[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/11\/26\/masakra-w-tulsie-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/11\/26\/masakra-w-tulsie-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Masakra w Tulsie \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Masakra w Tulsie \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Masakra w Tulsie \u2013 pogrom z 1 czerwca 1921 roku dokonany na czarnosk\u00f3rych mieszka\u0144cach Tulsy. W 1905 r. w rejonie","datePublished":"2019-11-26","dateModified":"2019-11-26","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":100,"height":100},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/11\/26\/masakra-w-tulsie-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":3137,"articleBody":"Masakra w Tulsie \u2013 pogrom z 1 czerwca 1921 roku dokonany na czarnosk\u00f3rych mieszka\u0144cach Tulsy.  W 1905 r. w rejonie Tulsy odkryto z\u0142o\u017ca ropy naftowej, co spowodowa\u0142o migracj\u0119 w ten rejon du\u017cej liczby Amerykan\u00f3w. Biali pracowali g\u0142\u00f3wnie przy wydobyciu surowca, jednak czarnym uniemo\u017cliwiano t\u0119 prac\u0119, wobec czego zak\u0142adali oni liczne przedsi\u0119biorstwa obs\u0142uguj\u0105ce nafciarzy i ich pracownik\u00f3w. Ustawodawstwo w Oklahomie sankcjonowa\u0142o segregacj\u0119 rasow\u0105, to za jego spraw\u0105 Afroamerykanie musieli zamieszka\u0107 w Greenwood, gdy\u017c w bia\u0142ych dzielnicach nie wolno im by\u0142o si\u0119 osiedla\u0107. Niekt\u00f3rzy czarni przedsi\u0119biorcy, odni\u00f3s\u0142szy sukces w biznesie, sprzeciwiali si\u0119 rasistowskiemu ustawodawstwu[1].W Tulsie znajdowa\u0142a si\u0119 stworzona przez Ottow\u0119 W. Gurleya dzielnica zamo\u017cnych Afroamerykan\u00f3w[2] \u2013 Greenwood[3], nazywana tak\u017ce Czarnym Wall Street[2], jako \u017ce zamieszkiwa\u0142a j\u0105 najzamo\u017cniejsza spo\u0142eczno\u015b\u0107 czarnosk\u00f3rych na Po\u0142udniu Stan\u00f3w Zjednoczonych[1]. W dzielnicy \u017cy\u0142o oko\u0142o 300 biznesmen\u00f3w, w tym lekarze, farmaceuci[4], hotelarze, restauratorzy, sklepikarze, prawnicy[1], jeden pilot[4], ale tak\u017ce s\u0142u\u017cba zamo\u017cnych bia\u0142ych[1].  Sukces czarnosk\u00f3rych mieszka\u0144c\u00f3w powodowa\u0142 zawi\u015b\u0107 w\u015br\u00f3d bia\u0142ych s\u0105siad\u00f3w[4], a podsycaj\u0105cy j\u0105 rasizm powodowa\u0142 niech\u0119\u0107 i wrogie nastawienie[1].Bezpo\u015bredni\u0105 przyczyn\u0105 pogromu, do kt\u00f3rego dosz\u0142o 31 maja 1921 r. by\u0142o aresztowanie 19-letniego pucybuta Dicka Rowlanda[5], kt\u00f3ry dzie\u0144 wcze\u015bniej w budynku Drexel[3], gdzie znajdowa\u0142a si\u0119 jedyna toaleta dla czarnosk\u00f3rych w centrum Tulsy, wsiad\u0142 do windy na pierwszym pi\u0119trze. Kiedy wysiada\u0142 na trzecim pi\u0119trze[5], bia\u0142a operatorka windy, 17-letnia Sarah Page krzykn\u0119\u0142a[4] \u2013 prawdopodobnie Rowland nadepn\u0105\u0142 jej na nog\u0119[5].Pod wp\u0142ywem prasy przy budynku s\u0105du w Tulsie, gdzie Rowland zosta\u0142 osadzony po aresztowaniu, zebra\u0142 si\u0119 t\u0142um bia\u0142ych m\u0119\u017cczyzn[5], kt\u00f3rzy liczy\u0142 oko\u0142o 1500 os\u00f3b[6]. Czarnosk\u00f3rzy weterani I wojny \u015bwiatowej[5] \u2013 niekt\u00f3rzy uzbrojeni[7] \u2013 pr\u00f3bowali broni\u0107 Rowlanda przed linczem[5], ale by\u0142o ich tylko 75[6]. Szeryf odprawi\u0142 jednak grup\u0119 czarnosk\u00f3rych[7], i wraz ze swoimi podw\u0142adnymi zabarykadowa\u0142 si\u0119 w\u00f3wczas na ostatnim pi\u0119trze budynku, by chroni\u0107 aresztowanego[3]. Do starcia dosz\u0142o, gdy ta grupa opuszcza\u0142a budynek, a biali usi\u0142owali rozbroi\u0107 jednego z nich[7]. W wyniku walki zastrzelony zosta\u0142 jeden[5] lub kilku bia\u0142ych, a tak\u017ce dw\u00f3ch Afroamerykan\u00f3w[7]. Mniej liczni[4] czarnosk\u00f3rzy zacz\u0119li ucieka\u0107 w stron\u0119 Greenwood[3].W ramach odwetu wczesnym rankiem nast\u0119pnego dnia[3] kilkusetosobowy t\u0142um bia\u0142ych uda\u0142 si\u0119 do tej dzielnicy, gdzie mordowano czarnosk\u00f3rych, a ich cia\u0142a wrzucono do rzeki Arkansas lub pogrzebano w zbiorowych grobach[5]. W wyniku pogromu i m.in. bombardowania dzielnicy z prywatnych samolot\u00f3w[7] zniszczono ponad sto przedsi\u0119biorstw, szko\u0142\u0119, szpital, bibliotek\u0119[5], sklepy, hotele, dwie redakcje gazet[6] i ko\u015bcio\u0142y oraz ponad 1200 dom\u00f3w[5], co stanowi\u0142o 35 kwarta\u0142\u00f3w[3]. Wiele budynk\u00f3w przed spaleniem zosta\u0142o spl\u0105drowanych[6].  Gubernator James B.A. Robertson wprowadzi\u0142 stan wojenny i skierowa\u0142 do Tulsy gwardi\u0119 narodow\u0105[3], w sile 1500 ludzi[8], kt\u00f3ra asystowa\u0142a przy gaszeniu po\u017car\u00f3w, a tak\u017ce rozdziela\u0142a bia\u0142ych i czarnosk\u00f3rych[3].Oficjalnie zgin\u0119\u0142o 36 os\u00f3b, chocia\u017c liczba ofiar szacowana by\u0142a p\u00f3\u017aniej na oko\u0142o 300, za\u015b poszkodowanych na 800 os\u00f3b[3], a oko\u0142o 10 tys. ludzi zosta\u0142o bez dachu nad g\u0142ow\u0105[7], gdy\u017c zniszczono 1256 budynk\u00f3w[6]. Poszkodowani w tych zaj\u015bciach nigdy nie odzyskali maj\u0105tku, ani nie uzyskali rekompensat[7] za straty oszacowane \u0142\u0105cznie na 1,5-1,8 mln dolar\u00f3w[6]. Wielu ocala\u0142ych opu\u015bci\u0142o Tuls\u0119[7].Masakr\u0119 i zwi\u0105zane z ni\u0105 grabie\u017ce zatuszowa\u0142y w\u0142adze miejskie i stanowe[7] z pomoc\u0105 Ku-Klux-Klanu[8]. \u017baden z bia\u0142ych uczestnik\u00f3w masakry nie zosta\u0142 skazany za udzia\u0142 w tych zaj\u015bciach[6]. Prasa nie pisa\u0142a o pogromie bezpo\u015brednio po niej, r\u00f3wnie\u017c program szkolny nie porusza\u0142 tego zagadnienia[4] w Oklahomie do 2000 r., a w programie og\u00f3lnokrajowym pojawi\u0142 si\u0119 jeszcze p\u00f3\u017aniej[7].W 2001 r. powo\u0142ano oficjaln\u0105 komisj\u0119 do zbadania zaj\u015b\u0107 z tych dni[3]. Wed\u0142ug bada\u0144 w\u0142adze miejskie by\u0142y odpowiedzialne za rozw\u00f3j zamieszek, a niekt\u00f3re \u017ar\u00f3d\u0142a wskazuj\u0105, \u017ce mog\u0142y je zainicjowa\u0107, gdy\u017c w t\u0142umie pod aresztem byli g\u0142\u00f3wnie policjanci, a pl\u0105druj\u0105cym Greenwood wydawano policyjn\u0105 bro\u0144[7]. Burmistrz i rada miasta planowali bowiem przej\u0105\u0107 ziemi\u0119 czarnosk\u00f3rych i odsun\u0105\u0107 afroameryka\u0144sk\u0105 dzielnic\u0119 dalej na p\u00f3\u0142noc[8].Nieznana jest \u0142\u0105czna liczba ofiar i miejsca ich poch\u00f3wk\u00f3w[7], ale w 2019 r. na cmentarzu Oaklawn w p\u00f3\u0142nocnej Tulsie odkryto prawdopodobny zbiorowy gr\u00f3b ofiar masakry[9].Masakra w Tulsie jest osi\u0105 fabularn\u0105 serialu HBO pt. Watchmen[8].\u2191 abcde DuchessD.\u00a0Harris\u00a0DuchessD., A.R.A.R.\u00a0Carser\u00a0A.R.A.R., The Tulsa Race Riot, ABDO, 2019, s. 8-11, ISBN\u00a0978-1-5321-7298-4 [dost\u0119p 2020-09-29]\u00a0 (ang.).\u2191 ab AntoineA.\u00a0Gara\u00a0AntoineA., Historia Czarnego Wall Street, Forbes.pl [dost\u0119p 2020-09-28]\u00a0 (pol.).\u2191 abcdefghij 1921 Tulsa Race Massacre, Tulsa Historical Society & Museum [dost\u0119p 2020-09-28]\u00a0 (ang.).\u2191 abcdef AliciaA.\u00a0Lee\u00a0AliciaA., SaraS.\u00a0Sidner\u00a0SaraS., 99 years ago today, America was shaken by one of its deadliest acts of racial violence, CNN [dost\u0119p 2020-09-28]\u00a0.\u2191 abcdefghij Deneen L.D.L.\u00a0Brown\u00a0Deneen L.D.L., Rasizm: wspomnienie Czerwonego Lata, czyli krwawych zamieszek rasowych w USA, www.national-geographic.pl [dost\u0119p 2020-09-28]\u00a0 (pol.).\u2191 abcdefg James S.J.S.\u00a0Hirsch\u00a0James S.J.S., Riot and Remembrance: The Tulsa Race War and Its Legacy, Houghton Mifflin Harcourt, 2014, ISBN\u00a0978-0-544-37418-8 [dost\u0119p 2020-09-29]\u00a0 (ang.).\u2191 abcdefghijkl Tulsa. Ta historia wydarzy\u0142a si\u0119 naprawd\u0119, ale dowiedzieli\u015bmy si\u0119 o niej z serialu, nie z podr\u0119cznik\u00f3w, OnetKobieta, 21 wrze\u015bnia 2020 [dost\u0119p 2020-09-28]\u00a0 (pol.).\u2191 abcd JenniferJ.\u00a0Vineyard\u00a0JenniferJ., The Tulsa Race Massacre Happened 99 Years Ago. Here\u2019s What to Read About It., \u201eThe New York Times\u201d, 13 lipca 2020, ISSN 0362-4331 [dost\u0119p 2020-09-28]\u00a0 (ang.).\u2191 KarolK.\u00a0Truszkowski\u00a0KarolK., Oklahoma: odkryto d\u00f3\u0142 b\u0119d\u0105cy prawdopodobnie masowym grobem, nauka.poinformowani.pl, 22 grudnia 2019 [dost\u0119p 2020-09-28]\u00a0 (pol.)."},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/11\/26\/masakra-w-tulsie-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Masakra w Tulsie \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]