[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/04\/27\/psychokulturalizm-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/04\/27\/psychokulturalizm-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Psychokulturalizm \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Psychokulturalizm \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Psychokulturalizm (etnopsychologizm) \u2013 termin okre\u015blaj\u0105cy wszelkie pr\u00f3by naukowego ustalenia wyst\u0119powania, zakresu i rodzaju odr\u0119bno\u015bci psychicznych, uwarunkowanych specyfik\u0105 danej kultury i","datePublished":"2018-04-27","dateModified":"2018-04-27","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":100,"height":100},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/04\/27\/psychokulturalizm-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":4575,"articleBody":"Psychokulturalizm (etnopsychologizm) \u2013 termin okre\u015blaj\u0105cy wszelkie pr\u00f3by naukowego ustalenia wyst\u0119powania, zakresu i rodzaju odr\u0119bno\u015bci psychicznych, uwarunkowanych specyfik\u0105 danej kultury i grupy etnicznej, a przejawiaj\u0105cej si\u0119 w skali spo\u0142ecznej.  Dociekania mog\u0105 koncentrowa\u0107 si\u0119 na:cechach psychicznych przys\u0142uguj\u0105cych w przekonaniu badaczy wszystkim uczestnikom danej kultury ze wzgl\u0119du na fakt tego uczestnictwa,og\u00f3lnych orientacjach i dyspozycjach psychicznych stanowi\u0105cych ramy umys\u0142owo\u015bci wszystkich uczestnik\u00f3w danej kultury i przez t\u0119 kultur\u0119 ukszta\u0142towanych,przekonaniach, obrazach i stereotypach i cech psychicznych, historycznie ukszta\u0142towanych w danej kulturze i o danej kulturze oraz s\u0105dach o postawach uczestnik\u00f3w tej kultury, kt\u00f3re cho\u0107 nie zawsze i nie dla wszystkich mog\u0105 by\u0107 prawdziwe, wywieraj\u0105 jednak wp\u0142yw na s\u0105dy i zachowania z zewn\u0105trz i od wewn\u0105trz zwi\u0105zane z t\u0105 kultur\u0105 i jej uczestnikami.Table of Contents  Podstawowe koncepcje psychokulturalizmu[edytuj | edytuj kod]Podstawowe zagadnienia[edytuj | edytuj kod]Podstawowe pytania w teorii psychokulturalizmu[edytuj | edytuj kod]Koncepcja ras[edytuj | edytuj kod]Koncepcje spo\u0142ecze\u0144stwa i kultury[edytuj | edytuj kod]Metody ankietowe w psychokulturalizmie[edytuj | edytuj kod]Etnopsychologizm a etnopsychologia[edytuj | edytuj kod]Franz Boas[edytuj | edytuj kod]Ruth Benedict[edytuj | edytuj kod]Margaret Mead[edytuj | edytuj kod]Abram Kardiner[edytuj | edytuj kod]Szko\u0142a kultury i osobowo\u015bci[edytuj | edytuj kod]Za\u0142o\u017cenia metodologiczne szko\u0142y kultury i osobowo\u015bci[edytuj | edytuj kod]Podstawowe koncepcje psychokulturalizmu[edytuj | edytuj kod]Podstawowe zagadnienia[edytuj | edytuj kod]Psychokulturalizm opiera si\u0119 na kilku kluczowych zagadnieniach, dotycz\u0105cych ludzkiej psychiki i osobowo\u015bci:kszta\u0142towanie psychiki jednostki przez \u017cycie spo\u0142eczne i kultur\u0119zwi\u0105zek mi\u0119dzy kultur\u0105 i osobowo\u015bci\u0105kulturowe uwarunkowania cech i zjawisk, kt\u00f3re traktowane s\u0105 jako naturalnewp\u0142yw \u017cycia spo\u0142ecznego na pod\u015bwiadomo\u015b\u0107mechanizm kszta\u0142towania si\u0119 osobowo\u015bci podstawowejPodstawowe pytania w teorii psychokulturalizmu[edytuj | edytuj kod]Psychokulturalizm wyja\u015bnia mi\u0119dzy innymi istot\u0119 relacji mi\u0119dzy kultur\u0105 i osobowo\u015bci\u0105. teoria psychokulturalizmu odpowiada  na pytanie, czy kultura ,,odbija si\u0119\u2019\u2019 w osobowo\u015bci oraz czy dana kultura wytwarza jaki\u015b dominuj\u0105cy typ osobowo\u015bci.Koncepcja ras[edytuj | edytuj kod]Najwcze\u015bniej pojawi\u0142y si\u0119 przednaukowe teorie, przypisuj\u0105ce grupom etnicznym lub klasom spo\u0142ecznym pewne cechy psychiczne ujmowane nawet jako wady i zalety oraz charakteryzuj\u0105ce wszystkich uczestnik\u00f3w danej kultury[1]. By\u0142y to rozwa\u017cania analogiczne do dawnej koncepcji ras, wed\u0142ug kt\u00f3rej rasa to zbi\u00f3r ludzi, odznaczaj\u0105cych si\u0119 pewnymi cechami fizycznymi[2]. Powy\u017csze tezy by\u0142y najcz\u0119\u015bciej u\u017cywane jako uzasadnienie rasizmu oraz ucisku narodowo\u015bciowego  i klasowego, przy czym ucisk powodowa\u0142 dalsze upo\u015bledzenie, a upo\u015bledzenie stanowi\u0142o dodatkowe uzasadnienie ucisku.Koncepcje spo\u0142ecze\u0144stwa i kultury[edytuj | edytuj kod]Bardziej krytyczne i najszerzej rozpowszechnione by\u0142y dociekania zwi\u0105zane z psychologistycznymi koncepcjami spo\u0142ecze\u0144stwa i kultury. Pojawi\u0142o si\u0119 rozr\u00f3\u017cnienie koncepcji \u201eduszy zbiorowej\u201d oraz koncepcji osobowo\u015bci kulturowej. Koncepcja \u201educha narodu\u201d jako ponadindywidualnej uchwytnej tylko intuicyjnie zasady organicznej, wywodzi si\u0119 ju\u017c z my\u015bli Monteskiusza i Johanna Gottfrieda Herdera, a rozwini\u0119cie swe znalaz\u0142a zw\u0142aszcza w tzw. psychologii lud\u00f3w. Wilhelm Wundt twierdzi\u0142, \u017ce  nale\u017cy bada\u0107 w niej \u201ewszystkie wytwory duchowe, kt\u00f3re powo\u0142uje do \u017cycia ludzka wsp\u00f3lnota i kt\u00f3re s\u0105 w zwi\u0105zku z tym niewyt\u0142umaczalne w kategoriach tylko \u015bwiadomo\u015bci indywidualnej, jako \u017ce zak\u0142adaj\u0105 wzajemne oddzia\u0142ywania wielu \u015bwiadomo\u015bci. Ta cecha b\u0119dzie naszym kryterium  wyr\u00f3\u017cnienia tego, co nale\u017cy do psychologii lud\u00f3w\u201d[3]. Jest to zatem, jak stwierdza Jerzy Szacki \u201eza\u0142o\u017cenie cech psychicznych wcze\u015bniejszych od interakcji spo\u0142ecznej\u201d[4]. Pogl\u0105dy te spotka\u0142y si\u0119 z tak\u0105 sam\u0105 krytyk\u0105, jak wszystkie koncepcje duszy zbiorowej.  Drugie z wyr\u00f3\u017cnionych uj\u0119\u0107 ma bogatsze tradycje. Jego og\u00f3lne tezy zyska\u0142y dla problematyki etnopsychologicznej sta\u0142e miejsce w socjologii i etnologii, ale r\u00f3wnie\u017c nie zosta\u0142y powszechnie przyj\u0119te ani uznane. Wychodzono w tych dociekaniach z za\u0142o\u017cenia, \u017ce proces uspo\u0142ecznienia (enkulturacja) doprowadza w r\u00f3\u017cnych kulturach do specyficznych zmian zachodz\u0105cych w psychice. Przyczyn\u0119 tych odr\u0119bno\u015bci upatrywano we wzorach kultury (Ruth Benedict[5]. Uj\u0119cie, kt\u00f3remu patronowali Edward Sapir i John Dollard, jest znane jako problematyka \u201ekultury i osobowo\u015bci\u201d. Dla tego nurtu rozwa\u017ca\u0144 Jerzy Szacki[6] zaproponowa\u0142 termin psychokulturalizm. Termin ten r\u00f3\u017cni si\u0119 od etnologii g\u0142\u00f3wnie tym, \u017ce mniej wy\u0142\u0105cznie wi\u0105\u017ce odr\u0119bno\u015bci psychiczne z grupami etnicznymi. Studia te okre\u015blano tak\u017ce jako studia charakteru narodowego. Wi\u0105za\u0142y si\u0119 z nimi m.in. badania nad osobowo\u015bci\u0105 autorytarn\u0105, zw\u0142aszcza w zwi\u0105zku z refleksj\u0105 nad hitleryzmem[7]. W wyniku inspiracji prac Zygmunta Freuda zwr\u00f3cono si\u0119 tak\u017ce ku wybranym aspektom wczesnodzieci\u0119cego procesu socjalizacji[8], wzgl\u0119dnie ku temu, co okre\u015blono jako \u201epierwotne\u201d (przeciwstawione \u201ewt\u00f3rnym\u201d) instytucje kultury[9].Na osobowo\u015b\u0107 podstawow\u0105 sk\u0142ada\u0107 si\u0119 mia\u0142o wed\u0142ug Abrama Kardinera to wszystko, co jest przejawem uniwersalnej organizacji psychicznej ludzko\u015bci, mimo \u017ce prowadzi ona w r\u00f3\u017cnych spo\u0142ecznych sytuacjach wyj\u015bciowych do wytworzenia r\u00f3\u017cnych instytucji spo\u0142ecznych i form zachowania. By\u0142o to uj\u0119cie zbli\u017cone do rozumienia wzoru kultury, ale u Abrama Kardinera \u201eosobowo\u015b\u0107 podstawowa jest zaledwie kanw\u0105, na jakiej tworz\u0105 si\u0119 osobowo\u015bci poszczeg\u00f3lnych jednostek: stanowi ona jak gdyby g\u0142\u0119bsz\u0105 i ukryt\u0105 warstw\u0119 osobowo\u015bci\u201d[10]. T\u0119 \u201epodstawow\u0105 struktur\u0119 osobowo\u015bci\u201d starano si\u0119 odtwarza\u0107, opieraj\u0105c si\u0119 na materiale biograficznym i autobiograficznym. Pewn\u0105 odmian\u0105 podstawowej struktury osobowo\u015bci by\u0142a osobowo\u015b\u0107 modalna okre\u015blona na podstawie statystyki cech osobowo\u015bci. Rekonstrukcje osobowo\u015bci modalnej mog\u0142y powsta\u0107 nie tylko w zwi\u0105zku ze zbiorowo\u015bciami etnicznymi. Przejawem pewnego krytycyzmu, tak\u017ce w skali etnicznej, by\u0142o ograniczenie rekonstrukcji cech osobowo\u015bci do konkretnych klas, warstw, a nawet r\u00f3l spo\u0142ecznych (osobowo\u015b\u0107 statusowa Ralpha Lintona). R\u00f3wnolegle pr\u00f3bowano te\u017c charakterystyk grup etnicznych przez statystyczn\u0105 analiz\u0119 wynik\u00f3w test\u00f3w psychologicznych[11]. Wszystkie te uj\u0119cia nie zyska\u0142y jednak aprobaty ani niczego nie rozstrzygn\u0119\u0142y, cho\u0107 nie doprowadzi\u0142y tak\u017ce do zdecydowanego odrzucenia tego typu refleksji.Metody ankietowe w psychokulturalizmie[edytuj | edytuj kod]Poniewa\u017c taki stan rzeczy nie pozwala\u0142 na \u015bcis\u0142\u0105 operacjonalizacj\u0119, dlatego te\u017c badania z tego zakresu prowadzono przewa\u017cnie metodami ankietowymi lub te\u017c testowymi. Powstawa\u0142y w ten spos\u00f3b statystyczne uj\u0119cia warto\u015bciuj\u0105cych przekona\u0144 o cechach psychicznych w\u0142asnej grupy i obcych grup etnicznych, jak gdyby badaj\u0105cy, nie chc\u0105c ju\u017c wypowiada\u0107 arbitralnych s\u0105d\u00f3w o kulturowej specyfice cech psychicznych wyr\u0119czali si\u0119 w tym celu respondentami, jakby samo statystyczne uj\u0119cie wi\u0119kszej liczby wypowiedzi czyni\u0142o je bardziej sensownymi[12]. Zar\u00f3wno te operacje jak i zasadno\u015b\u0107 pos\u0142ugiwania si\u0119 w skali spo\u0142ecznej poj\u0119ciami charakteru lub osobowo\u015bci pozosta\u0142y dyskusyjne.Uk\u0142ad psychiczny narodu przyjmowany jest w literaturze marksistowskiej jako jeden z element\u00f3w definicji narodu. Rozumienie tego poj\u0119cia nie zosta\u0142o jedna wyczerpuj\u0105co przeanalizowane. Psychiczny uk\u0142ad narodu to odzwierciedlenie w psychice jego przedstawicieli specyficznych warunk\u00f3w \u017cycia narodu, kt\u00f3re wyra\u017caj\u0105 si\u0119 w narodowych cechach kultury, w rozmaitych dziedzinach \u017cycia, pracy, bytu narodu. Zatem chodzi o to, \u017ce konkretne uwarunkowania, geograficzne, ekologiczne oraz zwi\u0105zane z rodzajem i zakresem przemian cywilizacyjnych i w og\u00f3le historycznych tworz\u0105 pewne skumulowane dziedzictwo, tak\u017ce \u015bwiadomo\u015bciowe. Te uwarunkowania s\u0105 podstaw\u0105 wytworzenia si\u0119 odr\u0119bnych zwyczaj\u00f3w i norm spo\u0142ecznych. Normy te z kolei powoduj\u0105 powstanie odr\u0119bnej obyczajowo\u015bci oraz decyduj\u0105 o tym, kt\u00f3re zjawiska kulturowe i w jakim stopniu zyskuj\u0105 obrz\u0119dowe i ceremonialne uwznio\u015blenie, a nawet rozbudowane znaczenie symboliczne i mitologiczne. W tych sytuacjach zyskuje najbardziej obiektywne odbicie w\u0142asny autostereotyp i stopie\u0144 jego modyfikowania przez w\u0142asne i cudze heterostereotypy, a zw\u0142aszcza cudze heterostereotypy o w\u0142asnej grupie. Taki autostereotyp, bez wzgl\u0119du na to, w jakim stopniu jest zasadny, tworzy pewien wz\u00f3r lub antywz\u00f3r kulturowy, kt\u00f3ry ukierunkowuje spo\u0142eczn\u0105 \u015bwiadomo\u015b\u0107 i spo\u0142eczne dzia\u0142ania, nawet je\u015bli nie jest w pe\u0142ni realizowany wz\u00f3r taki jest historycznie zmienny i tylko w niekt\u00f3rych elementach kulturowo wsp\u00f3lny, a w niekt\u00f3rych subkulturowo, np. klasowo zr\u00f3\u017cnicowany; wz\u00f3r taki mo\u017ce by\u0107 warto\u015bciowany, cho\u0107 nie uprawnia do warto\u015bciowania uznaj\u0105cych go spo\u0142ecze\u0144stw}.Ocenia\u0107, a tym bardziej wyja\u015bnia\u0107 mo\u017cna tylko konkretne dzia\u0142ania spo\u0142eczne, kt\u00f3re s\u0105 ostatecznie zdeterminowane nie tylko przez ten wz\u00f3r. Inaczej m\u00f3wi\u0105c, przekonanie, \u017ce tacy jeste\u015bmy a tacy nie jeste\u015bmy jako uczestnicy danej kultury, tworz\u0105c pewne wzory i antywzory dzia\u0142ania, kt\u00f3re maj\u0105 pewien modyfikuj\u0105cy, cho\u0107 nie decyduj\u0105cy wp\u0142yw na samo dzia\u0142anie. Przekonanie takie jest ukszta\u0142towane przez obiektywne, historyczne warunki zewn\u0119trzne i wewn\u0119trzne, a zw\u0142aszcza przez nies\u0142uszne wyci\u0105ganie warto\u015bciuj\u0105cych wniosk\u00f3w z konfrontacji r\u00f3\u017cnych to\u017csamo\u015bci kulturowych. S\u0105 to wi\u0119c kulturowe uwarunkowania \u015bwiadomo\u015bci spo\u0142ecznej i dzia\u0142ania spo\u0142ecznego w kontek\u015bcie historycznym danej grupy etnicznej, a nie jak w uj\u0119ciu \u201ekultury i osobowo\u015bci\u201d kulturowe uwarunkowania cech psychicznych.Etnopsychologizm a etnopsychologia[edytuj | edytuj kod]Wyj\u0105tkowo silne s\u0105 zwi\u0105zki etnopsychologizmu  z subdyscyplin\u0105 etnologii zwan\u0105 etnopsychologi\u0105, lub psychologi\u0105 lud\u00f3w. Z t\u0105 dyscyplin\u0105 wi\u0105\u017c\u0105 si\u0119 (w mniej lub bardziej \u015bcis\u0142y spos\u00f3b) wszystkie badania oraz dociekania, z zakresu etnopsychologizmu. Dyscyplina ta zosta\u0142a ustanowiona przez Heymanna Steinthala, kt\u00f3ry by\u0142 r\u00f3wnie\u017c za\u0142o\u017cycielem czasopisma \u201eZeitschrift f\u00fcr V\u00f6lkerpsychologie und Sprachwissenschaft\u201d. Drugim, z pewno\u015bci\u0105 wa\u017cnym czasopismem, jest za\u0142o\u017cona przez Abla Miroglio w roku 1946 \u201eRevue de psychologie des peuples\u201d. Dociekania z zakresu tej subdyscypliny cz\u0119sto dotycz\u0105 por\u00f3wnawczych bada\u0144 \u015bwiadomo\u015bci, a przede wszystkim obraz\u00f3w i stereotyp\u00f3w etnicznych.Odr\u0119bne i oryginalne propozycje wi\u0105\u017c\u0105 si\u0119 z od\u0142amem etnopsychologii zwanej etnopsychiatri\u0105. Ta subdyscyplina widzi z kolei w chorobach psychicznych wa\u017cny wska\u017anik r\u00f3\u017cnych form i aspekt\u00f3w nieprzystosowania w obcym lub mieszanym \u015brodowisku[13]. Dosz\u0142o nawet do wyodr\u0119bnienia osobnej jednostki chor\u00f3b psychicznych zwanej sinistroz\u0105, charakterystycznej dla sfrustrowanych emigrant\u00f3w.Franz Boas[edytuj | edytuj kod]Franz Boas, ameryka\u0144ski antropolog, uznawany za ojca antropologii kulturowej w USA, ukaza\u0142 kultur\u0119 jako zbi\u00f3r obyczaj\u00f3w, instytucji spo\u0142ecznych i przekona\u0144, kt\u00f3re nie charakteryzuj\u0105 \u017cadnego konkretnego spo\u0142ecze\u0144stwa. Argumentowa\u0142 przede wszystkim to, i\u017c r\u00f3\u017cnice kulturowe nie powsta\u0142y ze wzgl\u0119du na r\u00f3\u017cnic\u0119 ras, lecz spowodowane by\u0142y r\u00f3\u017cni\u0105cymi si\u0119 warunkami \u015brodowiskowymi a tak\u017ce innymi tak zwanymi ,,wypadkami historii\u201d. Ponadto uwa\u017ca\u0142, \u017ce kultury posiadaj\u0105 odmienne cechy, jednocze\u015bnie podstawowe cechy psychiczne i zasady my\u015blenia s\u0105 wsp\u00f3lne wszystkim ludziom bez wzgl\u0119du na czas i miejsce uch egzystencji. Wed\u0142ug niego, cechy te rozwin\u0119\u0142y si\u0119 w r\u00f3\u017cnych miejscach, na pewnej przestrzeni czasowej. Istotne jest to, aby zrozumie\u0107 istot\u0119 wzajemnych relacji mi\u0119dzy jednostk\u0105 ludzk\u0105 i jej zachowaniem a kultur\u0105 i jej poszczeg\u00f3lnymi elementami. Trzeba bada\u0107 wzajemne zwi\u0105zki pomi\u0119dzy elementami kultury[14].Nasz materia\u0142 musi by\u0107 z konieczno\u015bci materia\u0142em historycznym w najszerszym znaczeniu tego s\u0142owa. Musi zawiera\u0107 histori\u0119 rozwoju fizycznej budowy cz\u0142owieka, jego funkcji psychologicznych, umys\u0142u i kultury. Potrzebujemy wiedzy o chronologicznym nast\u0119pstwie form i wgl\u0105du w warunki, w kt\u00f3rych zachodz\u0105 zmiany.[15]Zasadniczym zjawiskiem kulturowym wymagaj\u0105cym badania jako czynnik konstytuuj\u0105cy \u017cycie spo\u0142eczne i decyduj\u0105cy o kszta\u0142cie systemu kulturowego jest wzajemna relacja pomi\u0119dzy jednostk\u0105 a kultur\u0105. Boas twierdzi, \u017ce konieczn\u0105 i niezb\u0119dn\u0105 rzecz\u0105 jest \u201e(…) bazowanie w badaniach \u017cycia umys\u0142owego cz\u0142owieka na studiach historii form kulturowych i na wzajemnych relacjach pomi\u0119dzy \u017cyciem umys\u0142owym jednostki a kultur\u0105\u201d. To zainteresowanie relacj\u0105 kultura \u2013 jednostka ludzka powoduje, \u017ce Franza Boasa nale\u017cy uzna\u0107 za prekursora kierunku kultury i osobowo\u015bci. Osobowo\u015b\u0107 to biologicznie, emocjonalna charakterystyka, kt\u00f3ra przes\u0105dza o sposobie w jaki jednostka reaguje wobec kultury, w kt\u00f3rej \u017cyje[16].Pocz\u0105tki kierunku \u2013 antropologia osobowo\u015bci \u2013 orientacja konfiguracjonistyczna.Nacisk na badania terenowe jako na \u017ar\u00f3d\u0142o hipotez.Socjalizacja \u2013 jednostka a system kulturowy (integracja systemu kulturowego i systemu osobowo\u015bciowego).Ruth Benedict[edytuj | edytuj kod]Ruth Benedict definiuje kultur\u0119 jako podstawow\u0105 form\u0119 \u017cycia. Ponadto opisuje poszczeg\u00f3lne kultury pos\u0142uguj\u0105c si\u0119 terminami unikalnej konfiguracji kultury lub typu psychologicznego.Og\u00f3lnie rzecz bior\u0105c, Benedict uznaje kultur\u0119 jako:konfiguracj\u0119 wzor\u00f3w.rezultat wybor\u00f3w spo\u015br\u00f3d rozmaitych alternatyw sposob\u00f3w dzia\u0142ania w r\u00f3\u017cnych sytuacjachsystematyczn\u0105 i zintegrowan\u0105 konfiguracj\u0119podstawowy wz\u00f3r kulturowy [17].Jednostka jest uznawana jako produkt kultury, rezultat proces\u00f3w socjalizacji i jej aktywny wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rca (determinacja kulturowa dokonuje si\u0119 w toku socjalizacji). Mo\u017cna zatem stwierdzi\u0107, i\u017c w rezultacie powstaje osobowo\u015b\u0107 cz\u0142onka spo\u0142eczno\u015bci, kt\u00f3rej zasadnicze zr\u0119by s\u0105 identyczne u wszystkich cz\u0142onk\u00f3w. Innymi s\u0142owy osobowo\u015b\u0107 to przeniesiona na poziom indywidualny kultura.  Wok\u00f3\u0142 przewodniego wzoru grupuje si\u0119 konfiguracja wzor\u00f3w b\u0119d\u0105cych indywidualnym sposobem reakcji na \u017cyciowe sytuacje (je\u015bli osobowo\u015bciowe predyspozycje nie zgadzaj\u0105 si\u0119 z dominuj\u0105cym wzorem, s\u0105 dewiantami i zmusza si\u0119 je do podporz\u0105dkowania lub spycha na margines)[18].Benedict przyjmowa\u0142a w swoich rozwa\u017caniach za\u0142o\u017cenie, \u017ce ka\u017cda kultura stanowi rezultat szeregu wybor\u00f3w spo\u015br\u00f3d rozmaitych alternatywnych sposob\u00f3w dzia\u0142ania w r\u00f3\u017cnych sytuacjach. Zdaniem Ruth Benedict jest oczywiste, \u017ce kultura nie jest przypadkowym zlepkiem r\u00f3\u017cnych sposob\u00f3w zachowania, lecz zintegrowan\u0105, harmonijn\u0105 ca\u0142o\u015bci\u0105. Dzi\u0119ki wiedzy o wzorach kultury mo\u017cemy zrozumie\u0107 cz\u0142owieka, jego osobowo\u015b\u0107 i jego zachowanie, mo\u017cemy poj\u0105\u0107, dlaczego w danej sytuacji zachowuje si\u0119 w\u0142a\u015bnie w taki a nie inny spos\u00f3b, dlaczego dokonuje okre\u015blonych wybor\u00f3w spo\u015br\u00f3d ca\u0142ego bogactwa mo\u017cliwych reakcji. Wed\u0142ug Ruth Benedict jednostka jest zar\u00f3wno produktem kultury, rezultatem procesu socjalizacji, jak i jej aktywnym wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rc\u0105. W procesie historycznego kszta\u0142towania systemu kulturowego jednostki wyst\u0119puj\u0105 z nowymi propozycjami, wersjami zachowa\u0144, z kt\u00f3rych cz\u0119\u015b\u0107 zostaje zaadaptowana do systemu. Oczywi\u015bcie, jednostki nie dzia\u0142aj\u0105 dowolnie, lecz zgodnie z tym, jak zosta\u0142y przez kultur\u0119 poprzedniego pokolenia ukszta\u0142towane. Ta determinacja kulturowa dokonuje si\u0119 w toku socjalizacji, mozolnego wpajania wzor\u00f3w, kt\u00f3re dziecko, a potem m\u0142ody cz\u0142owiek internalizuje drog\u0105 na\u015bladownictwa i metody kar i nagr\u00f3d. Z rozwa\u017ca\u0144 prowadzonych przez Benedict wynika, \u017ce widzi ona kultur\u0119 i typow\u0105 osobowo\u015b\u0107 jednostki jako dwie wsp\u00f3\u0142istniej\u0105ce konfiguracje odpowiednio w skali makro- i mikrospo\u0142ecznej, zbudowane  na zasadzie sp\u00f3jnych, zintegrowanych i harmonijnych struktur wzgl\u0119dem siebie izomorficznych[19].We Wzorach kultury Ruth Benedict przygl\u0105da\u0142a si\u0119 trzem spo\u0142eczno\u015bciom pozaeuropejskim:Kwiakiutlom (Indianie zamieszkuj\u0105cy p\u00f3\u0142nocno-zachodnie wybrze\u017ce Kanady) \u2013 kultura dionizyjska, cechuje ich brak umiaru, gwa\u0142towno\u015b\u0107, wsp\u00f3\u0142zawodnictwo o presti\u017c, nastawienie na emocje i konkurencj\u0119.Zuni (Indianie zamieszkuj\u0105cy Nowy Meksyk)- kultura apolli\u0144ska, \u0142agodni, pokojowi, pozbawieni element\u00f3w rywalizacji.Dobua\u0144czykom (Indianie z wyspy Dobu)-  spo\u0142eczno\u015b\u0107 paranoidalna, jej cz\u0142onkowie okazali si\u0119 by\u0107 podejrzliwi, l\u0119kliwi, niezr\u00f3wnowa\u017ceni. Benedict zauwa\u017cy\u0142a istniej\u0105c\u0105 w\u015br\u00f3d nich podst\u0119pn\u0105 i ukryt\u0105 rywalizacj\u0119[17].Margaret Mead[edytuj | edytuj kod]Wed\u0142ug Margaret Mead (uczennica oraz wsp\u00f3\u0142pracownica Ruth Benedict), jednostka jest zdeterminowana przez kultur\u0119, jej osobowo\u015b\u0107 stanowi rezultat procesu socjalizacji w danej kulturze i w danej epoce. Nie oznacza to jednak, \u017ce jednostka jest dla Mead niewa\u017cna w jej analizie kultury. Przeciwnie, w\u0142a\u015bnie proces wzrastania cz\u0142owieka, przechodzenia przez kolejne pozycje i role w spo\u0142eczno\u015bci, uczenie si\u0119 wzor\u00f3w i ich wype\u0142nianie stanowi dla niej g\u0142\u00f3wny przedmiot zainteresowa\u0144. Ka\u017cda jednostka ludzka ma swoje indywidualne cechy, kt\u00f3re sprzyjaj\u0105 b\u0105d\u017a przeszkadzaj\u0105 przyj\u0119ciu okre\u015blonych wzor\u00f3w zachowania. Monografie terenowe autorstwa Margaret Mead s\u0105 z za\u0142o\u017cenia po\u015bwi\u0119cone wychowaniu, stanowi\u0105 rozumiej\u0105cy opis wzrastania i dojrzewania m\u0142odych pokole\u0144 w r\u00f3\u017cnych od europejskiej kulturach. P\u00f3\u017aniejsze prace Mead s\u0105 w znacznej cz\u0119\u015bci po\u015bwi\u0119cone psychologii dziecka i psychicznym procesom towarzysz\u0105cym dojrzewaniu.Freudowska teoria ewolucji kultury nale\u017cy ju\u017c do historii my\u015bli antropologicznej i nigdy w\u0142a\u015bciwie nie zyska\u0142a szerokiego uznania. Tym natomiast, co przes\u0105dzi\u0142o o przemo\u017cnym wp\u0142ywie Freuda na nowoczesn\u0105 humanistyk\u0119, by\u0142a jego psychologia i, og\u00f3lnie znana, teoria osobowo\u015bci ukazuj\u0105ca sprzeczno\u015b\u0107 pomi\u0119dzy natur\u0105 ludzk\u0105 i tym, co zgodne z jej potrzebami, a spo\u0142ecze\u0144stwem i normami kulturowymi. Kultura jest, w tym rozumieniu, mechanizmem represjonuj\u0105cym naturalne potrzeby cz\u0142owieka, jest przeciwna \u201eprawdziwemu\u201d cz\u0142owiekowi. Na miejsce st\u0142umionych naturalnych sk\u0142onno\u015bci kultura wprowadza swoje w\u0142asne wzory, idea\u0142y i normy. Rozw\u00f3j psychiki jednostkowej jest w mikroskali odpowiednikiem rozwoju kultury, przechodz\u0105c poprzez stadia od niemowl\u0119cia do dojrza\u0142o\u015bci[20].Abram Kardiner[edytuj | edytuj kod]Psychoanalityk Abram Kardiner zbudowa\u0142 zakorzeniony w tradycji freudowskiej model osobowo\u015bci i procesu jej kszta\u0142towania oraz og\u00f3lny model kultury. Zgodnie z wszechw\u0142adnym w \u00f3wczesnej antropologii duchem funkcjonalizmu  zbudowa\u0142 model homeostatyczny, opisuj\u0105cy mechanizm funkcjonowania kultury i socjalizacji jednostek ludzkich. Kardiner  pr\u00f3bowa\u0142 odpowiedzie\u0107 na pytanie o struktur\u0119 kultury i relacje pomi\u0119dzy kultur\u0105 a jednostk\u0105 ludzk\u0105, usi\u0142owa\u0142 wyja\u015bni\u0107, z jednej strony, powstanie osobowo\u015bci spo\u0142ecznej cz\u0142onka danej kultury, a z drugiej, charakter ludzkich dzia\u0142a\u0144[21].Szko\u0142a kultury i osobowo\u015bci[edytuj | edytuj kod]Od czas\u00f3w Boasa do czas\u00f3w Geertza kultura by\u0142a stale przedmiotem og\u00f3lnego zainteresowania antropologii ameryka\u0144skiej (kt\u00f3ra p\u00f3\u017aniej odesz\u0142a od statycznej abstrakcji na korzy\u015b\u0107 podej\u015bcia bardziej dynamicznego). Nie znaczy to, \u017ce zawsze panowa\u0142y jednolite pogl\u0105dy na to, czym jest \u201ekultura\u201d. Alfred Kroeber i Clyde Kluckhohn[22] w znanym opracowaniu dokonuj\u0105 przegl\u0105du ponad stu definicji sformu\u0142owanych przez antropolog\u00f3w, filozof\u00f3w, krytyk\u00f3w literackich i innych. Dziel\u0105 definicje antropologiczne na sze\u015b\u0107 grup: opisowe (oparte na tre\u015bci kultury), historyczne (k\u0142ad\u0105ce nacisk na tradycj\u0119), normatywne (akcentuj\u0105ce normy), psychologiczne (kt\u00f3re dotycz\u0105 uczenia si\u0119 lub rozwi\u0105zywania problem\u00f3w), strukturalne (maj\u0105ce do czynienia ze wzorami) i genetyczne (na przyk\u0142ad kultura jako produkt bycia cz\u0142owiekiem, albo po prostu jako to, czego nie maj\u0105 zwierz\u0119ta). Wed\u0142ug Alana Barnarda z ich przegl\u0105du wynika, \u017ce istnieje wyj\u0105tkowe bogactwo pogl\u0105d\u00f3w na temat tego, co mo\u017ce sk\u0142ada\u0107 si\u0119 na kultur\u0119.Kultura, to produkt historycznych do\u015bwiadcze\u0144 danego ludu. Jest to tak\u017ce ca\u0142o\u015b\u0107 umys\u0142owych i fizycznych reakcji oraz dzia\u0142a\u0144, kt\u00f3re zbiorowo oraz indywidualnie charakteryzuj\u0105 zachowania jednostek tworz\u0105cych grup\u0119 spo\u0142eczn\u0105 w stosunku do \u015brodowiska naturalnego, innych grup, w\u0142asnej grupy i samego siebie. Antropologia zajmuje si\u0119 przede wszystkim badaniem fakt\u00f3w kulturowych jako element\u00f3w kultury[23].Za\u0142o\u017cenia metodologiczne szko\u0142y kultury i osobowo\u015bci[edytuj | edytuj kod]Szko\u0142a kultury i osobowo\u015bci wykreowa\u0142a za\u0142o\u017cenia, takie jak:strategia indukcyjna \u2013 od szczeg\u00f3\u0142u do og\u00f3\u0142uatomizm \u2013 do zrozumienia kultury potrzebna jest skompletowana lista jej cech, konieczno\u015b\u0107 badania genezy poszczeg\u00f3lnych cech kulturypsychologizm \u2013 wszelkie zjawiska kulturowe winny by\u0107 wyja\u015bnione przez odwo\u0142anie si\u0119 do stan\u00f3w \u015bwiadomo\u015bci cz\u0142owiekarelatywizm \u2013 kultur\u0119 nale\u017cy mierzy\u0107 jej w\u0142asn\u0105 miar\u0105, nale\u017cy j\u0105 bada\u0107 od wewn\u0105trz, wnikn\u0105\u0107 w jej specyfik\u0119 i nie warto\u015bciowa\u0107 przez pryzmat kultury w\u0142asnejantydeterminizm \u2013 nie mo\u017cna wyja\u015bnia\u0107 rzeczywisto\u015bci w spos\u00f3b jednokierunkowy, nie buduje si\u0119 schemat\u00f3w ewolucyjnych, gdy\u017c w kulturze wszystko na siebie oddzia\u0142uje, nie istniej\u0105 prawa dotycz\u0105ce wewn\u0119trznej budowy kultury.\u2191 Fouillee A., Exquisse psychologique des peuples europeens, Paris 1902.\u2191 Dobzhansky Th., R\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107 i r\u00f3wno\u015b\u0107, Warszawa 1979.\u2191 Wundt W., Elemente der V\u00f6lkerpsychologie, Grundlinien einer psychologischen Entwicklungsgeschichte der Menschheit, Leipzig 1912, s.3.\u2191 Szacki J., Historia my\u015bli socjologicznej, cz.1, Warszawa 1981, s.355.\u2191 Benedict R., The chrysanthemum and the sword, Boston 1946. Mead M., And keep your powder dry: An anthropologist looks at America, New York 1942.\u2191 Szacki J.,Historia my\u015bli socjologicznej, cz.2, Warszawa 1981, s. 712.\u2191 Andorno T.W. et al., The authoritarian personality, New York 1950.\u2191 Whiting J.W.M., Child I.L., Child training and personality: A cross-cultural study, New Heaven1953.\u2191 Kardiner A., The concept of basic personality structure as an operational tool in the social sciences, w: R. Linton (ed.), The science of man in the world crisis, New York 1945.\u2191 Szacki J., Wst\u0119p do wydania polskiego w: R. Linton, Kulturowe podstawy osobowo\u015bci, Warszawa 1975, s. XXV-XXVI.\u2191 Grieger P., Caracterologie ethnique, Paris 1961.\u2191 Kapiszewski A., Stereotyp Amerykan\u00f3w polskiego pochodzenia, Biblioteka Polonijna, Wroc\u0142aw 1978, t.2.\u2191 Bastide R., Socjologia chor\u00f3b psychicznych, Warszawa 1972.\u2191 Barnard A., Antropologia. Zarys teorii i historii, Pa\u0144stwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.\u2191 Boas F., The Aims of Anthropological Research  w:  Boas F., Race, Language and Culture, New York 1940, s.256.\u2191 Boas F., The Mind of Primitive Man, New York 1938, s.178.\u2191 ab Ruth Benedict, Wzory kultury, Warszawa 1966.\u2191 Zdzis\u0142aw Mach., Kultura i osobowo\u015b\u0107 w antropologii ameryka\u0144skiej, Pa\u0144stwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Krak\u00f3w 1989, s.46\u2191 Mach Z., Kultura i osobowo\u015b\u0107 w antropologii ameryka\u0144skiej, Pa\u0144stwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Krak\u00f3w 1989, s.41\u2191 Mach Z., Kultura i osobowo\u015b\u0107 w antropologii ameryka\u0144skiej, Pa\u0144stwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Krak\u00f3w 1989, s.94-95.\u2191 Mach Z., Kultura i osobowo\u015b\u0107 w antropologii ameryka\u0144skiej, Pa\u0144stwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Krak\u00f3w 1989, s.100-101.\u2191 Kroeber A.L., Kluckhohn C., Cuture. A Critical Review of Concepts and Definitions, Cambridge, MA 1952, Peabody Museum.\u2191 Alan Barnard, Antropologia. Zarys teorii i historii, Pa\u0144stwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.Barnard A., Antropologia. Zarys teorii i historii, Pa\u0144stwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.Mach Z., Kultura i osobowo\u015b\u0107 w antropologii ameryka\u0144skiej, Pa\u0144stwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Krak\u00f3w 1989.Staszczak Z., S\u0142ownik etnologiczny. Terminy og\u00f3lne, Warszawa-Pozna\u0144 1987.Anthropological Theories: a guide prepared by students for students. anthropology.ua.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-09)]."},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/04\/27\/psychokulturalizm-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Psychokulturalizm \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]