[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2020\/10\/28\/oruro-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2020\/10\/28\/oruro-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Oruro \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Oruro \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Karnawa\u0142 w Oruro Taniec \u201ediablada\u201d podczas karnawa\u0142u w Oruro, 2009 Tancerz \u201ediablady\u201d podczas karnawa\u0142u w Oruro, 2011 Oruro (San Felipe","datePublished":"2020-10-28","dateModified":"2020-10-28","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/c\/c5\/DiabladaFerroviariadeOruroBolivia.jpg\/240px-DiabladaFerroviariadeOruroBolivia.jpg","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/c\/c5\/DiabladaFerroviariadeOruroBolivia.jpg\/240px-DiabladaFerroviariadeOruroBolivia.jpg","height":"179","width":"240"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2020\/10\/28\/oruro-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":3289,"articleBody":"Karnawa\u0142 w Oruro  Taniec \u201ediablada\u201d podczas karnawa\u0142u w Oruro, 2009  Tancerz \u201ediablady\u201d podczas karnawa\u0142u w Oruro, 2011  Oruro (San Felipe de Austria de Oruro) \u2013 miasto w Boliwii, po\u0142o\u017cone w zachodniej cz\u0119\u015bci kraju, na p\u0142askowy\u017cu Altiplano. O\u015brodek administracyjny departamentu Oruro. Dawny g\u0142\u00f3wny o\u015brodek przemys\u0142owy Boliwii \u2013 centrum g\u00f3rnictwa srebra i cyny. W 2012 roku miasto liczy\u0142o 264 943 mieszka\u0144c\u00f3w[potrzebny\u00a0przypis].  W 2001 roku karnawa\u0142 w Oruro zosta\u0142y proklamowany Arcydzie\u0142em Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzko\u015bci a w 2008 roku wpisany na list\u0119 niematerialnego dziedzictwa UNESCO.Oruro po\u0142o\u017cone jest w zachodniej cz\u0119\u015bci Boliwii, w Andach \u015arodkowych, na p\u0142askowy\u017cu Altiplano, na wysoko\u015bci 3709 m n.p.m., na p\u00f3\u0142noc od jeziora Poop\u00f3. Administracyjnie znajduje si\u0119 w departamencie Oruro[1][3][4].\u015arednie dzienne temperatury wahaj\u0105 si\u0119 w ci\u0105gu roku od 15 do 20 \u00b0C, natomiast \u015brednie temperatury w nocy od -8 do 4 \u00b0C. Najwi\u0119ksze opady maj\u0105 miejsce w styczniu (94 mm), natomiast najmniejsze s\u0105 w czerwcu i lipcu (3 mm). \u015arednie nas\u0142onecznienie w ci\u0105gu roku waha si\u0119 od 6 do 9 godzin dziennie[5].  \u015arednia temperatura i opady dla La PazMiesi\u0105cStyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPa\u017aLisGru\u015arednie temperatury w dzie\u0144 [\u00b0C]181818181615151617192019\u015arednie temperatury w nocy [\u00b0C]4430-5-8-8-6-2024Opady [mm] 94855515433918163061\u015arednia liczba dni z opadami141311411124561173\u0179r\u00f3d\u0142o: Weather2Travel.com[5] 22 czerwca 2016Miasto zosta\u0142o za\u0142o\u017cone 1 listopada 1606 roku jako Villa Imperial de Don Felipe de Austria, nazwane tak na cze\u015b\u0107 kr\u00f3la Hiszpanii Filipa III[3].Istnienia miasta od pocz\u0105tku zwi\u0105zane by\u0142o z wydobyciem srebra, kt\u00f3rego z\u0142o\u017ca zosta\u0142y odkryte w regionie 1605 roku[3]. Miasto wzbogaci\u0142o si\u0119 na wydobyciu srebra i w 1670 roku mia\u0142o 80 tys. mieszka\u0144c\u00f3w[3]. Praca w kopalniach nie odbywa\u0142a si\u0119 w systemie mita, lecz bazowa\u0142a na wolnych pracownikach, kt\u00f3rzy otrzymywali relatywnie wysokie wynagrodzenie i ch\u0119tnie osiedlali si\u0119 w mie\u015bcie[3]. Oruro by\u0142o najwi\u0119kszym miastem hiszpa\u0144skim zdobytym podczas powstania Tupaca Amaru II (1780\u20131781)[6]. Podczas wojny o niepodleg\u0142o\u015b\u0107 od Hiszpanii na pocz\u0105tku XIX wieku, miasto przechodzi\u0142o z r\u0105k do r\u0105k, a podczas walk zosta\u0142a zniszczona infrastruktura g\u00f3rnicza i po wojnie mieszka\u0142o w Oruro mniej ni\u017c 5 tys. os\u00f3b[6]. Po odbudowie kopal\u0144, wydobycie cyny ponownie przyczyni\u0142o si\u0119 do rozwoju miasta, kt\u00f3re zyska\u0142o na budowie linii kolejowej do wybrze\u017ca Pacyfiku w 1892 roku[6]. W\u00f3wczas za\u0142o\u017cono tam szko\u0142\u0119 g\u00f3rnicz\u0105, kt\u00f3rej dyrektorem na pocz\u0105tku drugiej dekady XX wieku by\u0142 Polak Aleksander Tarkowski. W latach 1913\u20131919 wyk\u0142adowc\u0105, a od 1915 do 1919 rektorem, by\u0142 polski paleontolog Roman Koz\u0142owski (1889\u20131977)[7]. Doprowadzi\u0142 on do nadania jej statusu uczelni wy\u017cszej (od 1918 \u2013 Escuela National de Ingenieros de Minas).Kopalnie wok\u00f3\u0142 Oruro kontrolowa\u0142y rody Aramayo, Hochschild i Pat\u00ee\u00f1o[6] \u2013 trzech baron\u00f3w cynowych Carlosa Aramayo (1889\u20131982), Mauricio Hochschilda (1881\u20131957) i Sim\u00f3na Pati\u00f1o (1862\u20131947)[8]. W 1952 roku, po rewolucji robotniczej, w kt\u00f3rej g\u0142\u00f3wn\u0105 rol\u0119 odegra\u0142y g\u00f3rnicze zwi\u0105zki zawodowe Federaci\u00f3n Sindical de Trabajadores Mineros de Bolivia (FSTMB), kopalnie zosta\u0142y znacjonalizowane[6]. W 1985 roku, po za\u0142amaniu si\u0119 cen cyny, przemys\u0142 g\u00f3rniczy upad\u0142[6]. Nieefektywna pa\u0144stwowa korporacja g\u00f3rnicza zosta\u0142a rozwi\u0105zana a kopalnie zamkni\u0119te[6].W 2012 roku populacja departamentu liczy\u0142a 264 943 mieszka\u0144c\u00f3w. W por\u00f3wnaniu z 2001 rokiem ros\u0142a ona \u015brednio o 2,44% rocznie[potrzebny\u00a0przypis].Zmiania liczby ludno\u015bci w latach 1979\u20132012Oruro znane jest z dorocznego karnawa\u0142u, w kt\u00f3rym przetrwa\u0142y elementy przedkolumbijskich wierze\u0144 india\u0144skich[9].W czasach pre-kolumbijskich Oruro by\u0142o o\u015brodkiem kultu, p\u00f3\u017aniej Indianie Uru urz\u0105dzali tu festiwal Ito[9]. Kolonialna w\u0142adza hiszpa\u0144ska wprowadzi\u0142a zakaz tych uroczysto\u015bci w XVII wieku[9]. Festiwal odbywa\u0142 si\u0119 jednak nadal pod przykryciem liturgii chrze\u015bcija\u0144skiej[9]. Festiwal Ito przekszta\u0142ci\u0142 si\u0119 w obchody \u015bwi\u0119ta Matki Bo\u017cej Gromnicznej obchodzonego 2 lutego[9]. Obecnie karnawa\u0142 trwa dziesi\u0119\u0107 dni i odbywa si\u0119 przed Wielkim Postem[9].W sobot\u0119 przed Popielcem odbywa si\u0119 parada \u201eentrada\u201d[1], \u0142\u0105cz\u0105ca elementy tradycyjne, chrze\u015bcija\u0144skie i zapo\u017cyczenia ze \u015bredniowiecznych misteri\u00f3w[9]. W paradzie bierze udzia\u0142 prawie 40 tys. tancerzy i muzyk\u00f3w, kt\u00f3rzy przez 24 godziny pokonuj\u0105 w k\u00f3\u0142ko czterokilometrow\u0105 tras\u0119 pochodu[9]. Uczestnicy nosz\u0105 maski i kolorowe kostiumy[9]. Podczas parady wykonywane s\u0105 tradycyjne ta\u0144ce \u201elama lama\u201d i \u201ediablada\u201d[9].\u201eDiablada\u201d, czyli \u201etaniec diab\u0142\u00f3w\u201d, prowadzona jest przez dw\u00f3ch tancerzy przebranych za Lucyfera i Archanio\u0142a Micha\u0142a, za kt\u00f3rymi pod\u0105\u017caj\u0105 setki tancerzy przebranych za diab\u0142\u00f3w z rogatymi maskami o wielkich b\u0142\u0119kitnych oczach i z potarganymi w\u0142osami[1]. Taniec z jednej strony obrazuje zwyci\u0119sk\u0105 walk\u0119 Micha\u0142a z Lucyferem, z drugiej jest to ho\u0142d diab\u0142u \u2013 inkarnacji pre-kolumbijskiego boga podziemi Huari[1].W 2001 roku karnawa\u0142 w Oruro zosta\u0142y proklamowany Arcydzie\u0142em Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzko\u015bci a w 2008 roku wpisany na list\u0119 niematerialnego dziedzictwa UNESCO[9].Oruro jest siedzib\u0105 katolickiej diecezji Oruro, kt\u00f3rej biskupem jest polski misjonarz, werbista ojciec Krzysztof Bia\u0142asik[10].\u2191 abcde James Read, Rough Guides: The Rough Guide to Bolivia. Rough Guides, 2002, s. 156. ISBN\u00a0978-1-85828-847-5. [dost\u0119p 2016-06-19]. (ang.).\u2191 INE: Censo Nacional de Poblaci\u00f3n y Vivienda 2012: Bolivia: Censo de Poblaci\u00f3n y Vivienda 2012. [dost\u0119p 2016-06-19]. (hiszp.).\u2191 abcde James Read, Rough Guides: The Rough Guide to Bolivia. Rough Guides, 2002, s. 157. ISBN\u00a0978-1-85828-847-5. [dost\u0119p 2016-06-19]. (ang.).\u2191 Oruro, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dost\u0119p 2016-06-23]\u00a0.\u2191 ab 2005-2016 Weather2Travel.com: La Paz climate guide. [dost\u0119p 2016-06-18]. (ang.).\u2191 abcdefg James Read, Rough Guides: The Rough Guide to Bolivia. Rough Guides, 2002, s. 158. ISBN\u00a0978-1-85828-847-5. [dost\u0119p 2016-06-19]. (ang.).\u2191 Zofia Kielan\u2013Jaworowska, Adam Urbanek. Dedication: Roman Kozlowski (1889\u20131977). \u201eActa Palaeontologica Polonica\u201d. 4, s. 415\u2013425, 1978. 28. (ang.).\u00a0\u2191 Hall of Fame \/ Sim\u00f3n I. Pati\u00f1o. [w:] Boliviaweb [on-line]. [dost\u0119p 2016-06-19]. (ang.).\u2191 abcdefghijk UNESCO: Carnival of Oruro. [dost\u0119p 2016-06-19]. (ang.).\u2191 Bishop Krzysztof Bia\u0142asik Wawrowska, S.V.D.. [w:] Catholic-Hierarchy [on-line]. [dost\u0119p 2016-06-19]. (ang.).\u2191 Oruro, Bolivia. [w:] Sister Cities International [on-line]. [dost\u0119p 2016-06-19]. (ang.)."},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2020\/10\/28\/oruro-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Oruro \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]