[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2020\/05\/28\/pieciornik-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2020\/05\/28\/pieciornik-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Pi\u0119ciornik \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Pi\u0119ciornik \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Pi\u0119ciornik (Potentilla L.) \u2013 rodzaj ro\u015blin nale\u017c\u0105cych do rodziny r\u00f3\u017cowatych. W zale\u017cno\u015bci od uj\u0119cia systematycznego zaliczanych","datePublished":"2020-05-28","dateModified":"2020-05-28","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/d\/d8\/Potentilla_arenaria_kz08.jpg\/220px-Potentilla_arenaria_kz08.jpg","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/d\/d8\/Potentilla_arenaria_kz08.jpg\/220px-Potentilla_arenaria_kz08.jpg","height":"157","width":"220"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2020\/05\/28\/pieciornik-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":4779,"articleBody":"Z Wikipedii, wolnej encyklopedii        Pi\u0119ciornik (Potentilla L.) \u2013 rodzaj ro\u015blin nale\u017c\u0105cych do rodziny r\u00f3\u017cowatych. W zale\u017cno\u015bci od uj\u0119cia systematycznego zaliczanych jest tu od 10 do ponad 1350 gatunk\u00f3w, przy czym najcz\u0119\u015bciej ok. 450[4]. Ro\u015bliny te s\u0105 szeroko rozprzestrzenione na \u015bwiecie z wyj\u0105tkiem strefy tropikalnej, gdzie wyst\u0119puj\u0105 tylko na obszarach g\u00f3rskich. Liczne gatunki uprawiane s\u0105 jako ro\u015bliny ozdobne[5][6], niekt\u00f3re wykorzystywane s\u0105 tak\u017ce jako ro\u015bliny lecznicze[6].      Wi\u0119kszo\u015b\u0107 gatunk\u00f3w ro\u015bnie w strefie umiarkowanej i oko\u0142obiegunowej p\u00f3\u0142kuli p\u00f3\u0142nocnej, cz\u0119sto na obszarach g\u00f3rskich, w strefie mi\u0119dzyzwrotnikowej i na p\u00f3\u0142kuli po\u0142udniowej rodzaj jest znacznie mniej licznie reprezentowany i wyst\u0119powanie tam tych ro\u015blin ograniczone jest do obszar\u00f3w g\u00f3rskich[7][8]. W Europie wyst\u0119puje 75 gatunk\u00f3w[5], z czego w Polsce spotykanych jest 30 w stanie dzikim i dalszych kilka gatunk\u00f3w zawleczonych i dziczej\u0105cych[9].Gatunki flory Polski[9]Pierwsza nazwa naukowa wed\u0142ug listy krajowej[9], druga \u2013 obowi\u0105zuj\u0105ca wed\u0142ug bazy taksonomicznej Plants of the World online (je\u015bli jest inna)[7]Na krajowej li\u015bcie flory osobno klasyfikowany[9], ale w aktualizowanych bazach taksonomicznych tu w\u0142\u0105czany jest tak\u017ce gatunek[7]:  Pokr\u00f3jRo\u015bliny jednoroczne, dwuletnie, byliny lub krzewy o sezonowym ulistnieniu[11]. Nie przekraczaj\u0105 1 m wysoko\u015bci[5]. P\u0119dy bywaj\u0105 p\u0142o\u017c\u0105ce, podnosz\u0105ce si\u0119 lub prosto wzniesione. Byliny maj\u0105 \u0142uskowate k\u0142\u0105cze[12].Li\u015bcieSkr\u0119toleg\u0142e i zazwyczaj ow\u0142osione. Z\u0142o\u017cone pierzasto lub d\u0142oniasto, sk\u0142adaj\u0105 si\u0119 z trzech, pi\u0119ciu lub wi\u0119kszej liczby z\u0105bkowanych na brzegu listk\u00f3w[5]. Przylistki przyro\u015bni\u0119te s\u0105 do ogonka li\u015bciowego[12].KwiatyPojedyncze lub zebrane w kwiatostany zwykle wierzchotkowate. Kwiaty zwykle s\u0105 obup\u0142ciowe. Od zewn\u0105trz pierwszy ok\u00f3\u0142ek tworzy podobny do kielicha kieliszek, nad kt\u00f3rym znajduje si\u0119 kielich. Dzia\u0142ek jest 5 zar\u00f3wno w kielichu jak i w kieliszku. Wolne p\u0142atki korony s\u0105 zazwyczaj \u017c\u00f3\u0142te, rzadziej bia\u0142e lub r\u00f3\u017cowe, jest ich tak\u017ce 5. Wszystkie s\u0105 r\u00f3wnej d\u0142ugo\u015bci, na szczycie zaokr\u0105glone. Pr\u0119cik\u00f3w jest od 10 do 30. Zal\u0105\u017cnia jest g\u00f3rna, sk\u0142ada si\u0119 z wielu owocolistk\u00f3w i znamion[5][12].OwoceLiczne, suche, jednonasienne nie\u0142upki (owoc zbiorowy) otoczone trwa\u0142ymi dzia\u0142kami kielicha[5][12].Pozycja systematycznaRodzaj z podplemienia Potentillinae, plemienia Potentilleae, podrodziny Rosoideae, rodziny r\u00f3\u017cowatych (Rosaceae), rz\u0119du r\u00f3\u017cowc\u00f3w, kladu r\u00f3\u017cowych w obr\u0119bie okrytonasiennych[13][2].  Rodzaj jest bardzo problematyczny taksonomicznie \u2013 istnieje wiele jego uj\u0119\u0107 systematycznych, przy czym tradycyjne, oparte na wybranych kryteriach morfologicznych, zosta\u0142y zakwestionowane w wyniku rozwoju metod ustalania pokrewie\u0144stwa, zw\u0142aszcza molekularnych. Przetasowania b\u0119d\u0105ce wynikiem zmian w wiedzy o pokrewie\u0144stwie dotycz\u0105 wszystkich rodzaj\u00f3w w obr\u0119bie plemienia Potentilleae[4]. W efekcie najdalej id\u0105ce propozycje odpowiadaj\u0105ce potrzebie ustalenia monofiletycznego i stabilnego podzia\u0142u na rodzaje w jego obr\u0119bie polegaj\u0105 na zaliczeniu wszystkich gatunk\u00f3w z plemienia (ok. 1350) do jednego rodzaju \u2013 pi\u0119ciornik Potentilla[14]. Jest to jednak krytykowane poniewa\u017c co najmniej 700 gatunk\u00f3w wymaga\u0142oby nadania nowych nazw, zr\u00f3\u017cnicowanie w obr\u0119bie rodzaju nie u\u0142atwi\u0142oby jego identyfikacji i zmniejszy\u0142oby to informacyjn\u0105 warto\u015b\u0107 klasyfikacji[4].Plemi\u0119 Potentilleae dzieli si\u0119 na dwa podstawowe klady wyr\u00f3\u017cniane w randze podplemion \u2013 Potentillinae i Fragariinae. Rodzaj Potentilla nale\u017cy do pierwszego z nich, ale cz\u0119\u015b\u0107 zaliczanych do niego tradycyjnie gatunk\u00f3w okaza\u0142a si\u0119 by\u0107 zagnie\u017cd\u017cona w drugim z podplemion. W efekcie zaliczany tu dawniej pi\u0119ciornik skalny (jako Potentilla rupestris L.) przeniesiony zosta\u0142 w ko\u0144cu XX wieku wraz z ca\u0142\u0105 sekcj\u0105 sect. Rupestres do rodzaju Drymocallis (w podplemieniu Fragariinae) jako Drymocallis rupestris (L.) Soj\u00e1k[15][7]. Podobnie pi\u0119ciornik krzewiasty Potentilla fruticosa przeniesiony zosta\u0142 do nale\u017c\u0105cego do Fragariinae rodzaju Dasiphora[16][7]. Do Fragariinae nale\u017cy te\u017c siedmiopalecznik b\u0142otny Comarum palustre, kt\u00f3ry w niekt\u00f3rych uj\u0119ciach zaliczany by\u0142 tak\u017ce do rodzaju pi\u0119ciornik jako Potentilla palustris (L.) Scop. (takie uj\u0119cie znajduje si\u0119 np. we Flora Europaea)[4][7].Podplemi\u0119 Potentillinae grupuje rodzaj Potentilla z kilkoma tradycyjnie wyr\u00f3\u017cnianymi rodzajami, kt\u00f3re okaza\u0142y si\u0119 by\u0107 w nim zagnie\u017cd\u017cone (np. poziomk\u00f3wka Duchesnea, Horkelia, Ivesia). Uj\u0119cie rodzaju Potentilla odpowiadaj\u0105ce podplemieniu Potentillinae jest zbli\u017cone do tradycyjnego, nie powoduje wielkiej rewolucji w nazewnictwie gatunk\u00f3w (poza ww. rodzajami obj\u0119tymi przetasowaniami), ale te\u017c ma wad\u0119. Wynika ona st\u0105d, \u017ce podplemi\u0119 to dzieli si\u0119 na dwie grupy, z kt\u00f3rych jedn\u0105 tworzy rodzaj Argentina (i w niekt\u00f3rych uj\u0119ciach wyr\u00f3\u017cniany rodzaj Tylosperma), co do kt\u00f3rego pozycji filogenetycznej istniej\u0105 w\u0105tpliwo\u015bci. O ile analizy plastydowego DNA wskazuj\u0105 na jej siostrzan\u0105 relacj\u0119 wzgl\u0119dem Potentilla, o tyle analizy DNA j\u0105drowego koduj\u0105cego rybosomalny RNA wskazuj\u0105 na przynale\u017cno\u015b\u0107 grupy Argentina raczej do podplemienia Fragariinae[4]. W dodatku cecha diagnostyczna r\u00f3\u017cni\u0105ca Argentina od Potentilla polegaj\u0105ca na zrastaniu si\u0119 przylistk\u00f3w na doosiowej stronie ogonka li\u015bciowego (w grupie Potentilla przylistki zawsze przyro\u015bni\u0119te s\u0105 bocznie do nasady ogonka) jest wsp\u00f3lna z rodzajami Dasiphora i Fragaria (nale\u017c\u0105cych do Fragariinae)[17]. W tej sytuacji rekomendowane jest odr\u0119bne ujmowanie obu grup w randze osobnych rodzaj\u00f3w[17][4], co przyj\u0119te zosta\u0142o te\u017c w taksonomicznych bazach danych Catalogue of Life[18] i POWO[7].W efekcie za rodzaj Potentilla postuluje si\u0119 uznanie grupy siostrzanej wzgl\u0119dem grupy Argentina[4]. Istniej\u0105 propozycje dalszego podzia\u0142u i w\u0119\u017cszego uj\u0119cia rodzaju[19], jednak krytykowane s\u0105 jako \u0142ami\u0105ce m.in. podstawowe zasady dot. tworzenia takson\u00f3w monofiletycznych i nieczytelno\u015b\u0107 podzia\u0142\u00f3w w odniesieniu do kryteri\u00f3w morfologicznych[4].Pozycja rodzaju na drzewie filogenetycznym plemienia[4]PotentilleaePotentillinaeFragariinaeWykaz gatunk\u00f3w\u00a0Osobny artyku\u0142: Lista gatunk\u00f3w z rodzaju pi\u0119ciornik.Liczne gatunki pi\u0119ciornik\u00f3w, zw\u0142aszcza wieloletnie uprawiane s\u0105 jako ozdobne[6].Wybrane gatunki uprawiane jako ozdobne[11]Niekt\u00f3re gatunki wykorzystywane s\u0105 te\u017c jako ro\u015bliny lecznicze. Przyk\u0142adami s\u0105: pi\u0119ciornik kurze ziele Potentilla erecta i pi\u0119ciornik roz\u0142ogowy P. reptans[6].\u2191 Michael A.M.A.\u00a0Ruggiero\u00a0Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, \u201ePLOS One\u201d, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:\u00a010.1371\/journal.pone.0119248, PMID:\u00a025923521, PMCID:\u00a0PMC4418965 [dost\u0119p 2020-02-20]\u00a0 (ang.).\u2191 ab Peter F.P.F.\u00a0Stevens\u00a0Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001\u2013 [dost\u0119p 2010-01-10]\u00a0 (ang.).\u2191 ab Index Nominum Genericorum. [dost\u0119p 2009-02-22].\u2191 abcdefghi TorstenT.\u00a0Eriksson\u00a0TorstenT., Nannie\u2009L.N.L.\u00a0Persson\u00a0Nannie\u2009L.N.L., Jenny E.E.J.E.E.\u00a0Smedmark\u00a0Jenny E.E.J.E.E., What is Potentilla? A phylogeny-based taxonomy for Potentillinae (Rosaceae), \u201eTaxon\u201d, 71 (3), 2022, s. 493-505, DOI:\u00a010.1002\/tax.12679\u00a0.\u2191 abcdef Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 138. ISBN\u00a00-333-74890-5.\u2191 abcd David J.D.J.\u00a0Mabberley\u00a0David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 749, DOI:\u00a010.1017\/9781316335581, ISBN\u00a0978-1-107-11502-6, OCLC\u00a0982092200\u00a0.\u2191 abcdefg Potentilla L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dost\u0119p 2022-12-29].\u2191 Barbara Ertter, Reidar Elven, James L. Reveal, David F. Murray: Potentilla Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dost\u0119p 2022-12-29].\u2191 abcd ZbigniewZ.\u00a0Mirek\u00a0ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Krak\u00f3w: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 139-141, ISBN\u00a0978-83-62975-45-7\u00a0.\u2191 B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zaj\u0105c, A. Zaj\u0105c, A. Urbisz, W. Danielewicz: Ro\u015bliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczeg\u00f3lnym uwzgl\u0119dnieniem gatunk\u00f3w inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony \u015arodowiska, 2012. ISBN\u00a0978-83-62940-34-9.\u2191 ab GeoffreyG.\u00a0Burnie\u00a0GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym uk\u0142adzie, opisuje ponad 10 000 ro\u015blin ogrodowych, Niemcy: K\u00f6nemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN\u00a03-8331-1916-0, OCLC\u00a0271991134\u00a0.\u2191 abcd Li Chaoluan (Li Chao-luang); Hiroshi Ikeda, Hideaki Ohba: Potentilla. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dost\u0119p 2014-06-06].\u2191 D.D.\u00a0Potter\u00a0D.D. i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, \u201ePlant Systematics and Evolution\u201d, 266, 2007, s. 5\u201343, DOI:\u00a010.1007\/s00606-007-0539-9\u00a0.\u2191 Christenhusz i inni, New combinations in Potentilla (Rosaceae) for the Nordic Flora, \u201ePhytotaxa\u201d, 57, 2012, s. 1-5, DOI:\u00a010.11646\/phytotaxa.57.1.1\u00a0.\u2191 Taxon: Drymocallis rupestris (L.) Soj\u00e1k. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dost\u0119p 2018-07-16].\u2191 Barbara Ertter, James L. Reveal: Dasiphora Rafinesque. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dost\u0119p 2021-02-20].\u2191 ab Ji\u0159\u00edJ.\u00a0Soj\u00e1k\u00a0Ji\u0159\u00edJ., Argentina Hill, a genus distinct from Potentilla (Rosaceae), \u201eThaiszia – J. Bot., Ko\u0161ice\u201d, 20, 2010, s. 91-97\u00a0.\u2191 Argentina. [w:] catalogueoflife.org [on-line]. [dost\u0119p 2022-12-28].\u2191 A.A. Kechaykin, A.I. Shmakov. A system of subtribe Potentillinae J. Presl (Rosaceae Juss.). \u201eTurczaninowia\u201d. 19, 4, s. 114-128, 2016.\u00a0Identyfikatory zewn\u0119trzne:"},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2020\/05\/28\/pieciornik-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Pi\u0119ciornik \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]