[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/11\/26\/mechanizmy-reakcji-chemicznych-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/11\/26\/mechanizmy-reakcji-chemicznych-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Mechanizmy reakcji chemicznych \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Mechanizmy reakcji chemicznych \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Mechanizm reakcji chemicznych \u2013 opis faktycznego przebiegu reakcji chemicznych, razem ze wszystkimi stadiami i produktami po\u015brednimi.","datePublished":"2019-11-26","dateModified":"2019-11-26","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/3\/37\/Reakcja.gif","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/3\/37\/Reakcja.gif","height":"140","width":"316"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/11\/26\/mechanizmy-reakcji-chemicznych-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":1413,"articleBody":"Z Wikipedii, wolnej encyklopedii  Mechanizm reakcji chemicznych \u2013 opis faktycznego przebiegu reakcji chemicznych, razem ze wszystkimi stadiami i produktami po\u015brednimi. Czasami za integraln\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 mechanizmu reakcji uwa\u017ca si\u0119 te\u017c opis jej przebiegu z energetycznego punktu widzenia, a tak\u017ce jej podstawowe dane kinetyczne.Typowe r\u00f3wnania chemiczne s\u0105 zwykle tylko sumarycznym zapisem reakcji, bez wnikania w jej szczeg\u00f3\u0142owy przebieg. Wi\u0119kszo\u015b\u0107 reakcji sk\u0142ada si\u0119 jednak z od kilku do kilkudziesi\u0119ciu proces\u00f3w zrywania i powstawania poszczeg\u00f3lnych wi\u0105za\u0144 chemicznych. Poszczeg\u00f3lne akty zrywania lub powstawania wi\u0105za\u0144 nazywa si\u0119 reakcjami elementarnymi. Kompletny zapis wszystkich r\u00f3wna\u0144 elementarnych zachodz\u0105cych w trakcie reakcji jest w\u0142a\u015bnie tym, co zwyk\u0142o si\u0119 nazywa\u0107 jej mechanizmem.  Poznanie mechanizmu reakcji, opr\u00f3cz znaczenia czysto poznawczego, ma tak\u017ce ogromne znaczenie praktyczne. Znaj\u0105c mechanizm reakcji, mo\u017cna ni\u0105 \u015bwiadomie sterowa\u0107, zmieniaj\u0105c parametry jej \u015brodowiska. Na podstawie mechanizmu wyznacza si\u0119 tak\u017ce efekty energetyczne reakcji i jej kinetyk\u0119, kt\u00f3rych znajomo\u015b\u0107 jest cz\u0119sto niezb\u0119dna do zastosowania danej reakcji w przemy\u015ble.Jakkolwiek reakcje chemiczne przebiegaj\u0105 na setki r\u00f3\u017cnych sposob\u00f3w, typowe mechanizmy zosta\u0142y do\u015b\u0107 dok\u0142adnie sklasyfikowane. Nazwy klas mechanizm\u00f3w reakcji sk\u0142adaj\u0105 si\u0119 ze skr\u00f3t\u00f3w literowo-cyfrowych. Wielkie litery okre\u015blaj\u0105 og\u00f3lny rodzaj reakcji (eliminacja, substytucja, addycja), ma\u0142e okre\u015blaj\u0105 charakter chemiczny cz\u0105steczki “atakuj\u0105cej”, a cyfra okre\u015bla ile cz\u0105steczek uczestniczy w etapie limituj\u0105cym szybko\u015b\u0107 ca\u0142ej reakcji (czyli najwolniejszym). I tak np.EE1 to eliminacja elektrofilowa, jednocz\u0105steczkowa \u2013 czyli w reakcji z wyj\u015bciowej cz\u0105steczki co\u015b ubywa, cz\u0105steczka ma w kluczowym etapie charakter elektrofilowy i w etapie tym uczestniczy tylko jedna cz\u0105steczkaSN2 to substytucja nukleofilowa dwucz\u0105steczkowa \u2013 czyli w wyniku reakcji dochodzi do wymiany jednych atom\u00f3w na drugie, cz\u0105steczka “atakuj\u0105ca” ma charakter nuklefilowy w kluczowym etapie i w etapie tym uczestnicz\u0105 dwie cz\u0105steczki.ACN4 to addycja skoordynowana (czasami m\u00f3wi si\u0119 te\u017c jednoczesna) (concerted), oboj\u0119tna (neutral) czterocz\u0105steczkowa \u2013 czyli w reakcji dochodzi do po\u0142\u0105czenia si\u0119 cz\u0105steczek w spos\u00f3b skoordynowany, bez powstawania produkt\u00f3w ubocznych, a w kluczowym etapie uczestnicz\u0105 jednocze\u015bnie wszystkie 4 cz\u0105steczki.Ustalanie mechanizm\u00f3w reakcji[edytuj | edytuj kod]Mechanizmy reakcji ustala si\u0119 na r\u00f3\u017cne sposoby:  Najbardziej podstawowe jest zbadanie kinetyki danej reakcji. Reakcje chemiczne zachodz\u0105ce wed\u0142ug jednego z og\u00f3lnych typ\u00f3w maj\u0105 zazwyczaj bardzo zbli\u017cony mechanizm i podobn\u0105 kinetyk\u0119. Dzi\u0119ki temu istniej\u0105 katalogi og\u00f3lnych schemat\u00f3w kinetycznych odpowiadaj\u0105cych danemu typowi reakcji. Typ reakcji mo\u017cna wi\u0119c w du\u017cym stopniu ustali\u0107, por\u00f3wnuj\u0105c dane kinetyczne (szybko\u015b\u0107 reakcji, jej rz\u0105d wzgl\u0119dem wszystkich substrat\u00f3w) badanej reakcji ze schematem przypisanym do danego typu.Drugim sposobem jest pr\u00f3ba analizy produkt\u00f3w po\u015brednich reakcji. Robi si\u0119 to albo w trakcie samej reakcji (zwykle metodami spektroskopowymi) albo usi\u0142uje si\u0119 “zatrzyma\u0107” reakcj\u0119 na etapie po\u015brednim i wyodr\u0119bni\u0107 po\u015brednie produkty.Trzecim sposobem jest bezpo\u015brednia obserwacja przebiegu zrywania i powstawania kolejnych wi\u0105za\u0144 chemicznych. Pomocne s\u0105 tu cz\u0119sto tzw. szybkie (tj. mo\u017cliwe do przeprowadzenia szybciej ni\u017c sama reakcja) techniki analityczne takie jak np. chromatografia stop flow.Czwartym jest izotopowe \u015bledzenie, co si\u0119 dzieje z wybranymi fragmentami cz\u0105steczek w czasie reakcji. Robi si\u0119 to, syntezuj\u0105c najpierw substraty zawieraj\u0105ce du\u017ce ilo\u015bci nietypowego izotopu (np: izotopu C14) w okre\u015blonych \u015bci\u015ble miejscach, a nast\u0119pnie analizuj\u0105c, w kt\u00f3rych miejscach znalaz\u0142y si\u0119 one w produktach. Wymaga to ju\u017c jednak posiadania og\u00f3lnej koncepcji przebiegu danej reakcji.Ostatnim etapem jest zwykle weryfikacja eksperymentalna proponowanego mechanizmu. Polega ona na zmianach tych warunk\u00f3w, kt\u00f3re wed\u0142ug proponowanego mechanizmu powinny mie\u0107 istotny wp\u0142yw na ni\u0105 i badaniu, czy wp\u0142yw ten jest rzeczywi\u015bcie taki, jak to wynika z mechanizmu.Prezentacja mechanizm\u00f3w reakcji za pomoc\u0105 strza\u0142ek[edytuj | edytuj kod]Aby m\u00f3c przedstawi\u0107 schemat, jak przebiega dana reakcja chemiczna (najcz\u0119\u015bciej u\u017cycie strza\u0142ek dotyczy reakcji organicznych), opracowano zesp\u00f3\u0142 zasad pozwalaj\u0105cych zobrazowa\u0107 mechanizm reakcji. Reakcj\u0105 chemiczn\u0105 w uproszczeniu jest rozerwanie jednego z wi\u0105za\u0144 chemicznych lub powstanie nowego wi\u0105zania chemicznego. Wraz z rozrywaniem i zawi\u0105zywaniem si\u0119 nowych wi\u0105za\u0144 chemicznych dochodzi do przemieszczania elektron\u00f3w pomi\u0119dzy wi\u0105\u017c\u0105cymi si\u0119 elementami (np. atomami lub innymi wi\u0105zaniami). W celu wizualizacji ruchu elektron\u00f3w w obr\u0119bie reaguj\u0105cych element\u00f3w opracowano metod\u0119 z wykorzystaniem strza\u0142ek[1]. Przyk\u0142ad:Najwa\u017cniejsze zasady dotycz\u0105ce przedstawiania mechanizm\u00f3w reakcji z pomoc\u0105 strza\u0142ek[1]:Strza\u0142ki s\u0142u\u017c\u0105ce do przedstawiania mechanizmu reakcji chemicznej powinny by\u0107 wygi\u0119te (nie stosuje si\u0119 strza\u0142ek prostych); strza\u0142ka z dwoma grotami symbolizuje przesuni\u0119cie dw\u00f3ch elektron\u00f3w; strza\u0142ka z jednym grotem symbolizuje przesuni\u0119cie jednego elektronu:Strza\u0142ki zawsze powinny “pod\u0105\u017ca\u0107” za sob\u0105 w zapisach mechanizm\u00f3w reakcji, w kt\u00f3rych bior\u0105 udzia\u0142 pary elektronowe (strza\u0142ka z podw\u00f3jnym grotem); wyj\u0105tkiem s\u0105 zapisy mechanizm\u00f3w reakcji rodnikowych, w kt\u00f3rych pojedyncze elektrony (symbolizowane przez pojedynczy grot) formuj\u0105 wi\u0105zanie chemiczne[1]:\u2191 abc 1.4 Znaczenie symboli zakrzywionych strza\u0142ek; 1.5. Reakcje wolnorodnikowe, [w:] Christine L.Ch.L.\u00a0Willis\u00a0Christine L.Ch.L., MartinM.\u00a0Wills\u00a0MartinM., Synteza organiczna, Krak\u00f3w: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiello\u0144skiego, 2004, s. 12\u201314, ISBN\u00a083-233-1914-6, OCLC\u00a0749804641\u00a0."},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2019\/11\/26\/mechanizmy-reakcji-chemicznych-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Mechanizmy reakcji chemicznych \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]