[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/madrygal-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/madrygal-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Madryga\u0142 \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Madryga\u0142 \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Madryga\u0142 (wokalna forma muzyczna) \u2013 wokalny utw\u00f3r wielog\u0142osowy, oparty na tekstach poruszaj\u0105cych zwykle tre\u015bci o tematyce","datePublished":"2021-05-05","dateModified":"2021-05-05","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Special:CentralAutoLogin\/start?type=1x1","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Special:CentralAutoLogin\/start?type=1x1","height":"1","width":"1"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/madrygal-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":991,"articleBody":"Z Wikipedii, wolnej encyklopediiMadryga\u0142 (wokalna forma muzyczna) \u2013 wokalny utw\u00f3r wielog\u0142osowy, oparty na tekstach poruszaj\u0105cych zwykle tre\u015bci o tematyce \u015bwieckiej, mi\u0142osnej, przedstawiaj\u0105cej sielankowy tryb \u017cycia.Tak\u017ce gatunek poetycki.Popularny w \u015bredniowieczu, ale jego rozkwit nast\u0105pi\u0142 w XVI w. Madryga\u0142 renesansowy ze \u015bredniowiecznym \u0142\u0105czy\u0142o ju\u017c tylko kilka nielicznych aspekt\u00f3w tekstowych oraz dominacja liryki mi\u0142osnej.Madryga\u0142 jako forma muzyczna[edytuj | edytuj kod]\u015aredniowieczny madryga\u0142 by\u0142 dwu-lub trzyg\u0142osowy. W madrygale renesansowym nast\u0105pi\u0142o powi\u0119kszenie liczby g\u0142os\u00f3w (w pierwszej po\u0142owie XVI w. przewa\u017ca\u0142 uk\u0142ad czterog\u0142osowy, w 2. po\u0142owie XVI w. by\u0142y najcz\u0119\u015bciej kompozycjami pi\u0119ciog\u0142osowymi)[1]. Na prze\u0142omie XVI i XVII w. powstawa\u0142y r\u00f3wnie\u017c madryga\u0142y wokalno-instrumentalne (na 1-3 g\u0142osy solowe i basso continuo lub na zespo\u0142y wokalno-instrumentalne o przer\u00f3\u017cnych sk\u0142adach)[2]. Takie madryga\u0142y pisa\u0142 np. Claudio Monteverdi (Madrigali guerieri et amorosi).Madryga\u0142 rozwin\u0105\u0142 si\u0119 z w\u0142oskiej piosenki ludowej \u2013 frottoli oraz form do niej zbli\u017conych \u2013 villanelli, villoty (napolitana), canzony i strambotto. Posiada\u0142 budow\u0119 symetryczn\u0105, struktur\u0119 homofoniczn\u0105 lub polifoniczn\u0105, a tak\u017ce mieszan\u0105, gdy odcinki homofoniczne by\u0142y przeplatane polifonicznymi, form\u0119 przekomponowan\u0105 oraz fragmenty zawieraj\u0105ce d\u017awi\u0119ki chromatycznie zmienione (by\u0142o to nawi\u0105zanie do skal modalnych, czyli ko\u015bcielnych, typowych dla \u015bredniowiecza)[3].Muzyka by\u0142y \u015bci\u015ble powi\u0105zana z tekstem; jej zadaniem by\u0142o zilustrowanie ka\u017cdego szczeg\u00f3\u0142u. Madryga\u0142y by\u0142y nasycone du\u017c\u0105 ilo\u015bci\u0105 emocji wyst\u0119puj\u0105cych w tek\u015bcie, kt\u00f3re znalajdowa\u0142y odzwierciedlenie w muzyce. Cz\u0119sto pojawia\u0142o si\u0119 nawi\u0105zanie do przyrody, pi\u0119kna natury[1].Madryga\u0142 renesansowy rozwija\u0142 si\u0119 przez blisko sto lat i \u2013 podobnie jak inne formy \u2013 podlega\u0142 rozmaitym przemianom stylistycznym. Bior\u0105c pod uwag\u0119 najwa\u017cniejsze z nich, mo\u017cna wyr\u00f3\u017cni\u0107 trzy g\u0142\u00f3wne fazy rozwojowe tego gatunku:wczesna (do po\u0142owy XVI wieku), kt\u00f3r\u0105 reprezentuj\u0105 m.in. Philippe Verdelot, Costanzo Festa, Jacob Arcadelt;\u015brodkowa (\u201eklasyczna\u201d, do oko\u0142o 1580 roku), w kt\u00f3rej g\u0142\u00f3wnymi przedstawicielami s\u0105: Adrian Willaert, Cipriano de Rore, Orlando di Lasso, Andrea Gabrieli i Giovanni Pierluigi da Palestrina; tw\u00f3rcy stosuj\u0105 coraz wi\u0119cej wsp\u00f3\u0142brzmie\u0144 dysonansowych i chromatyk\u0119;p\u00f3\u017ana, si\u0119gaj\u0105ca pocz\u0105tk\u00f3w XVII wieku, z przedstawicielami: Luca Marenzio, Gesualdo da Venosa i Claudio Monteverdi.Najch\u0119tniej wykorzystywane do komponowania madryga\u0142\u00f3w formy poetyckie, to sonet, canzona, hymn, oda, oktawa.\u017bywot madryga\u0142u (…) trwa od XIV do pierwszej po\u0142owy XVII stulecia, w rzeczywisto\u015bci wszak\u017ce madryga\u0142 \u2013 jako model formy, kt\u00f3rej istot\u0119 stanowi dialog g\u0142os\u00f3w \u2013 \u017cyje cz\u0119sto pod innymi nazwami a\u017c do naszych czas\u00f3w, awangardy drugiej po\u0142owy XX wieku (np. utwory ch\u00f3ralne Luigiego Nono)[4].Madryga\u0142 jako gatunek poetycki[edytuj | edytuj kod]Madryga\u0142 to tak\u017ce gatunek poezji lirycznej ukszta\u0142towany we W\u0142oszech w XIV w., p\u00f3\u017aniej kr\u00f3tka pie\u015b\u0144 mi\u0142osna.Europejski madryga\u0142, jako forma poetycka, rozwija\u0142 si\u0119 wraz z form\u0105 muzyczn\u0105 o tej samej nazwie. Mia\u0142 okre\u015blon\u0105 budow\u0119 stroficzn\u0105.XIV\u2013XV w. W\u0142ochy (Petrarka) \u2013 sk\u0142ada\u0142y si\u0119 z dw\u00f3ch tercyn (o rymach aabbcc lub abcabc) i jednego lub dw\u00f3ch dystych\u00f3w. Muzyka tercyn by\u0142a identyczna, dystych\u00f3w r\u00f3\u017cna.XVI w. \u2013 utw\u00f3r 13 wersowy o budowie dychotomicznej (11+2). Przesta\u0142a w nim dominowa\u0107 tematyka mi\u0142osna, pojawi\u0142y si\u0119 np. madryga\u0142y wojenne. Z pie\u015bni ludowej zmienia si\u0119 w dworsk\u0105 i traci \u015bcis\u0142y zwi\u0105zek z muzyk\u0105.XVII w. (G. Marino) \u2013 gatunek wyrafinowanej poezji mi\u0142osnej.G\u0142\u00f3wnym o\u015brodkiem tw\u00f3rczo\u015bci madryga\u0142owej by\u0142y W\u0142ochy. Poza W\u0142ochami madryga\u0142y tworzyli r\u00f3wnie\u017c Francuzi, Hiszpanie, Niemcy, Anglicy, Niderlandczycy, Polacy. W Anglii, Niemczech i Hiszpanii pojawi\u0142 si\u0119 u schy\u0142ku XVI wieku, z du\u017co mniejszym nasileniem.Przedstawiciele[1]:Szczeg\u00f3lnym uznaniem w okresie renesansu cieszy\u0142y si\u0119 madryga\u0142y takich tw\u00f3rc\u00f3w, jak Pietro Bembo, Michaelangelo Buonarroti (bratanek Micha\u0142a Anio\u0142a), Antonio Molino, Giovanni della Casa i Torquato Tasso.Madryga\u0142y pisano r\u00f3wnie\u017c w Polsce.XVI w. \u2013 \u015brodowisko dworskie; madryga\u0142y przyjmowane z Europy lub tworzone w kraju na styl w\u0142oski. Tw\u00f3rcy: Jan z Lublina, Jan Kochanowski (\u015blady poetyki madryga\u0142u w pie\u015bniach).W baroku \u2013 madryga\u0142y w stylu Marina; tw\u00f3rcy: M. Grodzi\u0144ski (o tre\u015bci erotycznej), J.A. Morsztyn.Tylko niekt\u00f3re madryga\u0142y staropolskie spe\u0142nia\u0142y \u015bci\u015ble rygory wersyfikacyjne.Madryga\u0142y wojenne \u2013 S. Grochowiak.\u0141aci\u0144skie madryga\u0142y religijne \u2013 M.K. Sarbiewski.S\u0142ownik literatury staropolskiej"},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/madrygal-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Madryga\u0142 \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]