[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/04\/27\/oboz-w-gurs-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/04\/27\/oboz-w-gurs-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Ob\u00f3z w Gurs \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Ob\u00f3z w Gurs \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Pomnik ofiar obozu w Gurs Groby \u017byd\u00f3w zmar\u0142ych w obozie Ob\u00f3z w Gurs \u2013 ob\u00f3z utworzony w okresie od 15","datePublished":"2018-04-27","dateModified":"2018-04-27","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/4\/42\/Gurs_memorial.JPG\/250px-Gurs_memorial.JPG","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/4\/42\/Gurs_memorial.JPG\/250px-Gurs_memorial.JPG","height":"188","width":"250"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/04\/27\/oboz-w-gurs-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":2236,"articleBody":"  Pomnik ofiar obozu w Gurs    Groby \u017byd\u00f3w zmar\u0142ych w obozieOb\u00f3z w Gurs \u2013 ob\u00f3z utworzony w okresie od 15 marca do 25 kwietnia 1939, przeznaczony dla by\u0142ych uczestnik\u00f3w wojny domowej w Hiszpanii, walcz\u0105cych po stronie republikan\u00f3w, kt\u00f3rzy po ich kl\u0119sce nielegalnie przekroczyli granic\u0119 francusk\u0105. Istnia\u0142 do 1946 roku.  Po wrze\u015bniu 1939 ob\u00f3z w Gurs zosta\u0142 przekszta\u0142cony w miejsce odosobnienia, przeznaczone dla os\u00f3b pochodzenia obcego, podejrzewanych o dzia\u0142alno\u015b\u0107 antyfrancusk\u0105 oraz dla dzia\u0142aczy komunistycznych. Z kolei w\u0142adze pa\u0144stwa Vichy przekszta\u0142ci\u0142y Gurs w ob\u00f3z przej\u015bciowy dla os\u00f3b innej narodowo\u015bci ni\u017c francuska, przeznaczonych przez hitlerowc\u00f3w do wywiezienia do oboz\u00f3w zag\u0142ady poza Francj\u0105. W obozie pozostawa\u0142y ponadto osoby bez sta\u0142ego zameldowania, podejrzewane o trudnienie si\u0119 przemytem i prostytucj\u0105 oraz osoby z\u0142apane przy pr\u00f3bie nielegalnego przekroczenia granicy mi\u0119dzy stref\u0105 okupowan\u0105 a stref\u0105 Vichy. Ob\u00f3z w Gurs zosta\u0142 ostatecznie zamkni\u0119ty w 1946, po kr\u00f3tkim okresie przetrzymywania w nim niedawnych kolaborant\u00f3w oraz tych weteran\u00f3w wojny hiszpa\u0144skiej, kt\u00f3rych nowy rz\u0105d w dalszym ci\u0105gu uwa\u017ca\u0142 za niebezpiecznych wywrotowc\u00f3w. Szacuje si\u0119, \u017ce przez ob\u00f3z przewin\u0119\u0142o si\u0119 oko\u0142o 64 tys. osadzonych w ca\u0142ym okresie jego istnienia, z czego 1072 osoby zmar\u0142y.  Table of ContentsPowstanie obozu[edytuj | edytuj kod]Warunki panuj\u0105ce w obozie[edytuj | edytuj kod]Pomoc humanitarna[edytuj | edytuj kod]Statystyka osadzonych[edytuj | edytuj kod]Powstanie obozu[edytuj | edytuj kod]Powstanie obozu \u0142\u0105czy\u0142o si\u0119 z hiszpa\u0144sk\u0105 wojn\u0105 domow\u0105 i stosunkiem do niej rz\u0105du \u00c9duarda Daladiera. Francja nie zaanga\u017cowa\u0142a si\u0119 w \u017caden spos\u00f3b w dzia\u0142ania wojenne w Hiszpanii, za\u015b po ostatecznej kl\u0119sce republikan\u00f3w rz\u0105d francuski, spodziewaj\u0105c si\u0119 nap\u0142ywu nielegalnych uchod\u017ac\u00f3w z Hiszpanii, przygotowa\u0142 dla nich sie\u0107 oboz\u00f3w, kt\u00f3re w za\u0142o\u017ceniach mia\u0142y pe\u0142ni\u0107 funkcj\u0119 przej\u015bciowych miejsc internowania. Gurs, ze wzgl\u0119du na swoje po\u0142o\u017cenie (34 km od granicy hiszpa\u0144skiej), mia\u0142 by\u0107 najwa\u017cniejszym miejscem odosobnienia w tej grupie. Prace nad urz\u0105dzeniem obozu na ja\u0142owym, pozbawionym warto\u015bci rolniczej p\u0142askowy\u017cu w pobli\u017cu Gurs rozpocz\u0119\u0142y si\u0119 15 marca 1939 i trwa\u0142y do ko\u0144ca kwietnia. Pierwsze grupy zatrzymanych na granicy by\u0142ych republikan\u00f3w trafia\u0142y do jeszcze niewyko\u0144czonych zabudowa\u0144. Ostatecznie teren wyznaczony na potrzeby obozu mia\u0142 1400 metr\u00f3w d\u0142ugo\u015bci i 200 szeroko\u015bci, przez ca\u0142o\u015b\u0107 terenu przebiega\u0142a jedna droga.Warunki panuj\u0105ce w obozie[edytuj | edytuj kod]Wewn\u0119trznie ob\u00f3z zosta\u0142 podzielony na dzia\u0142ki, tzw. wysepki (fr. \u00eelots) o wymiarach 200 na 100 metr\u00f3w, z 30 barakami mieszkalnymi ka\u017cda. Ca\u0142y ob\u00f3z otacza\u0142 podw\u00f3jny, strze\u017cony mur. Baraki przeznaczone dla zatrzymanych by\u0142y wzniesione z drewna, bez okien i wentylacji, z wyposa\u017ceniem ograniczonym do prymitywnych \u0142\u00f3\u017cek. Chocia\u017c w za\u0142o\u017ceniach tw\u00f3rc\u00f3w obozu ka\u017cdy barak mia\u0142 mie\u015bci\u0107 kilkunastu zatrzymanych, w momencie najwi\u0119kszego przeludnienia obozu kwaterowa\u0142o w nich nawet po 60 os\u00f3b. Brakowa\u0142o wody i sanitariat\u00f3w (poza prowizorycznymi latrynami), co uniemo\u017cliwia\u0142o zachowanie zasad higieny. W\u0142adze obozu nie stara\u0142y si\u0119 r\u00f3wnie\u017c przeciwdzia\u0142a\u0107 cz\u0119stemu zalewaniu obozu przez wod\u0119 deszczow\u0105, jaka gromadzi\u0142a si\u0119 na jego terenie przy cz\u0119stych opadach wywo\u0142anych oceanicznym klimatem. R\u00f3wnie\u017c dostarczana osadzonym \u017cywno\u015b\u0107 by\u0142a bardzo niskiej jako\u015bci.  Ob\u00f3z w Gurs nie by\u0142 jednak szczeg\u00f3lnie silnie strze\u017cony: pr\u00f3by ucieczek z jego terenu by\u0142y bardzo cz\u0119ste, \u0142\u0105cznie 755 osadzonych (wielu z pomoc\u0105 zewn\u0119trzn\u0105) zdo\u0142a\u0142o na sta\u0142e uciec z obozu. Wi\u0119kszo\u015b\u0107 pozosta\u0142ych uciekinier\u00f3w by\u0142a zatrzymywana ze wzgl\u0119du na nadzwyczaj n\u0119dzny wygl\u0105d, budz\u0105cy podejrzenia mieszka\u0144c\u00f3w okolicy, zawracana i czasowo zatrzymywana w specjalnym \u201ebaraku zbuntowanych\u201d. Nie s\u0105 znane natomiast przypadki zn\u0119cania si\u0119 stra\u017cnik\u00f3w nad osadzonymi. Sytuacja ta pozostawa\u0142a bez zmian przez ca\u0142y okres istnienia obozu.W Gurs funkcjonowa\u0142o r\u00f3wnie\u017c dosy\u0107 rozwini\u0119te \u017cycie kulturalne. 14 lipca 1939 z okazji francuskiego \u015bwi\u0119ta narodowego osadzeni zorganizowali zawody sportowe, parad\u0119 oraz koncert. Na ograniczon\u0105 skal\u0119 dopuszczane by\u0142y wizyty os\u00f3b z zewn\u0105trz oraz zakup produkt\u00f3w \u017cywno\u015bciowych od miejscowych ch\u0142op\u00f3w. Osadzeni narodowo\u015bci niemieckiej wydawali r\u00f3wnie\u017c w\u0142asn\u0105 gazet\u0119 Lagerstimme K.Z. Gurs.Pomoc humanitarna[edytuj | edytuj kod]Pocz\u0105wszy od grudnia 1940 kilka organizacji humanitarnych zosta\u0142o dopuszczonych do pomocy wi\u0119\u017aniom Gurs: szczeg\u00f3lne zainteresowanie obozem wykazywa\u0142 rz\u0105d baskijski na uchod\u017astwie, Szwajcarski Czerwony Krzy\u017c oraz organizacje kwakr\u00f3w. Rz\u0105d Vichy zgodzi\u0142 si\u0119 r\u00f3wnie\u017c na pomoc udzielan\u0105 przez nieliczne tolerowane organizacje \u017cydowskie, w tym, od 15 lutego 1941, \u017cydowskie Dzie\u0142o Pomocy Dzieciom. Na terenie obozu nie dzia\u0142a\u0142y natomiast \u017cadne organizacje religijne, co mia\u0142o zwi\u0105zek z du\u017cym odsetkiem osadzonych w obozie komunist\u00f3w i zdeklarowanych przeciwnik\u00f3w religii.Wi\u0119\u017ani\u00f3w osadzonych w zwi\u0105zku z udzia\u0142em w hiszpa\u0144skiej wojnie domowej podzielono na nast\u0119puj\u0105cej grupy: \u201ebrygadzist\u00f3w\u201d (fr. brigadistes) \u2013 by\u0142ych cz\u0142onk\u00f3w Brygad Mi\u0119dzynarodowych, Bask\u00f3w, \u201elotnik\u00f3w\u201d (fr. aviateurs) \u2013 personel republika\u0144skiego lotnictwa oraz Hiszpan\u00f3w \u2013 pozosta\u0142e osoby, kt\u00f3re nielegalnie przekroczy\u0142y granic\u0119 francusk\u0105. Sytuacja cz\u0142onk\u00f3w r\u00f3\u017cnych grup by\u0142a diametralnie odmienna. O ile \u201elotnicy\u201d, z racji posiadanego wykszta\u0142cenia i umiej\u0119tno\u015bci, cz\u0119sto byli zatrudniani przez przedsi\u0119biorstwa francuskie i uzyskiwali zwolnienie z obozu, o tyle Hiszpanie najcz\u0119\u015bciej byli traktowani przez pa\u0144stwo francuskie jako niepotrzebny balast (zw\u0142aszcza osoby, kt\u00f3rych losem nikt si\u0119 nie interesowa\u0142). Wielu z nich zosta\u0142o nast\u0119pnie powt\u00f3rnie przewiezionych do Hiszpanii, gdzie w wi\u0119kszo\u015bci trafili do oboz\u00f3w organizowanych przez frankist\u00f3w. Ci Hiszpanie, kt\u00f3rzy przebywali jeszcze w obozie w momencie inwazji hitlerowskiej na Francj\u0119, w wi\u0119kszo\u015bci zdo\u0142ali uciec, korzystaj\u0105c z og\u00f3lnego ba\u0142aganu i ze zniszczenia archiw\u00f3w obozu.Od wybuchu II wojny \u015bwiatowej ob\u00f3z w Gurs zacz\u0105\u0142 r\u00f3wnie\u017c pe\u0142ni\u0107 funkcj\u0119 miejsca odosobnienia dla \u201eos\u00f3b niepo\u017c\u0105danych\u201d, kt\u00f3r\u0105 to funkcj\u0119 utrzyma\u0142 po powstaniu pa\u0144stwa Vichy. Jako \u201eniepo\u017c\u0105danych\u201d zaklasyfikowano w\u00f3wczas Niemc\u00f3w oraz cudzoziemc\u00f3w z \u201ewrogich pa\u0144stw\u201d, jak r\u00f3wnie\u017c aktywnych dzia\u0142aczy socjalistycznych, anarchistycznych, zwi\u0105zkowych i komunistycznych. W drugiej kolejno\u015bci do\u0142\u0105czono do tej listy r\u00f3wnie\u017c francuskich sympatyk\u00f3w nazizmu oraz pacyfist\u00f3w protestuj\u0105cych przeciw militaryzacji kraju.Po ustanowieniu pa\u0144stwa Vichy ob\u00f3z w Gurs odwiedzi\u0142a specjalna niemiecka komisja, kt\u00f3ra zadecydowa\u0142a o wypuszczeniu ok. 700 wi\u0119\u017ani\u00f3w narodowo\u015bci niemieckiej oraz osadzonych za sympatie prohitlerowskie. Od tego momentu wi\u0119kszo\u015b\u0107 nowych transport\u00f3w sk\u0142ada\u0142a si\u0119 z \u017byd\u00f3w przeznaczonych do wywiezienia do oboz\u00f3w zag\u0142ady poza Francj\u0105, chocia\u017c by\u0142y te\u017c przypadki odwrotne \u2013 dowozu \u017byd\u00f3w aresztowanych w Czechos\u0142owacji, W\u0142oszech, Austrii czy Holandii, a nawet w Niemczech i Polsce. Szczeg\u00f3lnie nat\u0119\u017cenie transport\u00f3w do Gurs nast\u0105pi\u0142o od pa\u017adziernika 1940 za spraw\u0105 Wagnera, gauleitera Baden i Alzacji, kt\u00f3ry osobi\u015bcie zadecydowa\u0142 o osadzeniu w Gurs ok. 14 tys. \u017byd\u00f3w z tych region\u00f3w. W tym czasie ob\u00f3z w Gurs by\u0142 najbardziej przeludniony, a osadzonych dziesi\u0105tkowa\u0142y tyfus i dyzenteria. Ze wzgl\u0119du na to w\u0142adze Vichy za\u017c\u0105da\u0142y od hitlerowc\u00f3w zaprzestania organizacji transport\u00f3w \u017byd\u00f3w o takim nat\u0119\u017ceniu, chocia\u017c generalnie utrzyma\u0142y zgod\u0119 na funkcjonowanie oboz\u00f3w w \u201ewolnej strefie\u201d. Pocz\u0105wszy od lipca 1942 \u017bydzi przetrzymywani w Gurs zacz\u0119li by\u0107 dzieleni na grupy wysy\u0142ane nast\u0119pnie do obozu w Drancy, a stamt\u0105d do Auschwitz-Birkenau. Zdecydowana wi\u0119kszo\u015b\u0107 by\u0142ych wi\u0119\u017ani\u00f3w Gurs, kt\u00f3ra dotar\u0142a do miejsca przeznaczenia, nie prze\u017cy\u0142a wojny. Formalnie w listopadzie 1943 ob\u00f3z zosta\u0142 zamkni\u0119ty, jednak w\u0142adze Vichy nadal wykorzystywa\u0142y jego zabudowania do zatrzymywania \u201eos\u00f3b niepo\u017c\u0105danych\u201d.Po wyzwoleniu Francji nowy rz\u0105d zdecydowa\u0142 o ponownym uruchomieniu obozu w Gurs z przeznaczeniem dla by\u0142ych kolaborant\u00f3w oraz nielicznych je\u0144c\u00f3w niemieckich. Tym razem ob\u00f3z dzia\u0142a\u0142 jednak tylko do 1946, nast\u0119pnie jego zabudowania zosta\u0142y ca\u0142kowicie rozebrane.Statystyka osadzonych[edytuj | edytuj kod]Uczestnicy hiszpa\u0144skiej wojny domowejBaskowie6 555\u201eBrygadzi\u015bci\u201d6 808\u201eLotnicy\u201d5 397Hiszpanie5 760\u0141\u0105cznie24 520\u201eOsoby niepo\u017c\u0105dane\u201dNarodowo\u015bci hiszpa\u0144skiej3 695Narodowo\u015bci niemieckiej i austriackiej9 771Narodowo\u015bci francuskiej1 329\u0141\u0105cznie14 795\u017bydzi\u017bydzi niemieccy6 538Przewiezieni z obozu w Cyprien3 870\u017bydzi hiszpa\u0144scy1 515\u017bydzi z innych kraj\u00f3w europejskich6 262\u0141\u0105cznie18 185Inne osoby internowane przez rz\u0105d Vichy\u0141\u0105cznie229Internowani po 1945Je\u0144cy niemieccy310Hiszpa\u0144scy antyfranki\u015bci1 475Kolaboranci1 585\u0141\u0105cznie3 370RazemW latach 1939-194560 559W latach 1945-19463 370\u0141\u0105cznie63 929Po okresie niemal zupe\u0142nego zapomnienia, w 1979 grupa m\u0142odych ludzi z okolic Gurs postanowi\u0142a upami\u0119tni\u0107 40. rocznic\u0119 otwarcia obozu. Inicjatywa ta wywo\u0142a\u0142a \u017cywe zainteresowanie we Francji, Niemczech i Hiszpanii i doprowadzi\u0142a do organizacji konferencji, w kt\u00f3rej wzi\u0119\u0142o udzia\u0142 kilkuset by\u0142ych wi\u0119\u017ani\u00f3w Gurs, a tak\u017ce uczestnik\u00f3w francuskiego ruchu oporu i by\u0142ych wi\u0119\u017ani\u00f3w hitlerowskich oboz\u00f3w. Wszyscy zebrani opracowali tzw. Apel z Gurs, w kt\u00f3rym zaapelowali o pami\u0119\u0107 o cierpieniach osadzonych w obozie i o umo\u017cliwienie ka\u017cdemu cz\u0142owiekowi \u017cycia na wolno\u015bci, w godnych warunkach. Do dnia dzisiejszego teren by\u0142ego obozu jest aren\u0105 uroczysto\u015bci upami\u0119tniaj\u0105cych minione wydarzenia. Funkcjonuje r\u00f3wnie\u017c otwarta dla zwiedzaj\u0105cych rekonstrukcja jednej z obozowych \u201ewysepek\u201d. Od 1957 organizacje \u017cydowskie oraz niemiecka Volksbund Deutsche Kriegsgr\u00e4berf\u00fcrsorge opiekuj\u0105 si\u0119 istniej\u0105cym cmentarzem zmar\u0142ych w obozie w Gurs. W 1985 wzniesiony zosta\u0142 pomnik ofiar obozu. Louis Aragon po\u015bwi\u0119ci\u0142 obozowi jeden ze swoich wierszy.Od 1993 miejsce po obozie w Gurs, Welodrom Zimowy oraz dom dzieci z Izieu otrzyma\u0142y dekretem prezydenckim status szczeg\u00f3lnych miejsc pami\u0119ci o ofiarach rasizmu i antysemityzmu hitlerowc\u00f3w oraz francuskich kolaborant\u00f3w."},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/04\/27\/oboz-w-gurs-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Ob\u00f3z w Gurs \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]