Podział administracyjny II Rzeczypospolitej – Wikipedia, wolna encyklopedia

Posted on by

Podział administracyjny II Rzeczypospolitej – podział administracyjny Polski i następujące w związku z nim zmiany w latach 1918–1939.

Podział administracyjny II RP w 1930 r.
Podział administracyjny Polski 30 X 1938
Województwa, powiaty i miasta powiatowe w 1939 r.

Tworzenie jednostek administracyjnych[edytuj | edytuj kod]

W chwili uzyskania niepodległości w 1918 roku, administracja polska spotkała się z pewnymi problemami. Poza władzami centralnymi na terenie Królestwa Polskiego i Galicji, na pozostałych obszarach kraju istniały tylko powiaty. W pierwszej kolejności należało utworzyć jednostki pośrednie – województwa. Z powodu różnych okoliczności (np. obowiązującego prawa zaborczego) zdecydowano się na zachowanie byłych granic rozbiorowych jako granic województw[1].

Na mocy tzw. ustawy tymczasowej z 2 sierpnia 1919 (która de facto przetrwała do 1937 roku) z dziesięciu guberni Królestwa Polskiego (wraz z zachodnimi terenami guberni grodzieńskiej) utworzono 14 sierpnia 1919 roku 5 województw: białostockie, kieleckie, lubelskie, łódzkie i warszawskie[2]. W Warszawie ustalono odrębne województwo. Województwa te kwalifikowano jako województwa centralne.

Z byłych terenów pruskich utworzono 12 sierpnia 1919 roku województwa poznańskie (obszar Wielkiego Księstwo Poznańskiego i część powiatów namysłowskiego i sycowskiego) i pomorskie (obszar Prus Zachodnich wraz z Działdowem z Prus Wschodnich)[3].

Województwo śląskie powstało na mocy ustawy z 15 lipca 1920 roku tegoż dnia[4]. Składało się z polskiej części dawnego pruskiego Górnego Śląska oraz polskiej części dawnego austriackiego Księstwa Cieszyńskiego. Jako jedyne w Polsce, województwo śląskie cieszyło się szeroką autonomią w zakresie administracji i ustawodawstwa. Podział administracyjny województwa śląskiego na powiaty został ustanowiony rozporządzeniem wojewody śląskiego z dnia 17 czerwca 1922 r. w przedmiocie ustroju powiatowego Województwa Śląskiego[5]. Województwa poznańskie, pomorskie i śląskie kwalifikowano jako województwa zachodnie.

Ustawą z 3 grudnia 1920 roku zjednoczono administracyjny ustrój Galicji z tym wprowadzonym w byłym zaborze rosyjskim, tworząc 23 grudnia 1920 roku województwa: krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie[6]. Województwa te kwalifikowano jako województwa południowe.

Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1921 roku na Zabużu utworzono 19 lutego 1921 roku województwa wołyńskie, poleskie i nowogródzkie[7]. Ostatnim obszarem nowej Polski, który otrzymał status województwa była Ziemia Wileńska, tworząc dopiero 20 stycznia 1926 roku województwo wileńskie, zgodnie z ustawą z 22 grudnia 1925 roku[8]. Województwa te kwalifikowano jako województwa wschodnie.

Po ustaleniu się granic i podziału na województwa i powiaty (w połowie 1922 roku), II RP składała się z 16 województw (15 + m. Warszawa) i Ziemi Wileńskiej oraz 270 powiatów ziemskich i 12 grodzkich (łącznie z Ziemią Wileńską).1 stycznia 1925 roku łączna liczba województw wynosiła: 17 (16 + m. Warszawa), a liczba powiatów ustaliła się na poziomie 281 (w tym 263 ziemskie). 1 stycznia 1928 funkcjonowało: 276 powiatów (w tym 263 ziemskie), 641 miast, 12 639 gmin wiejskich oraz 2691 obszarów dworskich (istniały wyłącznie w 2 województwach: pomorskim i poznańskim)[9]

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Stolicami województw na ogół były miasta duże (Warszawa, Kraków, Lwów, Poznań), choć w kilku przypadkach były to miasta średnie (Łuck, Kielce), wręcz małe (Nowogródek). Siedziby powiatów były pod względem wielkości bardzo zróżnicowane. Niektóre miały większą liczbę mieszkańców niż stolice województw (Częstochowa, Radom, Gdynia, a od roku 1938 po przyłączeniu do województwa pomorskiego także i Bydgoszcz), inne były małymi miasteczkami, nawet wsiami (Janów Podlaski czy Stopnica). Istniejący podział administracyjny stanowił przedmiot krytyki[10].

W latach 20. wykazywano starania ku reformie administracyjnej, która zatarłaby ślady kordonów zaborowych. Postulowano m.in. podział Polski na pięć lub sześć województw, lecz takie skrajne projekty nie spotkały się z szerszym uznaniem. Poparcie zyskało natomiast przywracanie polskich nazw miejscowościom, których nazwy zostały zgermanizowane bądź zrusyfikowane (nie dotyczyło to jednak terenów dawnej Kongresówki, gdzie przetrwały nazwy carskiego pochodzenia typu Aleksandrów czy Konstantynów)[10].

Ważniejsze zmiany administracyjne[edytuj | edytuj kod]

1 kwietnia 1932 roku nastąpiła masowa likwidacja powiatów. Zniesiono 21 najmniejszych bądź najsłabszych powiatów, głównie na terenie województw poznańskiego i krakowskiego[11]. Równocześnie, w największych miastach zaczęły powstawać powiaty grodzkie. Łącznie 20 miast (wraz z Gdynią w 1929) zostało wykluczonych z otaczających je powiatów ziemskich i podniesionych do rangi odrębnych powiatów. Dwa powiaty – sarneński (1930) i turczański (1931) – zmieniły województwo[12][13].

Pod koniec lat międzywojennych przybierał formę projekt zredukowania liczby województw, a mianowicie zlikwidowanie województw kieleckiego, białostockiego, nowogródzkiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego[10]. Powstał projekt utworzenia nowego województwa sandomierskiego, obejmującego głównie obszar Centralnego Okręgu Przemysłowego[14].

Dążenia do zniwelowania nadal istniejących różnic pozaborowych oraz chęć usprawnienia zarządzania ciążącym do siebie gospodarczo regionami były przyczyną przeprowadzonych w 1938 i 1939 roku dwóch serii zmian, polegających głównie na przełączaniu powiatów między sąsiednimi województwami[10]. W ich ramach łącznie 25 powiatów (i pojedyncze gminy) zmieniły przynależność wojewódzką, często na zasadzie wzajemnej wymiany[a]. Przeprowadzono także ujednolicenie podziału kraju na gminy i gromady. W październiku 1938 roku do Rzeczypospolitej z Czechosłowacji zostało przyłączone Zaolzie, a w listopadzie części Spisza, Orawy, Ziemi Czadeckiej, doliny Popradu oraz źródłowisko Udawy[15].

1 kwietnia 1939 roku II Rzeczpospolita składała się z: 16 województw, 264 powiatów (w tym 23 grodzkich), 611 gmin miejskich (w tym 53 miast wydzielonych z powiatowych związków samorządowych), 3195 gmin wiejskich oraz 40 533 gromad[10].

Herb Województwo Powierzchnia
(km²)[16]		 Liczba ludności
9 XII 1931[17]		 Podział administracyjny
1 IV 1931[16]		 Siedziba
ogółem na km² powiaty miasta gminy
Województwa centralne
białostockie 32 441 1 643 844 50,7 14 49 179 Białystok
kieleckie 25 589 2 935 697 114,7 19 40 312 Kielce
lubelskie 31 176 2 464 936 79,1 20 33 277 Lublin
łódzkie 19 034 2 632 010 138,3 14 46 232 Łódź
warszawskie 29 470 2 529 228 85,8 23 59 301 Warszawa
Miasto stołeczne Warszawa 123 1 171 898 9527,6 4 1 0
Województwa wschodnie
nowogródzkie 22 966 1 057 147 46,0 8 9 87 Nowogródek
poleskie 36 668 1 131 939 30,9 9 14 83 Brześć nad Bugiem
wileńskie 29 011 1 275 939 44,0 9 15 97 Wilno
wołyńskie 35 754 2 085 574 58,3 11 22 106 Łuck
Województwa południowe
krakowskie 17 380 2 297 802 132,2 23 53 1870 Kraków
lwowskie 28 408 3 127 409 110,1 28 60 2186 Lwów
stanisławowskie 16 894 1 480 285 87,6 15 29 901 Stanisławów
tarnopolskie 16 533 1 600 406 96,8 17 35 1091 Tarnopol
Województwa zachodnie
pomorskie 16 407 1 080 138 65,8 20 34 2010[b] Toruń
poznańskie 26 564 2 106 500 79,3 38 118 4615[c] Poznań
śląskie 4216 1 295 027 307,2 11 17 400 Katowice
Polska 388 634 32 107 252[d] 82,6 283 634 14 747 Warszawa

Powierzchnia powiatów według stanu na 1939 r., a w przypadku wcześniejszego zniesienia lub zmiany przynależności wojewódzkiej powiatu – na ostatni rok istnienia lub przynależności do danego województwa. Liczba ludności na podstawie spisu powszechnego z 1931 r., a dla powiatów zniesionych lub przeniesionych przed tą datą – na podstawie spisu powszechnego z 1921 r.

Województwo białostockie[edytuj | edytuj kod]

Województwo kieleckie[edytuj | edytuj kod]

Województwo krakowskie[edytuj | edytuj kod]

Województwo lubelskie[edytuj | edytuj kod]

Województwo lwowskie[edytuj | edytuj kod]

Województwo łódzkie[edytuj | edytuj kod]

Województwo nowogródzkie[edytuj | edytuj kod]

Województwo poleskie[edytuj | edytuj kod]

Województwo pomorskie[edytuj | edytuj kod]

Województwo poznańskie[edytuj | edytuj kod]

Województwo stanisławowskie[edytuj | edytuj kod]

Województwo śląskie[edytuj | edytuj kod]

Województwo tarnopolskie[edytuj | edytuj kod]

miasto stołeczne Warszawa[edytuj | edytuj kod]

miasto stołeczne Warszawa

Województwo warszawskie[edytuj | edytuj kod]

Województwo wileńskie[edytuj | edytuj kod]

(do 1926 jako Ziemia Wileńska)

Województwo wołyńskie[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Szczegóły zmian wraz z odnośnikami do odpowiednich rozporządzeń znajdują się w poniższych tabelach.
  2. ↑ W tym 711 obszarów dworskich.
  3. ↑ W tym 1651 obszarów dworskich.
  4. ↑ W tym 191 473 osoby wojska skoszarowanego.
  5. ↑ ab 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiat miejski w Białymstoku (Dz.U. z 1928 r. nr 45, poz. 426).
  6. ↑ abc 19 lutego 1921 r. przyłączono do woj. białostockiego powiaty białowieski, grodzieński i wołkowyski (Dz.U. z 1921 r. nr 16, poz. 93).
  7. ↑ ab 1 sierpnia 1922 r. zniesiono powiat białowieski a jego terytorium przyłączono do powiatu bielskiego (Dz.U. z 1922 r. nr 56, poz. 504).
  8. ↑ 21 maja 1929 r. utworzono powiat szczuczyński w woj. nowogródzkim z części powiatu lidzkiego i grodzieńskiego (Dz.U. z 1929 r. nr 33, poz. 307).
  9. ↑ abc 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat kolneński a jego terytorium przyłączono do powiatów łomżyńskiego i ostrołęckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 3, poz. 18).
  10. ↑ abc 1 kwietnia 1939 powiaty łomżyński, ostrołęcki i ostrowski przyłączono do województwa warszawskiego (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
  11. ↑ ab 1 stycznia 1925 r. zniesiono powiat sejneński a jego terytorium przyłączono do powiatu suwalskiego (Dz.U. z 1924 r. nr 117, poz. 1052).
  12. ↑ abcd 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiaty miejskie w Częstochowie i Sosnowcu (ten ostatni z powiatu będzińskiego) (Dz.U. z 1928 r. nr 45, poz. 426).
  13. ↑ ab 1 stycznia 1927 r. utworzono powiat zawierciański z części powiatu będzińskiego (Dz.U. z 1926 r. nr 125, poz. 727).
  14. ↑ ab 1 kwietnia 1939 powiaty opoczyński i konecki (z wyjątkiem gmin miejskich Skarżysko-Kamienna i Szydłowiec oraz gmin wiejskich Bliżyn i Szydłowiec) przyłączono do województwa łódzkiego (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
  15. ↑ ab 18 maja 1932 r. utworzono powiat miejski w Radomiu (Dz.U. z 1932 r. nr 41, poz. 408).
  16. ↑ abc 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat oświęcimski a jego terytorium włączono do powiatów bialskiego i wadowickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
  17. ↑ ab 1 kwietnia 1937 r. zniesiono powiat ropczycki, a z jego terytorium utworzono powiat dębicki (Dz.U. z 1937 r. nr 18, poz. 119).
  18. ↑ abcd 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat grybowski a jego terytorium włączono do powiatów nowosądeckiego, gorlickiego i tarnowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
  19. ↑ abc 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat pilzneński a jego terytorium włączono do powiatów ropczyckiego i jasielskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
  20. ↑ ab 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat wielicki a jego terytorium włączono do powiatów myślenickiego i krakowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
  21. ↑ ab 1 stycznia 1924 r. zniesiono powiat podgórski a jego terytorium włączono do powiatu krakowskiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 992).
  22. ↑ abcde 1 stycznia 1924 r. utworzono powiat makowski z części obszaru powiatów żywieckiego i myślenickiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 991). 1 kwietnia 1932 r. powiat zniesiono a jego terytorium włączono do powiatów wadowickiego, żywieckiego, myślenickiego i nowotarskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
  23. ↑ ab 1 lipca 1925 r. zniesiono powiat spisko-orawski a jego terytorium włączono do powiatu nowotarskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 63, poz. 441).
  24. ↑ abc 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat konstantynowski a jego terytorium włączono do powiatu bialskiego i siedleckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 33).
  25. ↑ abcd 1 kwietnia 1939 r. wyłączono powiaty garwoliński, sokołowski, węgrowski i gminę Irena z powiatu puławskiego (którą przyłączono do powiatu garwolińskiego – Dz.U. z 1939 r. nr 14, poz. 82) i włączono je do województwa warszawskiego (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
  26. ↑ ab 4 marca 1920 r. utworzono powiat miejski w Lublinie (Dz.U. z 1920 r. nr 20, poz. 106), 26 lipca 1922 r. został zniesiony (Dz.U. z 1922 r. nr 56, poz. 510) i ponownie utworzony 12 kwietnia 1928 r. (Dz.U. z 1928 r. nr 45, poz. 426).
  27. ↑ ab 1 stycznia 1923 przeniesiono siedzibę urzędu starostwa powiatu cieszanowskiego z Cieszanowa do Lubaczowa, a nazwę powiatu zmieniono na powiat lubaczowski (M.P. z 1922 r. nr 282, poz. 204).
  28. ↑ abc 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat strzyżowski a jego terytorium włączono do powiatów rzeszowskiego i krośnieńskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36).
  29. ↑ 4 marca 1931 zmieniona nazwę Liska na Lesko i przez to powiatu liskiego na powiat leski (M.P. z 1931 r. nr 51, poz. 86).
  30. ↑ ab 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat starosamborski a jego terytorium włączono do powiatu samborskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36).
  31. ↑ 17 kwietnia 1931 roku przyłączono do woj. lwowskiego powiat turczański z woj. stanisławowskiego (Dz.U. z 1931 r. nr 34, poz. 238).
  32. ↑ abcd 1 kwietnia 1938 roku przeniesiono powiaty kaliski, kolski, koniński i turecki do województwa poznańskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
  33. ↑ abcdef 1 kwietnia 1939 roku do województwa łódzkiego przyłączono z woj. kieleckiego powiaty konecki i opoczyński (z wyjątkiem gmin miejskich Skarżysko-Kamienna i Szydłowiec oraz gmin wiejskich Bliżyn i Szydłowiec), a z woj. warszawskiego powiaty kutnowski, łowicki, rawski i skierniewicki (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
  34. ↑ ab 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat słupecki a jego terytorium włączono do powiatu konińskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 34).
  35. ↑ ab 4 marca 1920 r. utworzono powiat miejski w Łodzi (Dz.U. z 1920 r. nr 20, poz. 106).
  36. ↑ abc 13 kwietnia 1922 r. wyłączono powiaty duniłowicki, dziśnieński oraz wilejski i przyłączono do Ziemi Wileńskiej (Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213).
  37. ↑ ab 21 maja 1929 r. utworzono szczuczyński z części powiatu lidzkiego i grodzieńskiego (Dz.U. z 1929 r. nr 33, poz. 307).
  38. ↑ ab 1 stycznia 1932 r. zniesiono powiat kosowski, a z jego terytorium utworzono powiat iwacewicki (Dz.U. z 1929 r. nr 35, poz. 318, zm. Dz.U. z 1931 r. nr 111, poz. 867).
  39. ↑ abcd 1 stycznia 1923 r. utworzono powiat stoliński z części powiatów łuninieckiego, sarneńskiego i pińskiego (Dz.U. z 1922 r. nr 116, poz. 1051).
  40. ↑ 16 grudnia 1930 r. powiat sarneński zmienił przynależność z województwa poleskiego do województwa wołyńskiego (Dz.U. z 1930 r. nr 82, poz. 649).
  41. ↑ abcdefghijk 1 kwietnia 1938 r. dokonano zmian granic województwa. Z województwa poznańskiego przyłączono powiaty wyrzyski, szubiński, bydgoski i inowrocławski, powiaty miejskie Bydgoszcz i Inowrocław oraz części powiatu mogileńskiego (miasto Kruszwica i gminy Kruszwica i Chełmce, które przyłączono do powiatu inowrocławskiego – Dz.U. z 1938 r. nr 19, poz. 154), a z województwa warszawskiego przyłączono powiaty: nieszawski, rypiński, lipnowski i włocławski. Powiat działdowski przyłączono do woj. warszawskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
  42. ↑ abcde 1 stycznia 1927 r. utworzono powiat morski z siedzibą w Gdyni z większości powiatu puckiego (pozostały obszar włączono do powiatu wejherowskiego) oraz z części powiatu wejherowskiego, łącznie z Gdynią (Dz.U. z 1926 r. nr 117, poz. 678; Dz.U. z 1926 r. nr 128, poz. 760). 21 marca 1928 r. włączono do powiatu morskiego powiat wejherowski z wyjątkiem gmin Linja, Tłuczewo, Niepoczołowice, Zakrzewo i Kętrzyno włączonych do powiatu kartuskiego i przeniesiono siedzibę z Gdyni do Wejherowa (Dz.U. z 1928 r. nr 25, poz. 221). 24 stycznia 1929 wyłączono z powiatu morskiego gminę miejską Gdynia i utworzono z niej odrębny powiat miejski (Dz.U. z 1929 r. nr 4, poz. 35).
  43. ↑ abcd 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat gniewski a jego obszar włączono do powiatów starogardzkiego, świeckiego i tczewskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 3, poz. 19).
  44. ↑ abcdefg 1 kwietnia 1938 roku z woj. poznańskiego wyłączono powiaty wyrzyski, szubiński, bydgoski i inowrocławski, powiaty miejskie Bydgoszcz i Inowrocław oraz części powiatu mogileńskiego (miasto Kruszwica i gminy Kruszwica i Chełmce, które przyłączono do powiatu inowrocławskiego – Dz.U. z 1938 r. nr 19, poz. 154) i włączono je do woj. pomorskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
  45. ↑ abcd 1 lipca 1925 r. utworzono powiaty miejskie w Gnieźnie i Inowrocławiu (Dz.U. z 1925 r. nr 59, poz. 416, Dz.U. z 1925 r. nr 59, poz. 417).
  46. ↑ abc 1 kwietnia 1927 r. zniesiono powiat witkowski, a jego terytorium włączono do powiatu gnieźnieńskiego i wrzesińskiego (Dz.U. z 1927 r. nr 17, poz. 130).
  47. ↑ ab 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat grodziski, a jego terytorium włączono do powiatu nowotomyskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
  48. ↑ ab 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat pleszewski, a jego terytorium włączono do powiatu jarocińskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
  49. ↑ abcd 1 kwietnia 1938 roku do woj. poznańskiego przeniesiono powiaty kaliski, kolski, koniński i turecki z woj. łódzkiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
  50. ↑ ab 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat ostrzeszowski, a jego terytorium włączono do powiatu kępińskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
  51. ↑ ab 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat śmigielski, a jego terytorium włączono do powiatu kościańskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
  52. ↑ ab 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat koźmiński, a jego terytorium włączono do powiatu krotoszyńskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
  53. ↑ ab 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat strzelneński, a jego terytorium włączono do powiatu mogileńskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
  54. ↑ ab 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat odolanowski, a jego terytorium włączono do powiatu ostrowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
  55. ↑ 29 stycznia 1925 r. zniesiono starostwo grodzkie w Poznaniu przekazując jego uprawnienia prezydentowi miasta (Dz.U. z 1925 r. nr 8, poz. 61).
  56. ↑ abc 1 stycznia 1925 r. zniesiono powiaty poznański wschodni i poznański zachodni i utworzono z ich terytorium powiat poznański (Dz.U. z 1924 r. nr 117, poz. 1044).
  57. ↑ abc 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat bohorodczański a jego obszar włączono do powiatów nadwórniańskiego i stanisławowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 37).
  58. ↑ 1 kwietnia 1929 r. zniesiono powiat peczeniżyński a jego obszar włączono do powiatu kołomyjskiego (Dz.U. z 1929 r. nr 20, poz. 190).
  59. ↑ ab 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat skolski a jego obszar włączono do powiatu stryjskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 37).
  60. ↑ 17 kwietnia 1931 roku z woj. stanisławowskiego wyłączono powiat turczański i włączono do woj. lwowskiego (Dz.U. z 1931 r. nr 34, poz. 238).
  61. ↑ ab 31 października 1938 do Polski z Czechosłowacji przyłączono powiaty cieszyński zachodni (czeskocieszyński), który zintegrowano z polskim powiatem cieszyńskim (wschodnim) i frysztacki (Dz. U. Śl. z 1938 r. Nr 18, poz. 35). 16 listopada 1938 do Polski z Czechosłowacji przyłączono skrawki powiatów frydeckiego i czadeckiego o łącznej powierzchni 641 km², które 1 lutego 1939 przyłączono do polskich powiatów frysztackiego i cieszyńskiego (Dz. U. Śl. z 1939 r. Nr 2, poz. 6).
  62. ↑ abcde 15 lutego 1924 zniesiono powiat rudzki, a jego terytorium włączono do powiatów katowickiego, pszczyńskiego, rybnickiego i świętochłowickiego (Dz. U. Śl. z 1924 r. nr 5, poz. 20).
  63. ↑ abc 7 marca 1939 zniesiono powiat świętochłowicki, a jego terytorium włączono do powiatów katowickiego i tarnogórskiego (Dz. U. Śl. z 1939 r. nr 6, poz. 15).
  64. ↑ 1 lipca 1934 przemianowano miasto Królewska Huta na Chorzów (Dz. U. Śl. z 1934 r. nr 13, poz. 24).
  65. ↑ ab 1 lipca 1925 przeniesiono siedzibę urzędu starostwa powiatu husiatyńskiego z Husiatyna do Kopyczyniec a nazwę powiatu zmieniono na powiat kopyczyniecki (M.P. z 1925 r. nr 160, poz. 717).
  66. ↑ 1 kwietnia 1938 roku do woj. warszawskiego przyłączono powiat działdowski z woj. pomorskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
  67. ↑ abcdef 1 kwietnia 1939 roku do woj. warszawskiego przyłączono z woj. lubelskiego powiaty garwoliński, sokołowski i węgrowski oraz gminę Irena z powiatu puławskiego (przyłączoną do powiatu garwolińskiego – Dz.U. z 1939 r. nr 14, poz. 82), a z woj. białostockiego powiaty łomżyński, ostrołęcki i ostrowski (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
  68. ↑ abcd 1 kwietnia 1939 r. wyłączono powiaty kutnowski, łowicki, rawski oraz skierniewicki i przyłączono je do woj. łódzkiego (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
  69. ↑ abcd 1 kwietnia 1938 r. wyłączono powiaty nieszawski, rypiński, lipnowski oraz włocławski i przyłączono je do woj. pomorskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
  70. ↑ ab 1 stycznia 1926 r. utworzono powiat postawski z powiatu duniłowickiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472).
  71. ↑ abc 1 kwietnia 1927 r. utworzono powiat mołodeczański z części obszaru powiatów wilejskiego i oszmiańskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472, zm. Dz.U. z 1926 r. nr 26, poz. 158, zm. Dz.U. z 1927 r. nr 8, poz. 62).
  72. ↑ abc Około 1923 r. (dokładna data nieznana) powiaty wileński i trocki połączono w jeden powiat wileńsko-trocki.
  73. ↑ ab 28 maja 1919 r. utworzono powiat miejski w Wilnie (Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 40), zniesiony 11 grudnia 1920 r. (Dz. Urz. TKR z 1920 r. Nr 8, Dekret Nr 35 z dnia 29 listopada 1920 r.), przywrócony w 1921 r. (Dz. Urz. TKR z 1921 r. Nr 9 (19), Dekret Nr 96 z dnia 18 lutego 1921 r.).
  74. ↑ ab 1 stycznia 1925 r. utworzono powiat kostopolski z części powiatu rówieńskiego (Dz.U. z 1924 r. nr 68, poz. 655).
  75. ↑ ab 1 stycznia 1925 r. przemianowano powiat ostrogski na zdołbunowski (Dz.U. z 1924 r. nr 68, poz. 655).
  76. ↑ 16 grudnia 1930 r. przyłączono do woj. wołyńskiego powiat sarneński z woj. poleskiego (Dz.U. z 1930 r. nr 82, poz. 649).
  1. ↑ AndrzejA. Gawryszewski AndrzejA., Ludność Polski w XX wieku, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 2005, s. 26, ISBN 83-87954-66-7, ISSN 1643-2312 .
  2. ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395 – Ustawa tymczasowa z dnia 2 sierpnia 1919 r. o organizacji władz administracyjnych II instancji.
  3. ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 64, poz. 385 – Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r. o tymczasowej organizacji zarządu b. dzielnicy pruskiej.
  4. ↑ Dz.U. z 1920 r. nr 73, poz. 497 – Ustawa konstytucyjna z dnia 15 lipca 1920 r. zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego.
  5. ↑ Dz. U. Śl. Nr 1, poz. 3; załącznik: Dz. U. Śl. Nr 13, poz. 43.
  6. ↑ Dz.U. z 1920 r. nr 117, poz. 768 – Ustawa z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy.
  7. ↑ Dz.U. z 1921 r. nr 16, poz. 93 – Ustawa o unormowaniu stanu prawno-politycznego na ziemiach, przyłączonych do obszaru Rzeczypospolitej na podstawie umowy o preliminaryjnym pokoju i rozejmie, podpisanej w Rydze dnia 12 października 1920 r.
  8. ↑ Dz.U. z 1926 r. nr 6, poz. 29 – Ustawa z dnia 22 grudnia 1925 r. w sprawie utworzenia województwa wileńskiego.
  9. ↑ Księga adresowa Polski 1928 – Ustrój państwowy i administracja: Obszar i zaludnienie.
  10. ↑ abcde Stefan Wojtkowiak: Państwowe, administracyjne, wojskowe i wyznaniowe podziały terytorialne na ziemiach polskich (zarys dziejów) – Jak przez wieki administracyjnie dzielono i jak ostatnio podzieliliśmy terytorium Polski. Łódź: Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Łodzi, 2000.
  11. ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa krakowskiego; Dz.U. z 1932 r. nr 3, poz. 19 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia powiatu gniewskiego oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa pomorskiego; Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 1932 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa poznańskiego; Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 1932 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa lwowskiego; Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 37 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 1932 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa stanisławowskiego; Dz.U. z 1932 r. nr 30, poz. 315 – Obwieszczenie Rady Ministrów z dnia 19 marca 1932 r. o sprostowaniu błędów w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia powiatu gniewskiego oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa pomorskiego.
  12. ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 82, poz. 649 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. o zmianie granic województw poleskiego i wołyńskiego.
  13. ↑ Dz.U. z 1931 r. nr 34, poz. 238 – Ustawa z dnia 20 marca 1931 r. o wyłączeniu powiatu turczańskiego z województwa stanisławowskiego.
  14. ↑ Sandomierz. E-Wyjazd.pl. [dostęp 2016-10-18]. (pol.).
  15. ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 87, poz. 585 – Dekret Prezydenta RP z dnia 11 listopada 1938 r. o zjednoczeniu z Rzecząpospolitą Polską ziem odzyskanych w listopadzie 1938 r. i rozciągnięciu na te ziemie mocy obowiązującej niektórych aktów ustawodawczych.
  16. ↑ ab AndrzejA. Gawryszewski AndrzejA., Ludność Polski w XX wieku, 2005, s. 32, ISBN 83-87954-66-7, ISSN 1643-2312 .
  17. ↑ StefanS. Szulc StefanS. (red.), Drugi Powszechny Spis Ludności z dn. 9.XII 1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność, Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 1 .
  18. ↑ Od 1 kwietnia 1939 r. jako Starachowice-Wierzbnik (M.P. z 1939 r. nr 77, poz. 175).
  19. ↑ ab 1 kwietnia 1939 zniesiono powiat miejski Bielsko, a jego terytorium włączono do powiatu bielskiego (Dz. U. Śl. z 1939 r., nr 8, poz. 19).
  20. ↑ abc 24 sierpnia 1928 r. utworzono powiaty: południowo-warszawski, północno-warszawski i prasko-warszawski (Dz.U. z 1928 r. nr 72, poz. 647).
  21. ↑ abc 1 kwietnia 1931 r. utworzono powiat śródmiejsko-warszawski z części powiatów południowo-warszawskiego i północno-warszawskiego (Dz.U. z 1931 r. nr 26, poz. 155).
  • Województwo Śląskie, p.red. F. Serafina, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1996 (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 1555);
  • Jak przez wieki administracyjnie dzielono i jak ostatnio podzieliliśmy terytorium Polski, prof. dr hab. Stefan Wojtkowiak,
  • Dzienniki Ustaw
  • Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga
  • Adam J. Mielcarek, Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej, Warszawa 2008.
Województwa
Okręgi adm.
Województwa proponowane

Podziały administracyjne Polski