Miesięcznikowate – Wikipedia, wolna encyklopedia

Posted on by

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Miesięcznikowate (Menispermaceae Juss.) – rodzina roślin okrytonasiennych. Obejmuje ok. 70 rodzajów z ponad 440 gatunkami. Zwykle są to drewniejące pnącza o liściach dłoniasto unerwionych, kwiatach drobnych. Owocami są jednonasienne pestkowce. Miesięcznikowate występują w ogromnej większości na obszarach niżowych w strefie tropikalnej, poza tym zasięg obejmuje też obszary w strefie klimatu umiarkowanego – wschodnią część Ameryki Północnej i Azji[2].

Pokrój
Pnącza, rzadziej krzewy i niskie drzewa. Niemal wszystkie gatunki to rośliny drzewiaste, drewniejące przynajmniej u nasady pędu. Pnącza owijają się w lewo. Wiele pnączy osiąga duże rozmiary sięgając warstwy koron drzew, ale należą tu też rośliny o cienkich pędach (np. Dioscoreophyllum). Na obszarach suchych występują kseromorficzne krzewy i niskie drzewa (Antizoma, Cocculus, Cissampelos). Wyjątkowo należy tu także epifit (Stephania cyanantha rosnąca na baobabach w południowej Afryce)[3].
Liście
Skrętoległe, ogonkowe, bez przylistków, pojedyncze (trójlistkowe tylko u Burasaia[3]). Blaszka liściowa z żyłkowaniem dłoniastym, rzadko pierzastym, czasem dłoniasto klapowana[4]. Zwykle całobrzega, rzadko piłkowana[3].
Kwiaty
Zebrane w bardzo zróżnicowane, rozgałęzione kwiatostany wyrastające w kątach liści. Rośliny są dwupienne – na różnych okazach rozwijają się tylko kwiaty męskie lub tylko żeńskie (kwiaty obupłciowe występują u Parabaena i Tiliacora). Kwiatostany męskie są zwykle silniej rozgałęzione od kwiatostanów żeńskich[3]. Kwiaty zawsze drobne, niepozorne, bez miodników. Listki okwiatu zielone, białozielone, białe lub kremowe. W kwiatach pręcikowych występuje 6 działek kielicha i 6 płatków korony (czasem są silnie zredukowane lub ich brak). Pręcików jest tyle co płatków lub są liczne. W kwiatach słupkowych działek i płatków jest po 6, rzadziej po 4 lub po 1. Zwykle obecne są prątniczki. Słupków od 1 do 6, zawierających po dwa zalążki, przy czym rozwija się tylko jeden z pary. Szyjka słupka często wygięta, na szczycie ze znamieniem, czasem podzielonym[4].
Owoce
Pestkowce jednonasienne. Egzokarp błoniasty, cienki, mezokarp zwykle mięsisty, endokarp bardzo twardy, często brodawkowaty lub z podłużnymi listewkami[4].
Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina miesięcznikowatych zaliczona jest do rzędu jaskrowców (Ranunculales), kladu dwuliściennych właściwych (eudicots). Miesięcznikowate są grupą siostrzaną dla kladu obejmującego rodziny berberysowatych i jaskrowatych[2].

Podział rodziny[2][5]

Podrodzina Chasmantheroideae Luersson

Plemię Burasaieae Endlicher

Plemię Coscinieae J. D. Hooker & Thompson

Podrodzina Menispermoidaee Arnott

Plemię Anomospermeae Miers

Plemię Cissampelidae J.D. Hooker & Thompson

Plemię Limacieae Prantl

Plemię Menispermeae de Candolle

Plemię Pachygoneae Miers

Plemię Spirospermeae R. Ortiz & W. Wang

Plemię Tiliacoreae Miers

  1. ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-16]  (ang.).
  2. ↑ abcd Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-16]  (ang.).
  3. ↑ abcd P. J. A. Kessler: Menispermaceae. W: Kubitzki Klaus, Rohwer Jens, Bittrich Volker: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 2. Berlin Heidelberg: Springer, 1993, s. 402-418.
  4. ↑ abc Donald G. Rhodes: Menispermaceae Jussieu. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-01-25].
  5. ↑ Genera of Menispermaceae. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2016-01-25].