017cu znajduj\u0105 si\u0119 tak\u017ce Mannheim (309 tys.), Heilbronn (126 tys.), Darmstadt (159 tys.) i Aschaffenburg (71 tys.).Administracyjnie masyw znajduje si\u0119 na terenie trzech land\u00f3w: Badenii-Wirtembergii (powiaty Neckar-Odenwald, Ren-Neckar i miasto wydzielone Heidelberg), Hesji (powiaty Odenwald, Bergstra\u00dfe i w niedu\u017cym stopniu Darmstadt-Dieburg) oraz Bawarii (rejencja Dolna Frankonia, powiat Miltenberg i niewielski skraj powiatu Aschaffenburg).Wi\u0119kszo\u015b\u0107 obszaru masywu pokrywaj\u0105 lasy wykorzystywane gospodarczo. Du\u017ce znaczenie gospodarcze maj\u0105 tak\u017ce turystyka, us\u0142ugi, uprawa winoro\u015bli. Heidelberg natomiast jest wa\u017cnym o\u015brodkiem przemys\u0142owym i naukowym w skali Europy.  Do wyr\u00f3\u017cniaj\u0105cych si\u0119 szczyt\u00f3w zaliczaj\u0105 si\u0119:Katzenbuckel, 626 m n.p.m. \u2013 najwy\u017cszy szczyt ca\u0142ego masywu zbudowany ze ska\u0142 wulkanicznychNeunkircher H\u00f6he, 605 m n.p.m. \u2013 najwy\u017cszy szczyt Odenwaldu PrzedniegoK\u00f6nigstuhl, 567,8 m n.p.m. \u2013 najwy\u017cszy szczyt Heidelbergu i dziesi\u0105ty najwy\u017cszy w ca\u0142ym masywie, popularny cel wycieczekMelibokus, 517 m n.p.m. \u2013 g\u00f3ruj\u0105cy nad p\u00f3\u0142nocn\u0105 cz\u0119\u015bci\u0105 Odenwaldu Przedniego by\u0142 punktem odniesienia dla podr\u00f3\u017cnych ju\u017c w staro\u017cytno\u015bciW staro\u017cytno\u015bci obszar Odenwaldu zamieszkiwali Celtowie, wyparci nast\u0119pnie przez ludy germa\u0144skie. Oko\u0142o roku 100 powsta\u0142a linia umocnie\u0144 granicznych oddzielaj\u0105cych Cesarstwo Rzymskie od lud\u00f3w germa\u0144skich. Szczyt Melibokus (517,4 m n.p.m.), charakteryzuj\u0105cy si\u0119 najwi\u0119ksz\u0105 wysoko\u015bci\u0105 wzgl\u0119dn\u0105 w Odenwaldzie Przednim by\u0142 prawdopodobnie wspominany w Geografii Ptolemeusza w II w.n.e. W VII i VIII wieku tereny Odenwaldu schrystianizowali mnisi iroszkoccy; od tego czasu g\u00f3ry i podg\u00f3rskie okolice by\u0142y wa\u017cnym o\u015brodkiem cywilizacji niemieckiej (klasztory Lorsch i Sch\u00f6nau, Heidelberg, Bad Wimpfen, Darmstadt i in.). Z g\u00f3rami wi\u0105\u017ce si\u0119 legenda o legendarnych kar\u0142ach Nibelungach. Sama nazwa g\u00f3r jest wzgl\u0119dnie zagadkowa, a najpopularniejsze teorie sugeruj\u0105 jej pochodzenie b\u0105d\u017a od imienia boga Odina (Odyna, w\u00f3wczas nazwa pasma oznacza\u0142aby Las Odyna), b\u0105d\u017a s\u0142owa oda (co wi\u0105\u017ce si\u0119 z lokalnymi legendami i sagami).Dzia\u0142aj\u0105cy w obszarze masywu i na jego obrze\u017cach Odenwaldklub wyznaczy\u0142 oko\u0142o 6 tysi\u0119cy km. pieszych szlak\u00f3w turystycznych[1]. Cztery szlaki uzyska\u0142y og\u00f3lnoniemiecki certyfikat jako\u015bci: szlak Alema\u0144ski (niem. Alemannenweg, 132 km), szlak Nibelung\u00f3w (Nibelungenweg, 124,6 km + wariant 28 km), szlag zamk\u00f3w (Burgenweg 120 km) i szlak Neckaru (Neckarsteig 126 km), co oznacza \u017ce spe\u0142niaj\u0105 9 podstawowych i cz\u0119\u015b\u0107 z 23 dodatkowych kryteri\u00f3w dotycz\u0105cych jako\u015bci oznakowania, rodzaju dr\u00f3g i \u015bcie\u017cek, warto\u015bci atrakcji przyrodniczych i kulturowych, czy infrastruktury turystycznej.Dodatkowo s\u0105 wyznaczone liczne szlaki rowerowe oraz konne. Maj\u0105c\u0105 charakter prze\u0142omu dolin\u0105 Neckaru w okresie letnim regularnie kursuj\u0105 statki wycieczkowe, jest te\u017c mo\u017cliwo\u015b\u0107 sp\u0142ywu kajakowego. Istniej\u0105 tak\u017ce pojedyncze wyci\u0105gi narciarskie i ma\u0142a skocznia narciarska.Odenwald jest chroniony przez, rozpoznany jako Geopark UNESCO, geopark krajobrazowy Bergstra\u00dfe-Odenwald oraz cz\u0119\u015bciowo si\u0119 z nim pokrywaj\u0105cy park krajobrazowy Dolina Neckaru-Odenwald, a tak\u017ce liczne rezerwaty przyrody.W\u015br\u00f3d atrakcji przyrodniczych, do najciekawszych nale\u017c\u0105 go\u0142oborza (Felsenmeer na zboczach Felsbergu (514 m n.p.m.) ko\u0142o wsi Reichenbach), urwiska skalne, kamienio\u0142omy (np. \u00d6lberg), w\u0105wozy (Wolfschlucht i Margarethenschlucht), jaskinia Tropfstein, najwy\u017cszy szczyt Katzenbuckel (626 m n.p.m.), b\u0119d\u0105cy wygas\u0142ym wulkanem z wie\u017c\u0105 widokow\u0105 i niewielkim jeziorem o charakterystycznej, turkusowej barwie, dawna kopalnia Messel, wpisana na list\u0119 \u015bwiatowego dziedzictwa kultury i przyrody UNESCO, czy ska\u0142ki.W\u015br\u00f3d licznych zabytk\u00f3w nale\u017cy wymieni\u0107 zabytkowe centra miast (np. Heidelberg, Mosbach, Neckargem\u00fcnd, Michelstadt), liczne zamki (np. Heidelberg, Zwingenberg nad Neckarem, Neckarsteinach, Auerbach, Frankenstein, pa\u0142ac Birkenau), budowle sakralne (np. ko\u015bci\u00f3\u0142 pojezuicki i ko\u015bci\u00f3\u0142 Ducha \u015aw. w Heidelbergu, klasztor Neuburg, ruiny klasztoru Sch\u00f6nau i in.), pozosta\u0142o\u015bci budowli celtyckich i rzymskich, obserwatorium astronomiczne na K\u00f6nigstuhl, wie\u017ce widokowe i in.Panorama Odenwaldu z wie\u017cy widokowej na Katzenbuckel w kierunku p\u00f3\u0142nocnym i wschodnimK\u00f6nigstuhl, stary Heidelberg i ruiny zamkuGo\u0142oborze Felsenmeer na stoku FelsberguCharakterystyczne formacje skalne ko\u0142o EberbachPozosta\u0142o\u015bci rzymskich fortyfikacjiWodospad w w\u0105wozie Margarethenschlucht"},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/03\/28\/odenwald-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Odenwald \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]