[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/08\/28\/paczek-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/08\/28\/paczek-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"P\u0105czek \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"P\u0105czek \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Z Wikipedii, wolnej encyklopedii P\u0105czki serowe lub Oponki Sma\u017cenie p\u0105czk\u00f3w podczas kiermaszu noworocznego w Wiedniu P\u0105czek (staropol. i \u015bl.\u00a0krepel) \u2013","datePublished":"2018-08-28","dateModified":"2018-08-28","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/4\/45\/Polskie_p%C4%85czki.jpg\/220px-Polskie_p%C4%85czki.jpg","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/4\/45\/Polskie_p%C4%85czki.jpg\/220px-Polskie_p%C4%85czki.jpg","height":"147","width":"220"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/08\/28\/paczek-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":2579,"articleBody":"Z Wikipedii, wolnej encyklopedii    P\u0105czki serowe lub Oponki    Sma\u017cenie p\u0105czk\u00f3w podczas kiermaszu noworocznego w Wiedniu    P\u0105czek (staropol. i \u015bl.\u00a0krepel) \u2013 w kuchni polskiej, wyr\u00f3b cukierniczy w postaci ciasta dro\u017cd\u017cowego z m\u0105ki pszennej, uformowanego na kszta\u0142t lekko sp\u0142aszczonej, mieszcz\u0105cej si\u0119 w d\u0142oni kuli i usma\u017conego w g\u0142\u0119bokim t\u0142uszczu (smalcu[1], fryturze wo\u0142owej[2], oleju lub ceresie, dawniej r\u00f3wnie\u017c na klarowanym ma\u015ble) na kolor ciemnoz\u0142oty. Tradycyjnie p\u0105czki nadziewa si\u0119 konfitur\u0105 lub marmolad\u0105 przed sma\u017ceniem[1]. Wsp\u00f3\u0142cze\u015bnie zdarzaj\u0105 si\u0119 p\u0105czki nadziewane dopiero po usma\u017ceniu: zazwyczaj marmolad\u0105 wieloowocow\u0105 lub konfitur\u0105 r\u00f3\u017can\u0105, rzadziej likierem, budyniem, czekolad\u0105, a nawet twarogiem. Gotowy p\u0105czek jest zwykle lukrowany lub opr\u00f3szony cukrem pudrem, mo\u017ce by\u0107 te\u017c posypany kandyzowan\u0105 sk\u00f3rk\u0105 pomara\u0144czow\u0105 lub polany czekolad\u0105. Maria \u015ale\u017ca\u0144ska w swoim przepisie na \u201ep\u0105czki doskona\u0142e\u201d zaleca\u0142a posypanie ich, zaraz po usma\u017ceniu, cukrem zmieszanym z tart\u0105 sk\u00f3rk\u0105 cytrynow\u0105[1].Warto\u015b\u0107 energetyczna jednego typowego p\u0105czka (60 g) wynosi ok. 244 kcal (tj. 406 kcal w 100 g[3]). Rzeczywista kaloryczno\u015b\u0107 p\u0105czka b\u0119dzie w znacznym stopniu uzale\u017cniona od ilo\u015bci t\u0142uszczu poch\u0142oni\u0119tego przez ciasto (stosunek kaloryczno\u015bci t\u0142uszcz\u00f3w do w\u0119glowodan\u00f3w w jednostce masy wynosi 9:4).Inne znaczenia: p\u0105czki mo\u017cna te\u017c piec albo gotowa\u0107 na parze lub w wodzie: zobacz wi\u0119cej w artykule pyzy (danie), w sekcji \u201ePyzy dro\u017cd\u017cowe\u201d.  P\u0105czki by\u0142y znane w staro\u017cytnym Rzymie, spo\u017cywano je podczas obchod\u00f3w prze\u0142omu zimowo-wiosennego. Pocz\u0105tkowo p\u0105czki nie by\u0142y przygotowywane na s\u0142odko. S\u0142odki p\u0105czek jest zapewne zapo\u017cyczeniem z kuchni arabskiej. Pocz\u0105tkowo r\u00f3wnie\u017c w kuchni polskiej p\u0105czki mia\u0142y posta\u0107 ciasta nadziewanego s\u0142onin\u0105, spo\u017cywanego przy zapustach. P\u0105czki przyrz\u0105dzane na s\u0142odko zacz\u0119\u0142y wyst\u0119powa\u0107 w Polsce w XVI wieku. Kulisty kszta\u0142t p\u0105czka pochodzi z XVIII wieku, gdy zacz\u0119to u\u017cywa\u0107 do wypieku dro\u017cd\u017cy, przez co ciasto sta\u0142o si\u0119 bardziej puszyste[4].Jest to jedno z najbardziej tradycyjnych ciast polskich, o kt\u00f3rych pisa\u0142 Miko\u0142aj Rej w \u017bywotach cz\u0142owieka poczciwego[5][6][7][8].J\u0119drzej Kitowicz wspomina\u0142, \u017ce w trakcie panowania Augusta III serwowano na dworze:Ciasta tak\u017ce francuskie, torty, pasztety, biszkopty i inne, p\u0105czki nawet \u2013 wydoskonali\u0142o si\u0119 to do stopnia jak najwy\u017cszego. Staro\u015bwieckim p\u0105czkiem trafiwszy w oko m\u00f3g\u0142by go podsini\u0107, dzi\u015b p\u0105czek jest tak pulchny, tak lekki, \u017ce \u015bcisn\u0105wszy go w r\u0119ku znowu si\u0119 rozci\u0105ga i p\u0119cznieje do swojej obj\u0119to\u015bci, a wiatr zdmuchn\u0105\u0142by go z p\u00f3\u0142miskaPrzyj\u0119\u0142o si\u0119, \u017ce je\u015bli kto\u015b w t\u0142usty czwartek w og\u00f3le nie zje p\u0105czka, nie b\u0119dzie si\u0119 mu wiod\u0142o. W t\u0142usty czwartek statystyczny Polak zjada 2,5 p\u0105czka, a wszyscy Polacy razem w tym czasie zjadaj\u0105 ich prawie 100 milion\u00f3w[9]. Dawniej, przyrz\u0105dzaj\u0105c p\u0105czki, nadziewa\u0142o si\u0119 niekt\u00f3re migda\u0142em lub orzechem w\u0142oskim. Wierzono, \u017ce kto na taki trafi, b\u0119dzie mie\u0107 w \u017cyciu szcz\u0119\u015bcie.Na G\u00f3rnym \u015al\u0105sku p\u0105czki znane s\u0105 pod nazw\u0105 kreple. Nazwa ta ma dawne pochodzenie. Wed\u0142ug wydanej w 1714 r. we Frankfurcie i Lipsku kroniki \u015bl\u0105skiej (Der Schlesischen Kern-Chronicke) w odr\u0119bnym \u015bl\u0105skim j\u0119zyku u\u017cywanym w mowie i sztuce (poezji) istnia\u0142o od dawna s\u0142owo Kraeppel. W j\u0119zyku niemieckim nie ma jednego okre\u015blenia na taki wyr\u00f3b cukierniczy, a s\u0142owo Pfannkuchen mo\u017ce oznacza\u0107 zar\u00f3wno p\u0105czek, jak i nale\u015bnik.W innych krajach p\u0105czki r\u00f3\u017cni\u0105 si\u0119 nieco od polskich[10]. R\u00f3\u017cnica ta wynika z u\u017cywania specjalnej m\u0105ki i troch\u0119 innego sposobu sma\u017cenia w t\u0142uszczu. Np. sma\u017cy si\u0119 je tylko kilkadziesi\u0105t sekund, dzi\u0119ki temu t\u0142uszcz nie wsi\u0105ka do \u015brodka. W ten spos\u00f3b s\u0105 sma\u017cone Berliner Pfannkuchen, mniej t\u0142uste p\u0105czki niemieckie, znane te\u017c w Portugalii jako Bolas de Berlim, Francji Boule de Berlin, a Berliininmunkki w Finlandii. W Rosji ich nazwa \u043f\u043e\u043d\u0447\u0438\u043a\u0438 \u2013 poncziki jest najbardziej zbli\u017cona do stosowanej w Polsce. W Izraelu przygotowuje si\u0119 sufganija (hebr.: \u05e1\u05d5\u05e4\u05d2\u05e0\u05d9\u05d9\u05d4; liczba mnoga, sufganiot: \u05e1\u05d5\u05e4\u05d2\u05e0\u05d9\u05d9\u05d5\u05ea), kt\u00f3re s\u0105 podobne do niemieckiego wariantu. A w\u0119gierskie farsangi f\u00e1nk s\u0105 bez nadzienia, bo podaje si\u0119 je osobno, obok na talerzu.W kulturze ameryka\u0144skiej p\u0105czki s\u0105 znane jako doughnuts (donut) i maj\u0105 kszta\u0142t zbli\u017cony do torusa (\u201eoponki\u201d). Mniejsze, kuliste p\u0105czki zwane s\u0105 doughnut holes. P\u0105czki, jakie znamy w Polsce, wyst\u0119puj\u0105 pod nazwami: paczki, czasem te\u017c p\u0105czki lub poonchki[11] (liczba mnoga: paczkis\/p\u0105czkis\/poonchkis). W Wielkiej Brytanii p\u0105czki s\u0105 dost\u0119pne w formie zbli\u017conej do p\u0105czk\u00f3w polskich lub ameryka\u0144skich doughnuts.Zobacz  w indeksie S\u0142ownika geograficznego Kr\u00f3lestwa Polskiego has\u0142o P\u0105czek\u2191 abc \u201ePieczenie ciast przyrz\u0105dzanie napoj\u00f3w i t. p.\u201d Rozdzia\u0142 VIII. \u201ePieczywo\u201d (podpunkt \u201e197. P\u0105czki doskona\u0142e\u201d). W: Marja \u015ale\u017ca\u0144ska: Kucharz polski. 1635 praktycznych przepis\u00f3w smacznych, tanich i wystawnych obiad\u00f3w.. Wyd. \u00f3sme poprawione i powi\u0119kszone. Pozna\u0144: Ksi\u0119garnia J. Leitgebera i S-ki, 1932. Przedruk: Zwi\u0105zkowe Przedsi\u0119biorstwo Wydawniczo-Handlowe \u201eWIGOR\u201d, Warszawa 1990.\u2191 \u201ePieczenie ciast przyrz\u0105dzanie napoj\u00f3w i t. p.\u201d Rozdzia\u0142 XVIII. \u201eJeszcze kilka przepis\u00f3w pieczenia ciast (podpunkt \u201e588. Frytura do p\u0105czk\u00f3w lub chru\u015bcik\u00f3w\u201d). W: Marja \u015ale\u017ca\u0144ska: Kucharz polski. 1635 praktycznych przepis\u00f3w smacznych, tanich i wystawnych obiad\u00f3w.. Wyd. \u00f3sme poprawione i powi\u0119kszone. Pozna\u0144: Ksi\u0119garnia J. Leitgebera i S-ki, 1932. Przedruk: Zwi\u0105zkowe Przedsi\u0119biorstwo Wydawniczo-Handlowe \u201eWIGOR\u201d, Warszawa 1990.\u2191 Romana Chojnacka, Jolanta Przytu\u0142a: Ksi\u0119ga kalorii i miar. Pozna\u0144: Publicat, 2008, s. 105. ISBN\u00a0978-83-245-1562-2.\u2191 Historia pewnego deseru. Polski Portal Historyczny Historia.org.pl, 2015-02-13. [dost\u0119p 2015-02-22].\u2191 \u201eKreple, \u2013 \u00f3w, mo\u017ce z niemieckiego Krapfen, Krapskuchen (p\u0105czki). Kreple s\u0105 ciasta sma\u017cone. Kreple prza\u015bne w oleju sma\u017cone. Mas\u0142o do sma\u017cenia krepli. \u201eMniejsi stanowie piek\u0105 kreple, wi\u0119ksi torty\u201d op. cit. Miko\u0142aj Rey \u201e\u017bywota cz\u0142owieka poczciwego\u201d, [w:] S\u0142ownik j\u0119zyka polskiego. Samuel Bogumi\u0142 Linde, s. 1237.\u2191 \u201eP\u0105czki czy kreple na zachodzie, faworki na Mazowszu\u201d, [w:] Adam Fischer. Lud polski: 1926.\u2191 Kreple, p\u0105czki, chrust \u201eusma\u017cymy krepli na zapusty\u201d, [w:] Zofia Kurzawa. Polszczyzna Lwowa i kres\u00f3w po\u0142udniowo-wschodnich do 1939 roku. 1983, s. 477.\u2191 \u201eFaworki, kreple, Kr\u00e4pschen, Kleinekrapfkuchen, Raderkuchen\u201d, [w:] Dok\u0142adny s\u0142ownik polsko-niemiecki. Christoph C\u00f6lestin Mrongovius. 1835, s. 113.\u2191 T\u0142usty czwartek i odwieczne pytanie ile p\u0105czk\u00f3w mo\u017cna zje\u015b\u0107? | Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, puls.edu.pl [dost\u0119p 2023-02-03]\u00a0.\u2191 P\u0105czki na \u015bwiecie. Jak sma\u017c\u0105 w innych krajach?. Sma\u017cymy.com, 2019-01-30. [dost\u0119p 2019-02-05]. (pol.).\u2191 Ameryka\u0144skie media: prawdziwe p\u0105czki pochodz\u0105 z Polski \u2013 WP Wiadomo\u015bci, wiadomosci.wp.pl [dost\u0119p 2017-12-03]\u00a0 (pol.)."},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2018\/08\/28\/paczek-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"P\u0105czek \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]