[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/04\/26\/interwencja-ukladu-warszawskiego-w-czechoslowacji-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/04\/26\/interwencja-ukladu-warszawskiego-w-czechoslowacji-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Interwencja Uk\u0142adu Warszawskiego w Czechos\u0142owacji \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Interwencja Uk\u0142adu Warszawskiego w Czechos\u0142owacji \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Barykady i p\u0142on\u0105cy radziecki czo\u0142g T-55, 21 sierpnia 1968 Ludzie wznosz\u0105cy flag\u0119 Czechos\u0142owacji po spaleniu radzieckiego czo\u0142gu w Pradze Odezwa","datePublished":"2019-04-26","dateModified":"2019-04-26","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/b\/b1\/%28Srpen68%29Horici_barikady_a_tanky.jpg\/245px-%28Srpen68%29Horici_barikady_a_tanky.jpg","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/b\/b1\/%28Srpen68%29Horici_barikady_a_tanky.jpg\/245px-%28Srpen68%29Horici_barikady_a_tanky.jpg","height":"163","width":"245"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/04\/26\/interwencja-ukladu-warszawskiego-w-czechoslowacji-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":3107,"articleBody":"  Barykady i p\u0142on\u0105cy radziecki czo\u0142g T-55, 21 sierpnia 1968  Ludzie wznosz\u0105cy flag\u0119 Czechos\u0142owacji po spaleniu radzieckiego czo\u0142gu w Pradze      Odezwa do polskich \u017co\u0142nierzyInterwencja Uk\u0142adu Warszawskiego w Czechos\u0142owacji (inwazja Uk\u0142adu Warszawskiego na Czechos\u0142owacj\u0119, Operacja Dunaj) \u2013 interwencja cz\u0142onk\u00f3w Uk\u0142adu Warszawskiego w Czechos\u0142owacji, rozpocz\u0119ta 20 sierpnia 1968 o godzinie 23:00.    Si\u0142y zbrojne pa\u0144stw Uk\u0142adu Warszawskiego dokona\u0142y inwazji na Czechos\u0142owacj\u0119 w celu zatrzymania politycznych reform liberalizacji zwanej Prask\u0105 Wiosn\u0105 forsowanej przez Alexandra Dub\u010deka. W operacji wzi\u0119\u0142o udzia\u0142 od 175 do 500 tysi\u0119cy \u017co\u0142nierzy Zwi\u0105zku Radzieckiego, Bu\u0142garii, NRD, W\u0119gier i Polski. Operacja skutecznie zatrzyma\u0142a reformy liberalizacji i wzmocni\u0142a w\u0142adz\u0119 Komunistycznej Partii Czechos\u0142owacji. Polityka zagraniczna ZSRR w tym czasie by\u0142a znana jako doktryna Bre\u017cniewa.Radziecka Centralna Grupa Wojsk utworzona z wojsk wprowadzonych na terytorium Czechos\u0142owacji podczas operacji pozosta\u0142a na terytorium tego pa\u0144stwa do 1991.Przemiany polityczne w Czechos\u0142owacji, zapocz\u0105tkowane w styczniu 1968 spowodowa\u0142y fal\u0119 niezadowolenia w\u015br\u00f3d w\u0142adz pa\u0144stw socjalistycznych, zw\u0142aszcza ZSRR. Przyw\u00f3dcy cz\u0119\u015bci partii komunistycznych z Europy \u015arodkowo-Wschodniej obawiali si\u0119 rewolucji czechos\u0142owackiej, kt\u00f3ra mog\u0142aby negatywnie oddzia\u0142ywa\u0107 na inne spo\u0142ecze\u0144stwa pa\u0144stw demokracji ludowej. Wybrany 4 stycznia 1968 I sekretarz Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechos\u0142owacji (KS\u010c) Alexander Dub\u010dek zapowiedzia\u0142 g\u0142\u0119bokie reformy spo\u0142eczne i gospodarcze, uniezale\u017cniaj\u0105ce pa\u0144stwo od politycznej podleg\u0142o\u015bci ZSRR (budowa \u201esocjalizmu z ludzk\u0105 twarz\u0105\u201d). Liberalizacja forsowana przez Dub\u010deka obejmowa\u0142a zwi\u0119kszenie wolno\u015bci prasy, wolno\u015bci s\u0142owa, swobody przemieszczenia si\u0119, wi\u0119kszy nacisk gospodarczy na dobra konsumpcyjne, mo\u017cliwo\u015b\u0107 wprowadzenia wielopartyjnego rz\u0105du i ograniczenie w\u0142adzy tajnej policji, a tak\u017ce potencjalne wycofanie si\u0119 z Uk\u0142adu Warszawskiego[1][2]. Tak zwana \u201ePraska Wiosna\u201d dla I sekretarza KC KPZR Leonida Bre\u017cniewa mia\u0142a charakter kontrrewolucji, kt\u00f3rej natychmiast nale\u017ca\u0142o zapobiec. Du\u017ce naciski na jej st\u0142umienie wywierali tak\u017ce przyw\u00f3dcy PRL W\u0142adys\u0142aw Gomu\u0142ka oraz NRD Walter Ulbricht, kt\u00f3rzy obawiali si\u0119, \u017ce po wyj\u015bciu Czechos\u0142owacji z Uk\u0142adu Warszawskiego RFN mo\u017ce zakwestionowa\u0107 powojenny uk\u0142ad granic[3].  Dwustronne rozmowy radziecko-czechos\u0142owackie nie przynios\u0142y spodziewanych efekt\u00f3w. 17 sierpnia w Moskwie podj\u0119to decyzj\u0119 o interwencji wojsk Uk\u0142adu Warszawskiego na terenie Czechos\u0142owacji. 21 sierpnia Minister Obrony Narodowej CSRS wyda\u0142 zakaz u\u017cycia broni wobec wojsk interwencyjnych. Prezydent Czechos\u0142owacji Ludv\u00edk Svoboda nakaza\u0142 uczyni\u0107 wszystko, co pomog\u0142oby zapobiec rozlewowi krwi.Generaln\u0105 pr\u00f3b\u0105 gotowo\u015bci si\u0142 Uk\u0142adu Warszawskiego, zintegrowania wojsk i sztab\u00f3w oraz zapoznania z terenem operacji, by\u0142o \u0107wiczenie frontowo-sztabowe \u201eSzumawa\u201d. Pocz\u0105tkowo w manewrach mia\u0142y bra\u0107 udzia\u0142 jedynie jednostki Armii Radzieckiej i Czechos\u0142owackiej Armii Ludowej. Naciski ze strony Kremla na stron\u0119 czechos\u0142owack\u0105 sprawi\u0142y, \u017ce w \u0107wiczeniach \u201eSzumawa\u201d wzi\u0119\u0142y udzia\u0142 jednostki Wojska Polskiego i W\u0119gierskiej Armii Ludowej (Magyar N\u00e9phadsereg). \u0106wiczenia \u201eSzumawa\u201d trwa\u0142y od 18 czerwca do 2 lipca 1968.W maju rozpocz\u0119to przegrupowania wojsk przeznaczonych do interwencji, mi\u0119dzy innymi z rejonu Lwowa przeniesiono 24 Gwardyjsk\u0105 Dywizj\u0119 Zmotoryzowan\u0105, rozmieszczon\u0105 p\u00f3\u017aniej w rejonie Cieszyna, Bielska-Bia\u0142ej i Pszczyny. Jednocze\u015bnie trwa\u0142y prace sztabowe nad przebiegiem interwencji. Przygotowane do operacji wojska ZSRR, NRD, Polski, W\u0119gier i Bu\u0142garii[4] skoncentrowane w pobli\u017cu granic z Czechos\u0142owacj\u0105 rozpocz\u0119\u0142y tak\u017ce manewry \u201ePochmurne lato 68\u201d, maj\u0105ce przej\u015b\u0107 w ko\u0144cu lipca w operacj\u0119 Dunaj, czyli inwazj\u0119 na Czechos\u0142owacj\u0119. Sztab wojsk interwencyjnych rozmieszczono w Legnicy. Dow\u00f3dc\u0105 zosta\u0142 radziecki marsza\u0142ek Iwan Jakubowski.Organizacja jednostek wojskowych podczas interwencji[edytuj | edytuj kod]W pierwszym rzucie wojska inwazyjne liczy\u0142y 250 tysi\u0119cy \u017co\u0142nierzy, 4200 czo\u0142g\u00f3w. Po drugim rzucie liczba ta wzros\u0142a do 450 tysi\u0119cy \u017co\u0142nierzy i 6500 czo\u0142g\u00f3w. Polski kontyngent liczy\u0142 24 tysi\u0105ce oficer\u00f3w i \u017co\u0142nierzy, 647 czo\u0142g\u00f3w, 566 transporter\u00f3w, 191 dzia\u0142 i mo\u017adzierzy, 84 dzia\u0142a przeciwpancerne, 96 dzia\u0142 przeciwlotniczych, 4798 samochod\u00f3w i 36 \u015bmig\u0142owc\u00f3w (by\u0142a to najwi\u0119ksza powojenna operacja wojskowa si\u0142 LWP, a\u017c do Grudnia 1970)[5].Grupa Armii \u201eP\u00f3\u0142noc\u201d, dowodzona przez genera\u0142a armii Iwana Paw\u0142owskiego (sztab w Legnicy), maj\u0105ca wkroczy\u0107 z terenu NRD i Polski, opanowuj\u0105c p\u00f3\u0142nocne i zachodnie Czechy, zw\u0142aszcza tr\u00f3jk\u0105t Karlowe Wary-Pilzno-Czeskie Budziejowice.\u00a0Zobacz te\u017c kategori\u0119: \u017bo\u0142nierze ludowego Wojska Polskiego \u2013 uczestnicy inwazji na Czechos\u0142owacj\u0119 (1968).Grupa Armii \u201ePo\u0142udnie\u201d, dowodzona przez genera\u0142a pu\u0142kownika Konstantina Prowa\u0142owa (sztab w M\u00e1ty\u00e1sf\u00f6ld ko\u0142o Budapesztu) maj\u0105ca wkroczy\u0107 z W\u0119gier, NRD i Ukrainy Zakarpackiej, zajmuj\u0105c S\u0142owacj\u0119 oraz po\u0142udniowo-\u015brodkowe Czechy wraz z Prag\u0105.20 Armia Gwardyjska (ZSRR), z terenu NRD38 Armia Gwardyjska (ZSRR), z terenu ZSRR8 Dywizja Zmotoryzowana (W\u0119gry), z terenu W\u0119gier36 Armia Lotnicza (ZSRR), z terenu W\u0119gierWojska powietrznodesantowe:Jednostki Narodowej Armii Ludowej NRD, kt\u00f3re mia\u0142y wzi\u0105\u0107 udzia\u0142 w interwencji (7 Dywizja Pancerna z Drezna i 11 Dywizja Zmotoryzowana z Halle), postawione w stan gotowo\u015bci bojowej w lipcu 1968, nie wkroczy\u0142y do Czechos\u0142owacji 21 sierpnia 1968. W sztabie wojsk interwencyjnych w Milovicach znajdowa\u0142o si\u0119 kilku oficer\u00f3w niemieckich i wydzielona grupa z 2 pu\u0142ku \u0142\u0105czno\u015bci Narodowej Armii Ludowej.W czasie operacji oko\u0142o 500 Czech\u00f3w i S\u0142owak\u00f3w zosta\u0142o rannych, a 108 zosta\u0142o zabitych[6]. 7 wrze\u015bnia 1968 w Jiczynie pijany polski \u017co\u0142nierz Stefan Dorna zastrzeli\u0142 2 czeskich cywil\u00f3w, a kilka innych os\u00f3b (w tym 2 koleg\u00f3w z jednostki) rani\u0142[7]. W trakcie inwazji z Czechos\u0142owacji wyemigrowa\u0142o oko\u0142o 300 tysi\u0119cy Czech\u00f3w i S\u0142owak\u00f3w, a po niej nast\u0119pne 70 tysi\u0119cy. Od 21 sierpnia do 20 wrze\u015bnia 1968 Armia Radziecka straci\u0142a 12 \u017co\u0142nierzy i 25 zosta\u0142o rannych. Niebojowe straty w tym samym okresie to 84 zabitych i zmar\u0142ych oraz 62 rannych i poszkodowanych. W katastrofie helikoptera w pobli\u017cu miasta Teplice zgin\u0119\u0142o dw\u00f3ch radzieckich reporter\u00f3w[8]. Armia w\u0119gierska straci\u0142a 4 \u017co\u0142nierzy (wszystkie straty \u2013 niebojowe: wypadki, choroby, samob\u00f3jstwa). Wojska bu\u0142garskie \u2013 dw\u00f3ch \u017co\u0142nierzy; jeden zgin\u0105\u0142 na posterunku zastrzelony przez nieznane osoby (skradziono pistolet), a drugi \u017co\u0142nierz zastrzeli\u0142 si\u0119. 2 Armia Wojska Polskiego straci\u0142a dziesi\u0119ciu \u017co\u0142nierzy[9].Interwencja wywo\u0142a\u0142a protesty ze strony rz\u0105d\u00f3w Jugos\u0142awii, Rumunii i Chin oraz ze strony zachodnioeuropejskich partii komunistycznych. Rumunia i Jugos\u0142awia udzieli\u0142y bezpo\u015bredniego wsparcia rz\u0105dowi Czechos\u0142owacji[10][11][12]. Ponadto Rumunia rz\u0105dzona przez Nicolae Ceau\u0219escu w praktyce wycofa\u0142a si\u0119 z dzia\u0142a\u0144 Uk\u0142adu Warszawskiego i zacz\u0119\u0142a szuka\u0107 nowych sojusznik\u00f3w poza blokiem wschodnim[13][14] w tym bardzo aktywnie po\u015br\u00f3d pa\u0144stw bloku zachodniego[15]. Ceau\u0219escu w okresie kryzysu czechos\u0142owackiego zdecydowa\u0142 o tworzeniu ochotniczych oddzia\u0142\u00f3w maj\u0105cych broni\u0107 niepodleg\u0142o\u015bci kraju w przypadku zagro\u017cenia radzieck\u0105 interwencj\u0105[16]. Albania wyst\u0105pi\u0142a z Uk\u0142adu Warszawskiego we wrze\u015bniu 1968[17].\u2191 Gaddis 2005, s. 150.\u2191 Ello (ed.), Paul (kwiecie\u0144 1968). Control Committee of the Communist Party of Czechoslovakia, \u201eAction Plan of the Communist Party of Czechoslovakia (Prague, April 1968)\u201d w: Dubcek’s Blueprint for Freedom: His original documents leading to the invasion of Czechoslovakia. William Kimber & Co. 1968, s.32, 54.\u2191 5 lipca na posiedzeniu KC PZPR W\u0142adys\u0142aw Gomu\u0142ka narzeka\u0142 na niedostateczn\u0105 jego zdaniem determinacj\u0119 ZSRR w t\u0142umieniu reform w CSRS. Por. Jerzy Eisler: Polskie miesi\u0105ce czyli kryzys(y) w PRL. Wyd. EPUB. 2008. ISBN\u00a0978-83-7629-019-5. Cytat: \u201eRadzieccy robi\u0105 to wszystko w r\u0119kawiczkach. Gdyby to zale\u017ca\u0142o od nas, to ju\u017c bym ich dawno z\u0142ama\u0142. Proces prowadzi do odpadni\u0119cia Czechos\u0142owacji z naszego obozu. Widz\u0119 trudno\u015bci z wej\u015bciem wojsk obecnie. Radzieccy maj\u0105 prawo, poniewa\u017c wyzwolili Czechos\u0142owacj\u0119, zgin\u0119\u0142y tysi\u0105ce ich \u017co\u0142nierzy, udzielali pomocy gospodarczej. Mo\u017cemy radzieckim powiedzie\u0107, \u017ce wprowadzimy nasze wojska bo tu idzie o nasze bezpiecze\u0144stwo. Do diab\u0142a z suwerenno\u015bci\u0105. Je\u015bli za\u015b nie chc\u0105, to niech ust\u0119puj\u0105 dalej\u201d.\u2191 W operacji nie wzi\u0119\u0142y udzia\u0142u wojska Albanii (zawiesi\u0142a wsp\u00f3\u0142prac\u0119 z Uk\u0142adem Warszawskim w 1962 i wyst\u0105pi\u0142a ze\u0144 w 1968) i wojska Rumunii.\u2191 Jerzy Eisler: Polskie miesi\u0105ce czyli kryzys(y) w PRL. Wyd. EPUB. 2008. ISBN\u00a0978-83-7629-019-5.\u2191 Historici: Ob\u011bt\u00ed srpnov\u00e9 okupace je v\u00edce \u2013 \u010cesk\u00e9 noviny, 9.6.2008].\u2191 Opis zaj\u015b\u0107 w Jiczynie.\u2191 \u0420\u043e\u0441\u0441\u0438\u044f \u0438 \u0421\u0421\u0421\u0420 \u0432 \u0432\u043e\u0439\u043d\u0430\u0445 XX \u0432\u0435\u043a\u0430: \u0421\u0442\u0430\u0442\u0438\u0441\u0442\u0438\u0447\u0435\u0441\u043a\u043e\u0435 \u0438\u0441\u0441\u043b\u0435\u0434\u043e\u0432\u0430\u043d\u0438\u0435. \u2013 \u041c.: \u041e\u041b\u041c\u0410-\u041f\u0420\u0415\u0421\u0421, 2001. \u2013 \u0421. 533.\u2191 Brali udzia\u0142 w inwazji na Czechos\u0142owacj\u0119. Kombatanci?\u2191 Konrad H. Jarausch, Thomas Lindenberger Conflicted Memories: Europeanizing Contemporary Histories, s. 43.\u2191 Gaddis 2005, s. 154.\u2191 “Back to the Business of Reform”. Time Magazine.\u2191 Radio Free Europe Research: Rumania s. 251.\u2191 David Turnock The Economy of East Central Europe, 1815-1989 Stages of Transformation in a Peripheral Region, s. 584.\u2191 Martin Sajdik, Micha\u00ebl Schwarzinger (2008). European Union enlargement: background, developments, facts. New Jersey, USA: Transaction Publishers. s. 10. ISBN\u00a0978-1-4128-0667-1.\u2191 Julian Hale, Ceau\u0219escu\u2019s Romania, cyt. za: Shelley Klein, Najgro\u017aniejsi dyktatorzy s. 148.\u2191 Muzeum Historii Polski\u0141ukasz Kami\u0144ski: Wok\u00f3\u0142 praskiej wiosny: Polska i Czechos\u0142owacja w 1968 roku. Warszawa: IPN K\u015aZpNP, 2004. ISBN\u00a083-89078-69-4.John LewisJ.L.\u00a0Gaddis\u00a0John LewisJ.L., The Cold War: A New History, New York: Penguin Press, 2005, ISBN\u00a01-59420-062-9, OCLC\u00a061303540\u00a0."},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/04\/26\/interwencja-ukladu-warszawskiego-w-czechoslowacji-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Interwencja Uk\u0142adu Warszawskiego w Czechos\u0142owacji \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]