[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/04\/28\/piraniowate-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/04\/28\/piraniowate-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Piraniowate \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Piraniowate \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Piraniowate[2] (Serrasalmidae) \u2013 rodzina s\u0142odkowodnych ryb k\u0105saczokszta\u0142tnych (Characiformes), endemit\u00f3w Ameryki Po\u0142udniowej. Z powodu bardzo ostrych z\u0119b\u00f3w,","datePublished":"2018-04-28","dateModified":"2018-04-28","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/6\/68\/Piranha.jaw.jpg\/240px-Piranha.jaw.jpg","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/6\/68\/Piranha.jaw.jpg\/240px-Piranha.jaw.jpg","height":"155","width":"240"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/04\/28\/piraniowate-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":3302,"articleBody":"Z Wikipedii, wolnej encyklopedii  Piraniowate[2] (Serrasalmidae) \u2013 rodzina s\u0142odkowodnych ryb k\u0105saczokszta\u0142tnych (Characiformes), endemit\u00f3w Ameryki Po\u0142udniowej. Z powodu bardzo ostrych z\u0119b\u00f3w, grupowego atakowania ofiary i du\u017cej \u017car\u0142oczno\u015bci piranie uwa\u017cane s\u0105 za gro\u017ane drapie\u017cniki w\u00f3d s\u0142odkich Ameryki Po\u0142udniowej. Piranie opiekuj\u0105 si\u0119 swoim potomstwem. S\u0105 po\u0142awiane jako ryby jadalne, ich mi\u0119so jest dost\u0119pne w sprzeda\u017cy w lokalnych marketach. Do bardziej znanych gatunk\u00f3w nale\u017cy pirania Natterera (Pygocentrus nattereri), czasami opisywana pod nazw\u0105 pirania czerwona (jako Serrasalmus altus[2]), Pygocentrus piraya oraz pirania kropkowana (Serrasalmus rhombeus). Opr\u00f3cz w\u0142a\u015bciwych piranii, nazywanych czasem pirajami[a], do piraniowatych zaliczane s\u0105 ro\u015blino\u017cerne ryby okre\u015blane nazw\u0105 paku (pac\u00fa), p\u0142askoboki (Metynnis), p\u0142aszczynki (Mylossoma) oraz \u017cywi\u0105cy si\u0119 \u0142uskami ryb \u0142usko\u017cer krasnobrzuchy (Catoprion mento).  Rodzina obejmuje gatunki s\u0142odkowodnych ryb zamieszkuj\u0105cych wody Ameryki Po\u0142udniowej, g\u0142\u00f3wnie dorzecza najwi\u0119kszej rzeki tego kontynentu \u2013 Amazonki. Stanowiska niekt\u00f3rych gatunk\u00f3w znane s\u0105 r\u00f3wnie\u017c z obszar\u00f3w zlewiska Orinoko i La Plata. Piraniowate s\u0105 szeroko rozprzestrzenione, zajmuj\u0105 r\u00f3\u017cnorodne siedliska. Osobniki wypuszczone na wolno\u015b\u0107 mog\u0105 si\u0119 rozmna\u017ca\u0107 nawet w polskich wodach[3].Najstarsze \u015blady kopalne piraniowatych pochodz\u0105 z miocenu[4] i obejmuj\u0105 przedstawiciela rodzaju Serrasalmus z Peru, gatunku podobnego do Colossoma \u2013 z Kolumbii i niezidentyfikowany gatunek z Chile[5].  Wysokie, silnie bocznie sp\u0142aszczone cia\u0142o, zwykle srebrzyste, o d\u0142ugo\u015bci od 1\u00a0cm do 108\u00a0cm. Du\u017ca g\u0142owa o t\u0119po \u015bci\u0119tym pysku. Z\u0119by tr\u00f3jk\u0105tne, ostre, osadzone na obu szcz\u0119kach przeciwlegle \u2013 umo\u017cliwiaj\u0105 odcinanie kawa\u0142k\u00f3w cia\u0142a ofiary. Grube wargi, spod kt\u00f3rych wida\u0107 tylko szczyty z\u0119b\u00f3w. Wi\u0119kszo\u015b\u0107 piraniowatych to ryby drapie\u017cne (piranie w\u0142a\u015bciwe). Od\u017cywiaj\u0105 si\u0119 g\u0142\u00f3wnie chorymi rybami i padlin\u0105, spe\u0142niaj\u0105c w biocenozach Amazonki, Orinoko i La Platy funkcj\u0119 “sanitariuszy”. W sytuacji braku pokarmu i du\u017cego zag\u0119szczenia populacji mog\u0105 jednak atakowa\u0107 stadami wi\u0119ksze ryby lub ma\u0142e, a nawet du\u017ce kr\u0119gowce. Niekt\u00f3re gatunki (paku i pokrewne) s\u0105 ro\u015blino\u017cerne, a Catoprion mento jest g\u0142\u00f3wnie \u0142usko\u017cerny.Pocz\u0105tkowo piraniami nazywano tylko ryby z rodzaju Serrasalmus[6], do kt\u00f3rego zaliczano kilkana\u015bcie gatunk\u00f3w. W wyniku zmian w klasyfikacji niekt\u00f3re z nich zaliczono do rodzaj\u00f3w Pygocentrus, Pygopristis, Pristobrycon, Catoprion i Metynnis. Wszystkie sklasyfikowano zosta\u0142y w randze podrodziny Serrasalminae[4] w obr\u0119bie rodziny k\u0105saczowatych (Characidae), kt\u00f3ra nast\u0119pnie zosta\u0142a podniesiona do rangi rodziny piraniowatych (Serrasalmidae)[7]. Dalsze gatunki s\u0105 wci\u0105\u017c odkrywane, a prawid\u0142owo\u015b\u0107 opisu niekt\u00f3rych wcze\u015bniej opisanych jest kwestionowana.  Ze wzgl\u0119du na preferencje pokarmowe w obr\u0119bie rodziny proponowano wyodr\u0119bnienie podrodziny Serrasalminae (obejmuj\u0105cej drapie\u017cne piranie w\u0142a\u015bciwe), Myleinae (ro\u015blino\u017cerne Colossoma, Mylossoma i Piaractus) i Catoprioninae (\u0142usko\u017cerny Catoprion mento)[5].Rodzaje zaliczane do tej rodziny[8]:Acnodon \u2014 Catoprion \u2014 Colossoma \u2014 Metynnis \u2014 Mylesinus \u2014 Myleus \u2014 Myloplus \u2014 Mylossoma \u2014 Ossubtus \u2014 Piaractus \u2014 Pristobrycon \u2014 Pygocentrus \u2014 Pygopristis \u2014 Serrasalmus \u2014 Tometes \u2014 UtiaritichthysRodzaj wymar\u0142y:Znaczenie gospodarcze[edytuj | edytuj kod]    Wiele gatunk\u00f3w sta\u0142o si\u0119 obiektem handlu dla potrzeb akwarystyki. Piaractus i Colossoma s\u0105 po\u0142awiane w rybo\u0142\u00f3wstwie i hodowane w akwakulturach jako ryby konsumpcyjne o niewielkiej warto\u015bci. Sprzedawane lokalnie, s\u0105 powszechnie spo\u017cywane. Niekt\u00f3re gatunki wyrz\u0105dzaj\u0105 szkody rybakom. Wyjadaj\u0105 ryby z sieci i uszkadzaj\u0105 sprz\u0119t rybacki.Zagro\u017cenie dla ludzi[edytuj | edytuj kod]Dwa gatunki piranii zosta\u0142y opisane jako niebezpieczne dla ludzi \u2013 Pygocentrus piraya i Pygocentrus nattereri[9].Hodowla w akwarium[edytuj | edytuj kod]Niekt\u00f3re gatunki piranii s\u0105 interesuj\u0105cym obiektem hodowli i obserwacji w akwarium. Poniewa\u017c piranie prowadz\u0105 stadny tryb \u017cycia, w akwarium nale\u017cy piel\u0119gnowa\u0107 grup\u0119 co najmniej kilkunastu osobnik\u00f3w. Naturalnie ze wzgl\u0119du na swoj\u0105 wielko\u015b\u0107 wymagaj\u0105 one odpowiednio du\u017cych zbiornik\u00f3w \u2013 o pojemno\u015bci ponad 700 l. Bardzo efektownie prezentuj\u0105 si\u0119 piranie w du\u017cych basenach o obj\u0119to\u015bci kilku tysi\u0119cy litr\u00f3w, w ogrodach zoologicznych lub w prywatnych kolekcjach. Utrzymywanie tak du\u017cych akwari\u00f3w w warunkach hodowli amatorskiej mo\u017ce by\u0107 k\u0142opotliwe. Zwierz\u0119ta te mo\u017cna podziwia\u0107 w wielu o\u015brodkach naukowo-dydaktycznych zar\u00f3wno w kraju (np. Morskim Instytucie Rybackim w Gdyni, Ogrodzie Zoologicznym we Wroc\u0142awiu) jak i za granic\u0105 (w Erfurcie, Hanowerze \u2013 Niemcy, Amsterdamie \u2013 Holandia). Bardzo cz\u0119sto w akwariach z du\u017cymi, trzydziestocentymetrowymi piraniami \u017cyj\u0105 ma\u0142e, l\u015bni\u0105ce neony Innesa (Paracheirodon innesi), nie atakowane przez piranie. Sporadycznie spotykane s\u0105 w Polsce w rzekach i jeziorach, wypuszczane tam przez osoby, dla kt\u00f3rych utrzymanie ich sta\u0142o si\u0119 problemem[3][10][11][12].\u2191 Serrasalmidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online]\u00a0 (ang.).\u2191 ab  Kahl, Kahl i Vogt 2000 \u2193.\u2191 ab Piranie w wielkopolskich jeziorach! – Wiadomo\u015bci24\u2191 ab  Nelson 2006 \u2193.\u2191 ab Freeman et al. Molecular systematics of Serrasalmidae: Deciphering the identities of piranha species and unraveling their evolutionary histories. \u201eZootaxa\u201d. 1484, s. 1\u201338, 2007. (ang.).\u00a0\u2191  M.s.z.: Ryby 1973 \u2193.\u2191 RonR.\u00a0Fricke\u00a0RonR., William NeilW.N.\u00a0Eschmeyer\u00a0William NeilW.N., Jon DavidJ.D.\u00a0Fong\u00a0Jon DavidJ.D., SPECIES BY FAMILY\/SUBFAMILY, [w:] Eschmeyer’s Catalog of Fishes [online], California Academy of Sciences [dost\u0119p 2013-10-10]\u00a0 (ang.).\u2191 RonR.\u00a0Fricke\u00a0RonR., William NeilW.N.\u00a0Eschmeyer\u00a0William NeilW.N., RichardR.\u00a0Van der Laan\u00a0RichardR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer’s Catalog of Fishes [online], California Academy of Sciences, 7 sierpnia 2012 [dost\u0119p 2012-08-15]\u00a0 (ang.).\u2191  Za\u0142achowski 1992 \u2193.\u2191 Piranie w Wi\u015ble, www.tvn24.pl [dost\u0119p 2017-11-26]\u00a0.\u2191 “Kolejna pirania w naszej rzece”, www.tvn24.pl [dost\u0119p 2017-11-26]\u00a0.\u2191 Chcia\u0142 karpia, z\u0142apa\u0142 wielk\u0105 pirani\u0119 – Kontakt TVN24. [dost\u0119p 2010-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-18)].Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, seria: Ma\u0142y s\u0142ownik zoologiczny.Ryby\u00a0: encyklopedia zwierz\u0105t. Henryk Garbarczyk, Ma\u0142gorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (t\u0142um.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN\u00a0: Dorota Szata\u0144ska, 2007. ISBN\u00a0978-83-01-15140-9.Freeman et al.. Molecular systematics of Serrasalmidae: Deciphering the identities of piranha species and unraveling their evolutionary histories (format pdf). \u201eZootaxa\u201d. 1484, s. 1-38, 28 maja 2007. ISSN\u00a01175-5334. (ang.).\u00a0Guillermo et al.. Phylogeny of the Serrasalmidae (Characiformes) based on mitochondrial DNA sequences. \u201eGenetics and Molecular Biology\u201d. 1 (31), 2008. DOI: 10.1590\/S1415-47572008000200030. ISSN\u00a01415-4757. (ang.).\u00a0Wally Kahl, Burkard Kahl, Dieter Vogt: Atlas ryb akwariowych. Przek\u0142ad: Henryk Garbarczyk i Eligiusz Nowakowski. Warszawa: Delta W\u2013Z, 2000. ISBN\u00a083-7175-260-1.Krzysztof Wiechecki, Kilka uwag o piraniach, “Akwarium” nr 5-6\/86Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN\u00a00-471-25031-7.W\u0142odzimierz Za\u0142achowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN\u00a083-01-12286-2.Identyfikatory zewn\u0119trzne\u00a0(takson):"},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/04\/28\/piraniowate-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Piraniowate \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]