[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/02\/28\/operacja-odesko-mikolajowska-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/02\/28\/operacja-odesko-mikolajowska-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Operacja odesko-miko\u0142ajowska \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Operacja odesko-miko\u0142ajowska \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Operacja odesko-miko\u0142ajowska wojna domowa w Rosji Kawaleria atamana Hryhorjewa wkracza do Odessy 6 kwietnia 1919 r. Czas marzec \u2013 kwiecie\u0144","datePublished":"2019-02-28","dateModified":"2019-02-28","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/8\/81\/Entry_of_the_Red_Army_in_Odessa%2C_April_1919.jpg\/240px-Entry_of_the_Red_Army_in_Odessa%2C_April_1919.jpg","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/8\/81\/Entry_of_the_Red_Army_in_Odessa%2C_April_1919.jpg\/240px-Entry_of_the_Red_Army_in_Odessa%2C_April_1919.jpg","height":"146","width":"240"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/02\/28\/operacja-odesko-mikolajowska-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":5881,"articleBody":"Operacja odesko-miko\u0142ajowskawojna domowa w RosjiKawaleria atamana Hryhorjewa wkracza do Odessy 6 kwietnia 1919 r.Czas  marzec \u2013 kwiecie\u0144 1919Miejsceregion Chersonia, Miko\u0142ajowa i OdessyPrzyczynad\u0105\u017cenie bolszewik\u00f3w do opanowania wybrze\u017ca Morza Czarnego i wyparcia interwent\u00f3w  Wynikwycofanie si\u0119 interwent\u00f3w z Chersonia, Miko\u0142ajowa i Odessy, opanowanie wybrze\u017ca przez Armi\u0119 Czerwon\u0105Strony konfliktuDow\u00f3dcybrak wsp\u00f3\u0142rz\u0119dnychOperacja odesko-miko\u0142ajowska \u2013 operacja Frontu Ukrai\u0144skiego Armii Czerwonej, przeprowadzona g\u0142\u00f3wnie przez sprzymierzone z ni\u0105 oddzia\u0142y partyzanckie pod dow\u00f3dztwem Nikifora (Matwija) Hryhorjewa, przeprowadzona mi\u0119dzy lutym a kwietniem 1919 r. Jej celem by\u0142o wyparcie z wybrze\u017ca Morza Czarnego, region\u00f3w odeskiego i miko\u0142ajowskiego francuskich oraz greckich wojsk interwencyjnych i przy\u0142\u0105czenie ich do Ukrai\u0144skiej SRR.Table of Contents  T\u0142o i plan operacji[edytuj | edytuj kod]Bitwa o Cherso\u0144[edytuj | edytuj kod]Opanowanie Miko\u0142ajowa[edytuj | edytuj kod]Przygotowania do bitwy o Odess\u0119[edytuj | edytuj kod]Ewakuacja wojsk francuskich. Wkroczenie Armii Czerwonej do Odessy[edytuj | edytuj kod]T\u0142o i plan operacji[edytuj | edytuj kod]    \u017bo\u0142nierze francuskiej armii kolonialnej w Odessie  Greccy \u017co\u0142nierze w OdessieOperacja odesko-miko\u0142ajowska zosta\u0142a zaplanowana w listopadzie-grudniu 1918 r. przez W\u0142adimira Antonowa-Owsiejenk\u0119, w ramach szerszego planu agresji wymierzonej w Ukrai\u0144sk\u0105 Republik\u0119 Ludow\u0105. Zak\u0142ada\u0142 on trzy etapy dzia\u0142a\u0144: najpierw uderzenie na Chark\u00f3w, kt\u00f3ry sta\u0142by si\u0119 nast\u0119pnie baz\u0105 wypadow\u0105 do marszu na Donbas, nast\u0119pnie zdobycie Kijowa, za\u015b w trzeciej kolejno\u015bci \u2013 opanowanie region\u00f3w Miko\u0142ajowa i Odessy oraz wybrze\u017ca czarnomorskiego[1]. Z Odessy Antonow-Owsiejenko zamierza\u0142 wyprze\u0107 oddzia\u0142y aliant\u00f3w[2], kt\u00f3re wyl\u0105dowa\u0142y w miejscowym porcie w dniach 23-27 listopada 1918 r.[3]. Kr\u00f3tko potem, w grudniu tego samego roku miasto opu\u015bci\u0142y wojska niemieckie i austro-w\u0119gierskie[4], za\u015b 17 grudnia do portu dotar\u0142y oddzia\u0142y francuskie. Dowodz\u0105cy nimi gen. Borius za\u017c\u0105da\u0142 od oddzia\u0142\u00f3w ukrai\u0144skich, wiernych Dyrektoriatowi, opuszczenia miasta. Gdy te odm\u00f3wi\u0142y, zosta\u0142y zmuszone do odej\u015bcia przez artyleri\u0119 francuskich okr\u0119t\u00f3w oraz przez si\u0142y bia\u0142ych pod dow\u00f3dztwem gen. Aleksieja Griszyna-A\u0142mazowa[4]. W ci\u0105gu dw\u00f3ch kolejnych miesi\u0119cy wojska interwencyjne przesun\u0119\u0142y si\u0119 na p\u00f3\u0142noc i wsch\u00f3d, obejmuj\u0105c kontrol\u0105 tak\u017ce Miko\u0142aj\u00f3w i Cherso\u0144[2].W tym samym czasie Antonow-Owsiejenko rozpocz\u0105\u0142 planowan\u0105 ofensyw\u0119 na Ukrainie. Chark\u00f3w zosta\u0142 opanowany przez bolszewik\u00f3w 3 stycznia 1919 r.[5] Do Kijowa Armia Czerwona wkroczy\u0142a natomiast 5 lutego tego samego roku[5]. W tym samym miesi\u0105cu oddzia\u0142y partyzanckie uznaj\u0105ce dow\u00f3dztwo bolszewickie, dowodzone przez by\u0142ego podpu\u0142kownika armii Ukrai\u0144skiej Republiki Ludowej Matwija Hryhorjewa[6], zmusi\u0142y si\u0142y wierne ukrai\u0144skiemu Dyrektoriatowi do opuszczenia rejon\u00f3w Jelizawietgradu, Znamjanki, Krzywego Rogu, Korystowki[7]. 6 lutego oddzia\u0142y partyzanckie pod dow\u00f3dztwem P. Tkaczenki wsp\u00f3lnie z miejscowymi oddzia\u0142ami robotniczymi opanowa\u0142y Jelizawietgrad[7]. Posuwaj\u0105c si\u0119 dalej na po\u0142udnie, zgrupowanie Tkaczenki i 1 Rewolucyjny Pu\u0142k Wozniesie\u0144ski opanowa\u0142y 12 lutego Nowomyrhorod, Biziukowe i Nowoukraink\u0119, zbli\u017caj\u0105c si\u0119 na odleg\u0142o\u015b\u0107 70 km od kontrolowanego przez interwent\u00f3w Chersonia[7].Bitwa o Cherso\u0144[edytuj | edytuj kod]2 marca partyzancka brygada atamana Matwieja Hryhorjewa (pod nazw\u0105 1 Dywizji Zadnieprza\u0144skiej[6]), kt\u00f3rego si\u0142y wspiera\u0142y dwa poci\u0105gi pancerne skierowane na po\u0142udnie przez Antonowa-Owsiejenk\u0119, przyst\u0105pi\u0142a do uderzenia na Cherso\u0144, broniony przez si\u0142y francuskie i greckie[8], a tak\u017ce niemiecki poci\u0105g pancerny. Wbrew raportom Hryhorjewa kierowanym do dow\u00f3dztwa frontu, w kt\u00f3rych bitw\u0119 opisywano jako wspania\u0142e zwyci\u0119stwo, walki o miasto by\u0142y bardzo zaci\u0119te[9]. 5 marca z walki wycofa\u0142 si\u0119 niemiecki poci\u0105g pancerny, co przyspieszy\u0142o post\u0119py czerwonych[10]. Przyby\u0142a jako uzupe\u0142nienie kompania piechoty z francuskiego 176 pu\u0142ku pocz\u0105tkowo odmawia\u0142a walki, \u017co\u0142nierze zostali przymuszeni do zej\u015bcia ze statku i przy\u0142\u0105czenia si\u0119 do bitwy. Walk\u0119 z czerwonymi podj\u0105\u0142 natomiast 500-osobowy oddzia\u0142 Grek\u00f3w[11]. Ostatecznie Cherso\u0144 zosta\u0142 opanowany 10 marca 1919 r.[12], po o\u015bmiodniowej bitwie, w trakcie kt\u00f3rej statki interwent\u00f3w ostrzela\u0142y z Dniepru port rzeczny i miasto, wywo\u0142uj\u0105c po\u017cary[7]. Przed samym wycofaniem si\u0119 \u017co\u0142nierze francuscy i greccy podpalili magazyny portowe, w kt\u00f3rych wcze\u015bniej uwi\u0119zili dwa tysi\u0105ce mieszka\u0144c\u00f3w miasta jako zak\u0142adnik\u00f3w, a nast\u0119pnie strzelali do uciekaj\u0105cych. Oko\u0142o pi\u0119ciuset os\u00f3b zgin\u0119\u0142o[11]. W odwecie Hryhorjew nakaza\u0142 zabi\u0107 greckich \u017co\u0142nierzy, kt\u00f3rzy nie zd\u0105\u017cyli odp\u0142yn\u0105\u0107 na statkach po Dnieprze z miasta[11].Opanowanie Miko\u0142ajowa[edytuj | edytuj kod]  Tablica pami\u0105tkowa na budynku rady delegat\u00f3w robotniczych i \u017co\u0142nierskich w Miko\u0142ajowieGdy bitwa o Cherso\u0144 jeszcze trwa\u0142a, Hryhorjew postanowi\u0142 5 marca r\u00f3wnocze\u015bnie skierowa\u0107 cz\u0119\u015b\u0107 swoich si\u0142 na Miko\u0142aj\u00f3w. W mie\u015bcie tym jeszcze w ko\u0144cu stycznia 1919 r. powsta\u0142a rada delegat\u00f3w robotniczych i \u017co\u0142nierskich, w kt\u00f3rej bolszewicy stanowili wi\u0119kszo\u015b\u0107. Ponadto w mie\u015bci znajdowa\u0142y si\u0119 oddzia\u0142y niemieckie i austro-w\u0119gierskie, kt\u00f3re nie zdo\u0142a\u0142y si\u0119 dot\u0105d wycofa\u0107 (z powodu blokowania dr\u00f3g przez czerwonych partyzant\u00f3w[13]), a w\u015br\u00f3d \u017co\u0142nierzy zacz\u0119\u0142y szerzy\u0107 si\u0119 idee rewolucyjne[14][15]. Miko\u0142ajowscy bolszewicy uzgodnili z niemieckim dow\u00f3dztwem, \u017ce je\u015bli ich \u017co\u0142nierze bez przeszk\u00f3d opuszcz\u0105 miasto, przeka\u017c\u0105 swoje uzbrojenie miejscowym robotnikom[16]. Miejscowi liderzy partyjni byli zadowoleni z takiego porozumienia i nie \u017cyczyli sobie wcale, by do Miko\u0142ajowa wkroczy\u0142 ataman, kt\u00f3rego lojalno\u015b\u0107 wobec dow\u00f3dztwa Armii Czerwonej wcale nie by\u0142a pewna[16]. 6 marca do sztabu Hryhorjewa przyby\u0142, przekraczaj\u0105c lini\u0119 frontu, bolszewik J. Riappo. Przekonywa\u0142 on Hryhorjewa, by odwo\u0142a\u0142 zaplanowany szturm na miasto, tym bardziej, \u017ce si\u0142y stron by\u0142yby nieproporcjonalne. Ataman zamierza\u0142 skierowa\u0107 przeciwko 10 tys. \u017co\u0142nierzy niemieckich, 1500 \u017co\u0142nierzy greckich, 100 karabinom maszynowym i 50 dzia\u0142om zaledwie 1600-osobowe zgrupowanie piechoty, 20 kawalerzyst\u00f3w i trzy dzia\u0142a. Pijany Hryhorjew odst\u0105pi\u0142 od swojego pomys\u0142u dopiero wtedy, gdy 7 marca jego oddzia\u0142y napotka\u0142y dobrze zorganizowany op\u00f3r \u017co\u0142nierzy niemieckich oraz francuskiego kr\u0105\u017cownika na Dnieprze[10].Gdy bitwa o Cherso\u0144 jeszcze trwa\u0142a, bolszewicy podj\u0119li negocjacje z francuskimi \u017co\u0142nierzami w Miko\u0142ajowie, nak\u0142aniaj\u0105c ich do opuszczenia miasta i niesprzeciwiania si\u0119 temu, by podobnie post\u0105pili Niemcy. Francuzi pocz\u0105tkowo odmawiali i grozili ostrzelaniem miasta, jednak \u017co\u0142nierze niemieccy, kt\u00f3rzy wcze\u015bniej przeszli na stron\u0119 rewolucjonist\u00f3w zapowiedzieli, \u017ce w\u00f3wczas wyst\u0105pi\u0105 przeciwko nim. Pod wra\u017ceniem wydarze\u0144 w Chersoniu (w tym faktu, \u017ce miejscowa ludno\u015b\u0107, podobnie jak w Miko\u0142ajowie, wspiera\u0142a czerwonych[12]), dow\u00f3dztwo francuskich oddzia\u0142\u00f3w interwencyjnych zgodzi\u0142o si\u0119 w\u00f3wczas na ewakuacj\u0119[17]. Miejscowi bolszewicy skierowali w\u00f3wczas do przewodnicz\u0105cego Rady Komisarzy Ludowych Ukrai\u0144skiej SRR Christiana Rakowskiego telegram z apelem o powstrzymanie marszu Hryhorjewa z Chersonia w kierunku Miko\u0142ajowa. Obawiali si\u0119, \u017ce partyzancki dow\u00f3dca zrujnuje wynegocjowane ustalenia, atakuj\u0105c wojska interwencyjne[18]. Dowiedziawszy si\u0119 o porozumieniu, na mocy kt\u00f3rego bolszewicy mieli przej\u0105\u0107 kontrol\u0119 nad Miko\u0142ajowem, Hryhorjew oskar\u017cy\u0142 miejscowych dzia\u0142aczy partyjnych o to, \u017ce przyw\u0142aszczyli sobie nale\u017cne mu zwyci\u0119stwo i 11 marsza skierowa\u0142 swoje si\u0142y w kierunku miasta, wdaj\u0105c si\u0119 po drodze w kilka mniejszych potyczek z oddzia\u0142ami niemieckimi, kt\u00f3re w takiej sytuacji poddawa\u0142y si\u0119[18]. Faktycznie bolszewicy opanowali Miko\u0142aj\u00f3w 12 marca[12]. Rada delegat\u00f3w robotniczych i \u017co\u0142nierskich w Miko\u0142ajowie og\u0142osi\u0142a przej\u0119cie w\u0142adzy w mie\u015bcie, gdy pod jej kontrol\u0105 by\u0142y kluczowe obiekty w mie\u015bcie (w tym poczta, dworzec)[14]. 15 marca wkroczy\u0142y do niego oddzia\u0142y Hryhorjewa[14][19], przejmuj\u0105c dla siebie bro\u0144 pozostawion\u0105 przez odchodz\u0105cych Niemc\u00f3w[19]. W\u0142adimir Antonow-Owsiejenko, dowodz\u0105cy Frontem Ukrai\u0144skim, by\u0142 niezadowolony z niesubordynacji Hryhorjewa, jednak atamana broni\u0142 Anatolij Skaczko, dowodz\u0105cy grup\u0105 wojsk, do kt\u00f3rej formalnie nale\u017ca\u0142o partyzanckie zgrupowanie. Skaczko liczy\u0142 na rozw\u00f3j w\u0142asnej kariery wojskowej dzi\u0119ki kolejnym presti\u017cowym zwyci\u0119stwom podleg\u0142ych mu si\u0142[20].Przygotowania do bitwy o Odess\u0119[edytuj | edytuj kod]Wydarzenia w Chersoniu i Miko\u0142ajowie przyczyni\u0142y si\u0119 do ogromnego spadku morale we francuskich i greckich oddzia\u0142ach interwencyjnych, tym bardziej, \u017ce w Odessie w\u015br\u00f3d Francuz\u00f3w dzia\u0142ali bolszewiccy agitatorzy, przekona\u0142y natomiast \u017co\u0142nierzy Armii Czerwonej, \u017ce zwyci\u0119stwo nad Francuzami jest mo\u017cliwe[12]. 15 marca dowodz\u0105cy francuskimi si\u0142ami interwencyjnymi gen. Philippe d’Anselme og\u0142osi\u0142 w Odessie stan wyj\u0105tkowy i utworzy\u0142 nowy lokalny rz\u0105d w miejsce administracji, kt\u00f3r\u0105 po wej\u015bciu Francuz\u00f3w tworzyli w Odessie reprezentanci gen. Denikina[12]. Obecno\u015b\u0107 i rz\u0105dy Francuz\u00f3w popiera\u0142a jednak tylko skrajna prawica. Wszystkie pozosta\u0142e organizacje rosyjskie, od libera\u0142\u00f3w po mienszewik\u00f3w, by\u0142y jej przeciwne[21]. Przedstawiciele Si\u0142 Zbrojnych Po\u0142udnia Rosji, chocia\u017c tak\u017ce ich relacje z Francuzami nie by\u0142y \u0142atwe, zdecydowali si\u0119 jednak pozosta\u0107 lojalni wobec francuskich wojsk interwencyjnych, uznaj\u0105c, \u017ce na ich odej\u015bciu najbardziej skorzystaliby bolszewicy[21].  Pomnik 26 czerwonoarmist\u00f3w poleg\u0142ych w marcu 1919 r. w walce o Berezowk\u0119Tymczasem Antonow-Owsiejenko, zamierzaj\u0105c zdyscyplinowa\u0107 Hryhorjewa, zdecydowa\u0142, \u017ce grup\u0119 uderzeniow\u0105, kt\u00f3ra b\u0119dzie kontynuowa\u0142a marsz na Odess\u0119, sformuje i poprowadzi Anatolij Skaczko, za\u015b oddzia\u0142y atamana, kt\u00f3ry ju\u017c przygotowywa\u0142 si\u0119 do dalszych dzia\u0142a\u0144, nie wezm\u0105 udzia\u0142u w tym etapie operacji. Do grupy uderzeniowej wytypowa\u0142 jednostki 2 Ukrai\u0144skiej Dywizji Radzieckiej oraz oddzia\u0142y partyzanckie dzia\u0142aj\u0105ce na p\u00f3\u0142noc i zach\u00f3d od Odessy. Hryhorjew mia\u0142 jedynie zabezpiecza\u0107 ty\u0142y mi\u0119dzy Oczakowem a Berez\u00f3wk\u0105[22]. Mimo takich rozkaz\u00f3w Skaczko powierzy\u0142 zadanie zdobycia Odessy Hryhorjewowi i dopiero na wyra\u017ane polecenie g\u0142\u00f3wnodowodz\u0105cego Frontu Ukrai\u0144skiego odwo\u0142a\u0142 ten plan, kieruj\u0105c oddzia\u0142y Hryhorjewa do walki na odcinku krymskim[22]. Sytuacja zmieni\u0142a si\u0119 jednak w zwi\u0105zku z kontruderzeniem armii Ukrai\u0144skiej Republiki Ludowej z kierunku zachodniego. Antonow-Owsiejenko uzna\u0142, \u017ce nie mo\u017ce pozwoli\u0107 sobie na przerzucenie cz\u0119\u015bci oddzia\u0142\u00f3w na wsch\u00f3d. W tej sytuacji Skaczko po raz drugi nakaza\u0142 Hryhorjewowi marsz na Odess\u0119. 23 marca ataman poinformowa\u0142 dow\u00f3dztwo o planie zaatakowania miasta z kierunku p\u00f3\u0142nocno-wschodniego[23] i natychmiast przyst\u0105pi\u0142 do jego wykonywania[24]. Po odniesieniu pierwszych zwyci\u0119stw wyda\u0142 manifest, w kt\u00f3rym zach\u0119ca\u0142 bia\u0142ych oficer\u00f3w do wst\u0119powania do swoich oddzia\u0142\u00f3w[25]. Obawiaj\u0105c si\u0119, \u017ce si\u0142y Hryhorjewa nie wystarcz\u0105 do pokonania 35-tysi\u0119cznego zgrupowania interwencyjnego w Odessie, 1 kwietnia Antonow-Owsiejenko zreorganizowa\u0142 si\u0142y Frontu Ukrai\u0144skiego, kieruj\u0105c w rejon Odessy r\u00f3wnie\u017c partyzanckie zgrupowanie Tkaczenki, pu\u0142k Wozniesie\u0144ski oraz sformowany pod Po\u0142taw\u0105 pu\u0142k im. Tarasa Szewczenki, a tak\u017ce zamierza\u0142 stworzy\u0107 jeszcze jedn\u0105 grup\u0119 uderzeniow\u0105. Zanim jednak formacje te w og\u00f3le dotar\u0142y w bliski rejon Odessy, Hryhorjew by\u0142 ju\u017c w odleg\u0142o\u015bci kilkunastu kilometr\u00f3w od miasta[26].Ewakuacja wojsk francuskich. Wkroczenie Armii Czerwonej do Odessy[edytuj | edytuj kod]  Francuskie okr\u0119ty w porcie w Odessie przed ewakuacj\u0105Francuzi deklarowali, \u017ce wsp\u00f3lnie z bia\u0142ymi b\u0119d\u0105 broni\u0107 miasta. Obrona by\u0142a teoretycznie mo\u017cliwa, si\u0142y interwencyjne oraz wspierani przez nich biali mieli przewag\u0119 liczebn\u0105 oraz byli lepiej uzbrojeni. Jeszcze 26 marca do Odessy dotar\u0142y nowe oddzia\u0142y francuskie i greckie, prowadzono r\u00f3wnie\u017c prace przy umocnieniu miejskich fortyfikacji[27]. Od stycznia 1919 r. miasto by\u0142o praktycznie zablokowane od strony l\u0105dowej, brakowa\u0142o w nim \u017cywno\u015bci, elektryczno\u015bci i wody, zak\u0142ady pracy wstrzyma\u0142y dzia\u0142alno\u015b\u0107. Po zaj\u0119ciu Chersonia i Miko\u0142ajowa przez czerwonych blokada by\u0142a pe\u0142na[28].  Manifestacja bolszewik\u00f3w w Odessie po wycofaniu si\u0119 Francuz\u00f3w, kwiecie\u0144 1919 r.29 marca d’Anselme poleci\u0142 Samodzielnej Odeskiej Brygadzie Strzeleckiej, jednostce bia\u0142ych, udanie si\u0119 do Oczakowa i strze\u017cenie z tego miejsca drogi do Odessy od wschodu. Praktycznie jednak natychmiast po tym, gdy biali wykonali zadanie, otrzymali rozkaz opuszczenia miasteczka i wycofania si\u0119[27]. R\u00f3wnocze\u015bnie w mie\u015bcie dzia\u0142a\u0142o bolszewickie podziemie, szykuj\u0105ce powstanie zbrojne w momencie, gdy oddzia\u0142y Hryhorjewa b\u0119d\u0105 na przedpolach miasta[29]. 30 marca do Odessy ponownie przyby\u0142y francuskie uzupe\u0142nienia, jednak ju\u017c 2 kwietnia gen. Franchet d’Esperey nakaza\u0142 gen. d’Anselme’owi ewakuacj\u0119 francuskich wojsk z Odessy w terminie 72 godzin. D’Anselme skr\u00f3ci\u0142 jeszcze ten termin, deklaruj\u0105c, \u017ce jest w stanie wykona\u0107 rozkaz w ci\u0105gu 48 godzin[27]. 5 kwietnia 1919 r. ostatni francuski okr\u0119t opu\u015bci\u0142 czarnomorski port[30].Wycofuj\u0105cy si\u0119 z Odessy Francuzi pozostawili na miejscu znaczn\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 broni i zaopatrzenia, w ostatniej chwili przyzwolili na przej\u0119cie miejskiego banku przez miejscowych bolszewik\u00f3w, a na swoich okr\u0119tach nie mieli do\u015b\u0107 miejsca, by ewakuowa\u0107 wszystkich lojalnych wobec nich \u017co\u0142nierzy bia\u0142ych. Dowodz\u0105cy nimi gen. Niko\u0142aj Timanowski us\u0142ysza\u0142 rozkaz odej\u015bcia z miasta drog\u0105 l\u0105dow\u0105, w kierunku Bia\u0142ogrodu nad Dniestrem, w stron\u0119 granicy z Rumuni\u0105[27]. 6 kwietnia 1919 r. oddzia\u0142y Anatolija Skaczki oraz Matwieja Hryhorjewa wkroczy\u0142y do Odessy, napotykaj\u0105c jedynie marginalny op\u00f3r[30], witane entuzjastycznie przez mieszka\u0144c\u00f3w[31]. Hryhorjew pozwoli\u0142 swoim oddzia\u0142om dokona\u0107 w mie\u015bcie rabunku na wielk\u0105 skal\u0119[32]. Tymczasem organizacja miejscowych bolszewik\u00f3w utworzy\u0142a lokalny rz\u0105d i milicj\u0119, daj\u0105c atamanowi do zrozumienia, \u017ce jego niezdyscyplinowane oddzia\u0142y powinny opu\u015bci\u0107 Odess\u0119. Hryhorjew, kt\u00f3ry rozwa\u017ca\u0142 ju\u017c wypowiedzenie pos\u0142usze\u0144stwa dow\u00f3dztwu Armii Czerwonej, odszed\u0142 z Odessy po tygodniu, a kr\u00f3tko potem rozpocz\u0105\u0142 bunt przeciwko bolszewickiem rz\u0105dowi Ukrai\u0144skiej SRR[33].Odessa pozostawa\u0142a w r\u0119kach bolszewik\u00f3w do sierpnia 1919 r., gdy zosta\u0142a zdobyta przez Si\u0142y Zbrojne Po\u0142udnia Rosji[34].\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 31-32.\u2191 ab W. Serczyk, Historia…, s. 271.\u2191 J. D. Smele, The “Russian”…, s. 99.\u2191 ab P. Kenez, Red Advance…, s. 180-181.\u2191 ab J. D. Smele, The “Russian”…, s. 101.\u2191 ab A.A.\u00a0Miszyna\u00a0A.A., N. A. Grigorjew \u2013 ataman powstancew Chersonszcziny, \u201eNowyj Istoriczeskij Wiestnik\u201d, stycze\u0144 2007\u00a0.\u2191 abcd red. M. Suprunenko, Istorija…, s. 363.\u2191 A. Adams, Bolsheviks..., s. 169-170.\u2191 A. Adams, Bolsheviks..., s. 173.\u2191 ab A. Adams, Bolsheviks…, s. 176.\u2191 abc A. Adams, Bolsheviks…, s. 176-177.\u2191 abcde P. Kenez, Red Advance…, s. 188.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 168.\u2191 abc red. M. Suprunenko, Istorija…, s. 364-365.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 168-169.\u2191 ab A. Adams, Bolsheviks…, s. 175.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 178.\u2191 ab A. Adams, Bolsheviks…, s. 179.\u2191 ab A. Adams, Bolsheviks…, s. 180.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 180-181.\u2191 ab P. Kenez, Red Advance…, s. 189.\u2191 ab A. Adams, Bolsheviks…, s. 186.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 187.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 188.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 190.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 192.\u2191 abcd P. Kenez, Red Advance…, s. 190.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 195.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 196-197.\u2191 ab A. Adams, Bolsheviks…, s. 199.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 201.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 261.\u2191 A. Adams, Bolsheviks…, s. 258-260 i 307.\u2191 J. D. Smele, The “Russian”…, s. 124.A. Adams, Bolsheviks in the Ukraine. The Second Campaign, 1918-1919, Yale University Press, New Haven & London 1963.P. Kenez, Red Advance, White Defeat. Civil War in South Russia 1919-1920, New Academia Publishing, Washington DC 2004, ISBN\u00a00-9744934-5-7.W. Serczyk, Historia Ukrainy, Zak\u0142ad Narodowy im. Ossoli\u0144skich, Wroc\u0142aw 2001, ISBN\u00a083-04-04530-3.J. D. Smele, The “Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN\u00a0978-1-84904-721-0red. M. Suprunenko i inni, Istorija Ukrajin\u015bkoji RSR. Tom p’jatyj: We\u0142yka \u017bowtnewa socialistyczna rewolucija i hromadian\u015bka wijna na Ukrajini (1917-1920), Naukowa Dumka, Kyjiw 1977.Front po\u0142udniowy wojny domowej w Rosji"},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/02\/28\/operacja-odesko-mikolajowska-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Operacja odesko-miko\u0142ajowska \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]