[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/06\/03\/panika-moralna-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/06\/03\/panika-moralna-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Panika moralna \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Panika moralna \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Panika moralna \u2013 zjawisko nag\u0142ego rozprzestrzeniania si\u0119 niepokoju spo\u0142ecznego, spowodowanego zagro\u017ceniem istotnych dla spo\u0142eczno\u015bci warto\u015bci. Tw\u00f3rc\u0105 poj\u0119cia jest brytyjski socjolog","datePublished":"2018-06-03","dateModified":"2018-06-03","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":100,"height":100},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/06\/03\/panika-moralna-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":1898,"articleBody":"Panika moralna \u2013 zjawisko nag\u0142ego rozprzestrzeniania si\u0119 niepokoju spo\u0142ecznego, spowodowanego zagro\u017ceniem istotnych dla spo\u0142eczno\u015bci warto\u015bci.  Tw\u00f3rc\u0105 poj\u0119cia jest brytyjski socjolog Stanley Cohen, analizuj\u0105cy w 1972 r. reakcje brytyjskich medi\u00f3w na konflikt dw\u00f3ch subkultur m\u0142odzie\u017cowych: mods\u00f3w i rockers\u00f3w. W Wielkiej Brytanii wszelkie zdarzenia zwi\u0105zane z tymi subkulturami by\u0142y wtedy przez media mocno nag\u0142a\u015bniane, a nale\u017c\u0105cy do nich nastolatkowie demonizowani. Wytworzy\u0142a si\u0119 w\u00f3wczas atmosfera niech\u0119ci, strachu i nieufno\u015bci wobec nich.Panika moralna dotyczy\u0142a subkultur m\u0142odzie\u017cowych (modsi, rockersi, skinheadzi, punki), ruch\u00f3w spo\u0142ecznych i politycznych (feminizm, radykalne zwi\u0105zki zawodowe), grup mniejszo\u015bciowych (homoseksuali\u015bci) czy innych zjawisk (narkotyki, AIDS, molestowanie seksualne dzieci).  Moralna panika powstaje na styku medi\u00f3w, opinii publicznej, grup interesu i w\u0142adz[1].Wed\u0142ug Cohena, panika moralna to pewien spos\u00f3b reakcji spo\u0142ecze\u0144stwa na r\u00f3\u017cnego rodzaju dewiacje lub \u0142amanie zasad: “to spos\u00f3b na wyra\u017cenie dezaprobaty, pot\u0119pienia lub krytyki wobec kogo\u015b, kogo w danym momencie postrzegamy jako dewianta (…). Pot\u0119pienie i dezaprobata spo\u0142eczna stanowi\u0105 tu element moralny, za\u015b panika jest wyrazem histerii i nadmiernej reakcji. Kluczowe jest tu zaanga\u017cowanie medi\u00f3w \u2013 bez nich panika moralna nie ma szans si\u0119 rozwin\u0105\u0107. Media mog\u0105 j\u0105 zainicjowa\u0107 lub rozdmucha\u0107”[2].Panika moralna powstaje zazwyczaj wok\u00f3\u0142 sytuacji niespotykanej, niepopularnej aktywno\u015bci spo\u0142ecznej, budz\u0105cej w\u0105tpliwo\u015bci co do swojego spo\u0142ecznego i moralnego charakteru. Mo\u017ce powsta\u0107 nawet wok\u00f3\u0142 ma\u0142o kontrowersyjnej sprawy, je\u015bli tylko istnieje sprzyjaj\u0105ce pod\u0142o\u017ce spo\u0142eczne (fobie czy uprzedzenia), a sprawa zostanie zauwa\u017cona i nag\u0142o\u015bniona przez media masowe[3].Stanley Cohen uwa\u017ca, i\u017c g\u0142\u00f3wn\u0105 przyczyn\u0105 jej powstawania jest wsp\u00f3\u0142czesny upadek warto\u015bci moralnych: “na poziomie moralnym wsp\u00f3\u0142czesne spo\u0142ecze\u0144stwo znajduje si\u0119 w kryzysie. Dop\u00f3ki nie upowszechni si\u0119 jeden sp\u00f3jny zestaw warto\u015bci moralnych, co jaki\u015b czas b\u0119d\u0105 wybucha\u0107 epidemie paniki moralnej”[2].  Wraz z panik\u0105 moraln\u0105 nast\u0119puje wzrost “publicznej nerwowo\u015bci”. Odbiorcy komunikat\u00f3w medialnych maj\u0105 wra\u017cenie, i\u017c dane zjawisko jest faktycznie istotnym problem bezpo\u015brednio ich dotykaj\u0105cym. Ostatnim etapem jest w\u0142\u0105czenie opinii os\u00f3b uznanych za ekspert\u00f3w w danej dziedzinie, publikacja raport\u00f3w i ekspertyz, a tak\u017ce mo\u017cliwych rozwi\u0105za\u0144 danego problemu lub informacji o podj\u0119tych dzia\u0142aniach. Ro\u015bnie presja spo\u0142eczna na mocniejsz\u0105 infiltracj\u0119 danego zjawiska i wyra\u017aniejsze dzia\u0142anie danych s\u0142u\u017cb b\u0105d\u017a rz\u0105du. Budowanie w spo\u0142ecze\u0144stwie atmosfery niepewno\u015bci i strachu mo\u017ce mie\u0107 na celu odwr\u00f3cenie uwagi od spraw istotnych i mo\u017ce by\u0107 wykorzystywane przez strony polityczne.Zaufanie do prasy jako r\u00f3\u017cnorodnego \u017ar\u00f3d\u0142a informacji, okaza\u0142o si\u0119 powi\u0105zane z demokratycznym idea\u0142em oraz post\u0119pem gospodarczym, technicznym i naukowym. Swoboda wyra\u017cania opinii oraz wolno\u015b\u0107 prasy (ustawa u\u015bwi\u0119cona we Francji z 1881 r.) sprawia\u0142y, \u017ce zaufanie do medi\u00f3w ros\u0142y. Media by\u0142y narz\u0119dziem tworz\u0105cym uniwersaln\u0105 cywilizacji\u0119. Pod koniec XIX wieku zaufanie do medi\u00f3w powoli upada\u0142o, podczas gdy prawo g\u0142osu by\u0142o coraz wi\u0119ksze. Media rozwijaj\u0105c si\u0119, zacz\u0119\u0142y by\u0107 brutalne wobec os\u00f3b, kt\u00f3re postrzega\u0142y je za zagro\u017cenie oraz przedmiot manipulacji[4].Panika moralna mo\u017ce trwa\u0107 d\u0142ugo, obejmowa\u0107 ca\u0142e spo\u0142ecze\u0144stwo i silnie na nie oddzia\u0142ywa\u0107 (np. poprzez zmiany w polityce spo\u0142ecznej), ale mo\u017ce r\u00f3wnie\u017c znikn\u0105\u0107 bardzo szybko i mie\u0107 nik\u0142y lub nie mie\u0107 w og\u00f3le wp\u0142ywu na spo\u0142ecze\u0144stwo[1].Panika moralna wed\u0142ug Stanleya Cohena[edytuj | edytuj kod]Prowokowanie paniki moralnej jest jednym ze sposob\u00f3w zwr\u00f3cenia uwagi i zainteresowania widz\u00f3w, cz\u0119sto znu\u017conych monotematyczno\u015bci\u0105 medi\u00f3w. Zdaniem Stanleya Cohena panika charakteryzuje si\u0119 trzema g\u0142\u00f3wnymi cechami: przesad\u0105 i zniekszta\u0142ceniem, przewidywaniem oraz symbolizacj\u0105[5].Przesad\u0105 charakteryzuje si\u0119 g\u0142\u00f3wnie j\u0119zyk dziennikarzy, kt\u00f3rych praktyki maj\u0105 na celu zwr\u00f3cenie uwagi odbiorc\u00f3w za wszelk\u0105 cen\u0119. Stosuje si\u0119 specyficzny j\u0119zyk, s\u0142ownictwo nacechowane emocjonalnie, b\u0105d\u017a styl zbli\u017cony do dziennikarstwa kryminalnego (szczeg\u00f3lnie w tytu\u0142ach i leadach). S\u0105 one przez dziennikarzy cz\u0119sto stosowane, bo \u0142atwo zapadaj\u0105 w pami\u0119\u0107, niezale\u017cnie od swojej prawdziwo\u015bci. Dzia\u0142aj\u0105 na emocje, dlatego op\u0142aca si\u0119 ich u\u017cywa\u0107, bo szybko zwracaj\u0105 na siebie uwag\u0119 odbiorcy. Cz\u0119sto przypomina si\u0119 o danym zdarzeniu, kiedy min\u0105\u0142 ju\u017c d\u0142u\u017cszy czas; znajduje si\u0119 kolejne sprawy, kt\u00f3re “wydaj\u0105 si\u0119” by\u0107 z danym zdarzeniem powi\u0105zane, “od\u015bwie\u017ca si\u0119” dawne wiadomo\u015bci na tematy pokrewne, nag\u0142a\u015bnia informacje niesprawdzone lecz mog\u0105ce budzi\u0107 odpowiednie skojarzenia. Zniekszta\u0142ca si\u0119 wydarzenia i zjawiska, kt\u00f3re ju\u017c mia\u0142y miejsce, \u0142\u0105czy si\u0119 cz\u0119sto niezwi\u0105zane ze sob\u0105 zdarzenia i zachowania tak, aby jak najbardziej pasowa\u0142y pod schematy wcze\u015bniejszych, budz\u0105cych w\u0105tpliwo\u015bci moralne sytuacji.Drug\u0105 cech\u0105 jest przewidywanie, \u017ce dewiacyjne zdarzenie, czy zachowanie b\u0119dzie kontynuowane i kolejne grupy b\u0119d\u0105 dane czynno\u015bci na\u015bladowa\u0107, a ich negatywne konsekwencje b\u0119d\u0105 si\u0119 rozszerza\u0107. “To sprawdzone twierdzenie, obecne praktycznie w ka\u017cdym sprawozdaniu czy raporcie, \u017ce to, co wydarzy\u0142o si\u0119 raz, niew\u0105tpliwie zdarzy si\u0119 ponownie“[6]. Przewidywanie, \u017ce zjawisko potencjalnie budz\u0105ce zagro\u017cenie w spo\u0142ecze\u0144stwie mo\u017ce si\u0119 wydarzy\u0107 ponownie budzi jeszcze wi\u0119kszy strach i panik\u0119, kumuluje nastroje nerw\u00f3w i chaosu. Ro\u015bnie obawa, \u017ce zjawisko stanie si\u0119 powszechne i spowoduje szkody w systemach warto\u015bci spo\u0142ecze\u0144stwa.Zjawisko symbolizacji w mediach Stanley Cohen przedstawi\u0142 na przyk\u0142adzie subkultur mods\u00f3w i rockers\u00f3w. “Istniej\u0105 trzy etapy w tworzeniu symbolizacji: s\u0142owo (mod) staje si\u0119 symbolem pewnego statusu (przest\u0119pcy, b\u0105d\u017a odbiegaj\u0105cego od normy); obiekty i wygl\u0105d (fryzura, ubrania) symbolizuj\u0105 s\u0142owa; obiekty same w sobie staj\u0105 si\u0119 symboliczne dla danego statusu (nale\u017cy te\u017c wspomnie\u0107 o przypisanych statusowi emocjach). Efekt kumulacyjny tych trzech etap\u00f3w spowodowa\u0142, \u017ce same terminy “modsi” i “rockersi” odarte zosta\u0142y z jakichkolwiek neutralnych kontekst\u00f3w, nadane im zosta\u0142o tylko i wy\u0142\u0105cznie znaczenie negatywne, budz\u0105ce z\u0142e emocje“[7].Panika moralna wed\u0142ug Goode’a i Ben-Yehuda[edytuj | edytuj kod]Ameryka\u0144scy badacze zjawiska paniki moralnej w du\u017co mniejszym stopniu ni\u017c brytyjscy naukowcy wi\u0105\u017c\u0105 powstawanie paniki z dzia\u0142alno\u015bci\u0105 medi\u00f3w[8], o czym \u015bwiadczy dokonana przez nich obszerna analiza XVII-wiecznego polowania na czarownice przy u\u017cyciu koncepcji paniki moralnej[9]. Media nie pojawiaj\u0105 si\u0119 tak\u017ce po\u015br\u00f3d pi\u0119ciu zasadniczych element\u00f3w paniki moralnej, na kt\u00f3re wskazuj\u0105 Erich Goode’a i Nachmana Ben-Yehuda[10]:niepok\u00f3j (concern) \u2013 musi istnie\u0107 \u015bwiadomo\u015b\u0107, \u017ce zachowanie grupy lub kategorii, o kt\u00f3rej mowa mo\u017ce mie\u0107 negatywny wp\u0142yw na spo\u0142ecze\u0144stwo i zachowanie porz\u0105dku spo\u0142ecznego;wrogo\u015b\u0107 \u2013 wrogo\u015b\u0107 i niech\u0119\u0107 wobec danej grupy, kt\u00f3ra wyr\u00f3\u017cnia si\u0119 ze spo\u0142ecze\u0144stwa i jest w pewien spos\u00f3b odmienna. Tworzy si\u0119 jasny podzia\u0142 mi\u0119dzy “my” i “oni”;konsens \u2013 cho\u0107 problem nie musi by\u0107 og\u00f3lnokrajowy, istnie\u0107 musi powszechna zgoda co do tego, \u017ce dana grupa stanowi bardzo realne zagro\u017cenie dla spo\u0142ecze\u0144stwa;nieproporcjonalno\u015b\u0107 \u2013 aby poj\u0119cie moralnej paniki by\u0142o adekwatne, musi w danym przypadku wyst\u0105pi\u0107 du\u017ca dysproporcja mi\u0119dzy dzia\u0142aniami i rzeczywistym zagro\u017ceniem ze strony uznanej na niebezpieczn\u0105 grupy;niestabilno\u015b\u0107 (volatility) \u2013 zjawisko moralnej paniki to zjawisko wysoce niestabilne i zanikn\u0105\u0107 mo\u017ce tak szybko, jak si\u0119 pojawi\u0142o, np. z powodu zanikania publicznego zainteresowania tematem.\u2191 ab Kenneth Thompson, Moral panic. Key ideas, London, 2005, s. 7.\u2191 ab Bruce Le Vrai (2011), Modsi, rockersi i inne dewiacje, t\u0142um. F. Bednarczuk, [20.08.2012]\u2191 El\u017cbieta Czykwin; Panika moralna (medialna) w: Tej\u017ce, Stygmat spo\u0142eczny, Warszawa 2008, s. 384.\u2191 Pu\u0142apka teorii wp\u0142ywu bezpo\u015bredniego, [w:] \u00c9ric\u00c9.\u00a0Maigret\u00a0\u00c9ric\u00c9., Socjologia komunikacji i medi\u00f3w, s. 69\u00a0.\u2191 Stanley Cohen, Folk devils and moral panics, London 2011, s. 26-41.\u2191 Stanley Cohen, Folk devils and moral panics, London 2011, s. 35.\u2191 Stanley Cohen, Folk devils and moral panics, London 2011, s. 37.\u2191 Iwona Zieli\u0144ska; “Media, interes i panika moralna. Nowa kategoria socjologiczna i jej implikacje”; w: Kultura i Spo\u0142ecze\u0144stwo nr 4\/2004\u2191 Erich Goode; Nachman Ben-Yehuda; Moral Panics. The Social Construction of Deviance; Oxford 2009, s.168-196.\u2191 Erich Goode; Nachman Ben-Yehuda; Moral Panics. The Social Construction of Deviance; Oxford 2009, s. 37-43."},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/06\/03\/panika-moralna-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Panika moralna \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]