Stopkowiec tarczowaty – Wikipedia, wolna encyklopedia

Posted on by

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Stopkowiec tarczowaty, stopowiec tarczowaty[3], podofilum tarczowate[3], biedrzyga tarczowata[3], biedrzyga stopolistna[3] (Podophyllum peltatum) – gatunek byliny z monotypowego rodzaju stopkowiec (Podophyllum L. Sp. Pl. 1: 505. 1753). Rośnie w lasach liściastych, na polach, przydrożach i brzegach rzek we wschodniej części Ameryki Północnej. Kwitnie wiosną, a owocuje na przełomie wiosny i lata. Dojrzałe owoce uważane są za jadalne, jednak pozostałe części rośliny są trujące. Z kłącza i korzeni pozyskuje się lignany np. (podofilotoksynę) i glikozydy wykazujące działanie przeciwnowotworowe[4].

Pokrój
Roślina kłączowa o rocznych przyrostach części podziemnej wynoszących zwykle 6 do 20 cm. Corocznie nad powierzchnię wyrasta pojedynczy, nagi lub delikatnie omszony pęd wegetatywny lub kwiatowy.
Liście
Pęd wegetatywny wyrasta nad ziemię tylko w formie odziomkowego pojedynczego liścia o kolistej blaszce i centralnie osadzonym ogonku. Na pędzie kwitnącym wyrastają zwykle dwa, niemal naprzeciwległe liście osiągające od 20 do 50 cm wysokości. Blaszka liściowa ma od 18 do blisko 40 cm średnicy, a ogonek liściowy osiąga od 5 do 15 cm. Ogonek osadzony jest przy brzegu tarczowatej i dłoniasto siecznej blaszki liściowej.
Kwiat
Pojedynczy, pachnący i trzykrotny wyrasta na szczycie pędu na szypułce o długości 1,5 do 6 cm. Sześć działek kielicha ma kolor biały lub jasnozielony, kształt kolisty i długość do 18 mm. Płatki korony w liczbie 6 lub 9 są białe, rzadko nieco zaróżowione i osiągają do 35 mm długości. Pręcików jest dwa razy więcej od płatków. Słupek z owalną zalążnią i krótką szyjką słupka (do 2 mm długości) zakończoną znamieniem o średnicy do 6 mm[4].
Owoc
Owalna, zwykle żółta, rzadziej pomarańczowa jagoda o długości od 3,5 do 5,5 cm. Zawiera 20-50 owalnych nasion o długości do 8 mm i szerokości do 6 mm[4]. Owoce bywają nazywane dzikimi cytrynami[5] lub świńskimi jabłkami[6].

  • Kształt blaszki liściowej

Pokrój roślin na stanowisku naturalnym

We wschodniej Azji występuje spokrewniony gatunek, czasem włączany do rodzaju stopkowiec jako Podophyllum hexandrum Royle, według The Plant List i Flora of China wyodrębniany jednak jako Sinopodophyllum hexandrum (Royle) T.S. Ying[7]. W niektórych ujęciach taksonomicznych do rodzaju Podophyllum włączanych jest także około 7 gatunków z rodzaju Dysosma Woodson[8].

Pozycja systematyczna według systemu APG III (2009) i APweb (2001…)

Rodzaj należy do podrodziny Berberidoideae, rodziny berberysowatych (Berberidaceae) zaliczanej do jaskrowców (Ranunculales)[2]. W obrębie podrodziny rodzaj klasyfikowany jest do plemienia Berberideae i podplemienia Epimediinae[8].

Roślina bywa uprawiana, ze względu na zastosowania lecznicze oraz jako ozdobna.

Roślina lecznicza
Surowcem leczniczym jest podofilina – Resina Podophylli uzyskiwana z kłącza i korzeni stopkowca. Wykorzystywana było jako silny środek przeczyszczający. Stosowana jest także jako lek cytostatyczny, ponieważ hamuje agregację tubuliny, niezbędnej do podziału komórki[9].
  1. ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20]  (ang.).
  2. ↑ ab Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-03-05]  (ang.).
  3. ↑ abcd stopowiec tarczowaty, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-23] .
  4. ↑ abc Podophyllum. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
  5. ↑ dzikie cytryny, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-23] .
  6. ↑ świńskie jabłka, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-23] .
  7. ↑ Podophyllum hexandrum. [w:] The Plant List [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
  8. ↑ ab Genus: Podophyllum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
  9. ↑ Henryk Różański: Stopkowiec tarczowaty – Podophyllum peltatum. [w:] Medycyna dawna i współczesna [on-line]. [dostęp 2012-03-04]. (pol.).