Orzechów (powiat radomszczański) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Posted on by

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Orzechów – wieś w Polsce, położona w województwie łódzkim, w powiecie radomszczańskim, w gminie Kobiele Wielkie[3][4], w dolinie rzeczki Orzechówki, na skraju zwartego kompleksu lasów radomszczańskich, na tzw. Wzgórzach Radomszczańskich.

W latach 1954-1958 wieś należała i była siedzibą władz gromady Orzechów, po jej zniesieniu w gromadzie Strzałków. W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego.

Wieś w przeszłości (za I Rzeczypospolitej) zwana Orzechowem Królewskim, a po drugim rozbiorze, kiedy władze pruskie dobra upaństwowiły oraz za Królestwa Polskiego – Orzechowem Rządowym.

Pierwsza wzmianka źródłowa dotycząca miejscowości pochodzi z 1388 r. i dotyczy sporu sądowego o przebieg granic pomiędzy Orzechowem a Orzechówkiem, a konkretnie obu brzegów rzeczki Orzechówki, przepływającej pomiędzy nimi. Spór sądowy wiedli Piotr Kolano – sołtys wsi królewskiej Orzechów z Albertem i Wawrzyńcem – właścicielami wsi Orzechówek. Powodem sporu było prawo do wykopania stawu rybnego, wykonania zastawek i wybudowania młyna. Bez prawa do dysponowania obu brzegami rzeczki, nikt z właścicieli którejkolwiek ze wsi, nie mógł poczynić w/w niezbędnych przedsięwzięć gospodarczych. Ostatecznie spór wygrał sołtys Orzechowa, gdyż w 1397 r. sołtys z Ulesia (prawdopodobnie tożsamy z Piotrem Kolano), sprzedał młyn w Orzechowie Mikołajowi z Michałowa[5]. W 1411 r. właściciel sąsiedniego Strzałkowa Leonard z Nowaków Strzałkowski, tworząc prebendę kościelną na uposażenie kanoników gnieźnieńskich herbu Poraj, włączył do niej sołectwo wsi królewskiej Orzechów wraz z młynem do tegoż sołectwa należącym[6]. Wieś królewska w tenucie radomszczańskiej w powiecie radomszczańskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku[7]. Z upływem czasu, powstała osada młynarska otrzymała nazwę Soczewka (bądź Secówka). Wspomina się o niej również w lustracjach dóbr królewskich z l. 1616-1620, 1628-1632, 1659-1665, w 1765 r. i 1789 r. W XVIII w. młynarzami na Secówce była jedna z gałęzi dużego rodu młynarskiego Brel zw. Rozpędzkimi. Po nich młyn przejęli Kochowscy zw. Wrona lub Wrońscy, Miedzińscy, w I poł. XIX ponownie Brelowie (z linii kijowskiej), Brzezińscy, Śliwakowscy i Plucińscy[8]. Szczegółowy opis dworu królewszczyzny w Orzechowie i młyna zw. Secówka zamieszczono w dwóch ostatnich lustracjach dóbr z 1765 r.[9] i 1789 r. W 1827 r. w Orzechowie było 24 domostwa i 138 mieszkańców, a w 1886 r. były 33 domostwa, 282 mieszkańców i 360 mórg ziemi uprawianej przez włościan, podczas gdy w tym czasie folwark liczył sobie 1 domostwo, 9 mieszkańców i 90 mórg ziemi, ponadto w Orzechowie odnotowano 8 osad z 26 mieszkańcami i 89 morgami ziemi[10].

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 873 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
  3. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  4. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  5. ↑ S.M.S.M. Zajączkowski S.M.S.M., Zarys dziejów powiatu radomszczańskiego [w:] Zeszyty Radomszczańskie, t. II, 2008, s. 129 .
  6. ↑ M.M. Rawita-Witanowski M.M., Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, Br.B. Chlebowski (red.), t. XI, s. 448 .
  7. ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 66.
  8. ↑ E.E. Bryl E.E., M.M. Pawlikowski M.M., Saga o młynach i młynarzach z rodziny Brel, Strzałków 2017, s. 62-65, 67, 73, 87, ISBN 978-83-933262-5-9 .
  9. ↑ Lustracja dóbr królewskich Ekonomii Gidelskiej z 1765 r., [w:] J.J. Pawlikowski J.J., M.M. Pawlikowski M.M., Zeszyty Radomszczańskie, t. XIII, Radomsko 2017, s. 53-60 .
  10. ↑ Br.B. Chlebowski Br.B., Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII, hasło: Orzechów nr 1, s. 608 .
  • S. M. Zajączkowski, Zarys dziejów powiatu radomszczańskiego [w:] Zeszyty Radomszczańskie, t. II, 2008,
  • Br. Chlebowski, hasło: Orzechów nr 1 [w:] Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII,
  • E Bryl, M. Pawlikowski, Saga o młynach i młynarzach z rodziny Brel, Strzałków 2017, ISBN 978-83-933262-6-9