Obwód twerski – Wikipedia, wolna encyklopedia
Obwód twerski (ros. Тверская область); do 1990 obwód kaliniński – jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Obwód twerski leży w zachodniej Rosji, w pobliżu granicy z Białorusią, na Nizinie Wschodnioeuropejskiej. Region graniczy z następującymi obwodami: moskiewskim, jarosławskim, wołogodzkim, smoleńskim, pskowskim i nowogrodzkim.
Na jego terenie znajduje się część Parku Narodowego „Zawidowo”[4].
Powierzchnia[edytuj | edytuj kod]
Obwód twerski ma powierzchnię 84,2 tys. km²[1].
Rozciągłość regionu w kierunku północ-południe wynosi 260 km, zaś ze wschodu na zachód – 450 km.
Rzeźba terenu[edytuj | edytuj kod]
Teren obwodu w większości stanowi równina o charakterze nizinnym, będąca częścią Niziny Wschodnioeuropejskiej, zaś w zachodniej części obwodu znajduje się niewysoka wyżyna Wałdaj, także wchodząca w skład Niziny Wschodnioeuropejskiej. Także w centrum regionu znajduje się niewysoki obszar wyżynny tzw. Twerska grzęda morenowa.
Najwyższy punkt obwodu wznosi się na wysokość 346 m n.p.m., zaś najniżej położonym obszarem jest brzeg rzeki Kunia, znajdujący się 61 m n.p.m.
Strefa czasowa[edytuj | edytuj kod]
Obwód twerski należy do moskiewskiej strefy czasowej (MSK). UTC +4:00 przez cały rok. Wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+3:00, a czas letni – UTC+4:00.
Roślinność[edytuj | edytuj kod]
Powierzchnię obwodu stanowią głównie lasy, stanowiące ponad 53% całego obszaru regionu. Lasy te należą do typu południowo-tajgowego, a w miarę posuwania się na południe przechodzą w lasy mieszane. Złożone są one przede wszystkim z drzew iglastych, najczęściej świerku i sosny. Ten ostatni gatunek dominuje na północy i południowym zachodzie obwodu.
Spośród gatunków liściastych występują tutaj głównie osiki, brzozy i olchy z domieszką innych gatunków.
Na terenie obwodu, na zajmujących sporą część powierzchni regionu (ok. 7%) obszarach podmokłych występują także skupiska roślinności bagiennej. Na obszarze tym znajdują się ponadto torfowiska.
Dużą część powierzchni stanowią grunty orne i pastwiska.
Fauna[edytuj | edytuj kod]
W stanowiących większość powierzchni regionu lasach tych żyją liczne gatunki leśnych zwierząt, typowych zarówno dla strefy tajgi, jak i lasów mieszanych. Spotkać tu można – ze ssaków m.in.: łoś, zając-bielak, rosomak, kuna leśna, borsuk, wilk szary, dzik, lis, ryś, liczne gatunki gryzoni itd. Z ptaków występują: np. kuropatwy, cietrzewie, jarząbki, kukułki, drozdy, dzięcioły, sikory, wrony, gile oraz liczne ptaki wodne – głównie różne gęsi i kaczki.
W licznych w regionie zbiornikach wodnych żyje wiele gatunków ryb, spośród których najważniejszymi (pod względem gospodarczym) są: łososie, leszcze, sandacze, okonie, szczupaki, nelmy, jazie i in.
Bogactwo zbiorników wodnych oraz liczne bagna sprzyjają rozwojowi owadów, których liczne gatunki w okresie wiosenno-letnim są uciążliwe dla mieszkańców i zwierząt gospodarczych.
Hydrologia[edytuj | edytuj kod]
Rzeki[edytuj | edytuj kod]
Przez obszar obwodu przepływają liczne większe i mniejsze rzeki i strumienie, stanowiące dopływy głównej rzeki regionu – Wołgi. W sumie płynie tutaj ponad 800 rzek o łącznej długości ponad 17 tys. km.
Rzeki te należą do zlewisk mórz Bałtyckiego i Kaspijskiego, gdyż przez teren obwodu przebiega ich wododział.
Największe rzeki obwodu (podana długość dotyczy tylko rzeki w granicach obwodu):
- Wołga (ros. Волга) – 685 km
- Dźwina (ros. Западная Двина) – 262 km
- Twerca (ros. Тверца) – 188 km
- Miedwiedica (ros. Медведица) – 269 km
- Mołoga (ros. Молога) – 280 km
- Mieża (ros. Межа) – 259 km
Jeziora[edytuj | edytuj kod]
W obwodzie znajduje się duża liczba jezior – najczęściej wymienia się tutaj liczbę 1769, głównie pochodzenia polodowcowego. Zajmują one ok. 1,4% całej powierzchni regionu. Największym jeziorem obwodu jest Seliger.
Największe jeziora obwodu:
- Seliger (ros. Селигер) – 259,7 km²
- Wołgo (ros. Волго) – 61 km²
- Szlino (ros. Шлино) – 34 km²
- Wielikoje (ros. Великое) – 32 km²
- Piros (ros. Пирос) – 31 km²
- Wsieług (ros. Вселуг) – 30 km²
- Wieriestowo (ros. Верестово) – 23 km²
- Stierż (ros. Стерж) – 17 km²
- Pieno (ros. Пено) – 17 km²
Najgłębszym jeziorami są Brosno (41,5 m) i Dołosiec (41 m).
Oprócz jezior pochodzenia naturalnego na terenie obwodu znajdują się zbiorniki sztucznego pochodzenia. Największe z nich to powstałe na Wołdze:
- Zbiornik Rybiński (ros. Рыбинское водохранилище) – 4580 km²
- Zbiornik iwańkowski (ros. Иваньковское водохранилище) – 327 km²
- Zbiornik uglicki (ros. Угличское водохранилище) – 249 km²
- Zbiornik górnowołżański (ros. Верхневолжское водохранилище)
Także na innych rzekach regionu znajdują się sztuczne jeziora, np. - Zbiornik wazuski (ros. Вазузское водохранилище) – 97 km²
Klimat[edytuj | edytuj kod]
W obwodzie panuje klimat umiarkowany ciepły, o charakterze kontynentalnym.
Zima jest dość chłodna – średnia temperatura stycznia to ok. −9 do −17 °C, lecz niezbyt długa, zaś lato – długie i ciepłe; średnia temperatura lipca to +17 do +18,5 °C. W stolicy regionu – Twerze – temperatury te mają wielkości odpowiednio: −9,6 °C i +18,2 °C.
W obwodzie notuje się dość wysoki poziom opadów (ok. 650 mm), głównie w postaci deszczu, którego największe nasilenie przypada na przełom lipca i sierpnia. W Twerze spada średnio 593 mm/rok.
Badania archeologiczne wykazały, że w miejscu dzisiejszej stolicy regionu już w IX-X w. istniała niewielka osada. Twierdza w Twerze została wzniesiona najprawdopodobniej w latach 1130–1140[5], w trakcie wojny Rusi rostowsko-suzdalskiej z Księstwem Nowogrodzkim. Z kolei inne źródła jako datę powstania Tweru podają 1181[6]. Niezależnie od daty powstania pod koniec XII w. Twer był niewielką twierdzą na zachodniej rubieży Rusi Suzdalskiej, a okoliczne ziemie podlegały temu właśnie państwu. Około 1220 region twerski wchodził w skład udzielnego księstwa perejasławskiego. Po zniszczeniu miasta przez Tatarów w 1238 gród odbudowano na przeciwnym brzegu rzeki.
- Osobny artykuł: Księstwo twerskie.
Podział dzielnicowy Rusi spowodował, iż region twerski stał się niezależnym państwem (Księstwo twerskie). Stało się tak za panowania brata Aleksandra Newskiego – Jarosława Jarosławicza.
Księstwo twerskie przez pewien czas było jednym z ważniejszych na Rusi. Sprzyjało temu korzystne położenie samego miasta – na szlaku łączącym Nowogród Wielki z północno-wschodnimi terenami Rusi. Drugim ważnym czynnikiem powodującym wzrost znaczenia kraju była polityka władców Złotej Ordy (której podlegało Księstwo twerskie); polityka ta polegała m.in. na dbaniu o równowagę wśród zależnych od Tatarów ruskich księstw, co sprzyjało rozwojowi księstw słabszych i nie pozwalało na ich podbój w ramach ekspansji księstw silniejszych.
Zachodnią część dzisiejszego obwodu twerskiego z miastem Toropiec w późnym średniowieczu obejmowały granice Litwy.
W 1485 Księstwo twerskie zostało zaatakowane i podbite przez Ruś Moskiewską. Ówczesny twerski władca – Michał Borysowicz został zupełnie zaskoczony tym atakiem, wcześniej bowiem był sojusznikiem księcia moskiewskiego i wspierał go zbrojnie w walce z Tatarami i Księstwem Nowogrodu. Po upadku swej stolicy ostatni niezależny książę Tweru uciekł na Litwę. Po podboju moskiewskim księstwo twerskie zostało zlikwidowane, jednak za czasów Iwana Groźnego w mieście żył i nosił tytuł „księcia twerskiego” syn jednego z chanów; „władca” ten był jednak całkowicie zależny od Moskwy nie posiadał żadnej realnej władzy.
W 1580 w bitwie pod Toropcem Polacy dowodzeni przez Janusza Zbaraskiego odnieśli zwycięstwo nad liczniejszymi siłami rosyjskimi, a w 1609 pod Kalazinem została stoczona nierozstrzygnięta bitwa pomiędzy Rzecząpospolitą a siłami rosyjsko-szwedzkimi.
Ziemia twerska w składzie Rosji i ZSRR[edytuj | edytuj kod]
W 1796 utworzona została gubernia twerska, istniała do 1929. W 1931 stolica regionu została przemianowana na Kalinin (na cześć radzieckiego działacza państwowego i partyjnego Michaiła Kalinina). Obwód twerski został utworzony 29 stycznia 1935 jako obwód kaliniński (ros. Калининская область). W latach 1937–1939 na terenie obwodu znajdował się Karelski Okręg Narodowościowy.
Na terenie obwodu twerskiego leży miasto Ostaszków, gdzie znajdował się obóz NKWD dla jeńców polskich, zamordowanych następnie w Twerze w ramach zbrodni katyńskiej.
W czasie ataku III Rzeszy na ZSRR w 1941 teren obwodu kalinińskiego został zajęty przez Wehrmacht. Nastąpiło to w październiku 1941, jednak już w 2 miesiące później większość obszarów regionu (wraz z Twerem) została odbita przez Armię Czerwoną, zaś Twer stał się pierwszym dużym miastem ZSRR wyzwolonym spod okupacji niemieckiej.
W 1990, po zastąpieniu nazwy stolicy obwodu – miasta Kalinin historyczną nazwą Twer zmieniono nazwę obwodu na twerski.
W obwodzie mieszka 1 245 619 ludzi, 950 071 żyje w miastach, 295 548 na terenach wiejskich (2021)[2].
Liczba ta w ostatnich latach spada w wyniku niskiego przyrostu naturalnego i emigracji zarobkowej do innych regionów Rosji, najczęściej dużych miast, zwłaszcza Moskwy.
Ponieważ wyjeżdżają głównie ludzie młodzi, średnia wieku mieszkańców obwodu jest dość wysoka.
Zmiany liczby mieszkańców obwodu
Rok | Liczba mieszkańców |
---|---|
1989 | 1 670 000 |
2002 | 1 471 459 |
2005 | 1 425 582 |
2013 | 1 334 061 |
2021 |
1 246 759 |
Ludność miejska stanowi 73,5% populacji (2005).
Gęstość zaludnienia[edytuj | edytuj kod]
Średnia gęstość zaludnienia w obwodzie wynosi 17 os./km². W rzeczywistości istnieją duże różnice pod tym względem pomiędzy poszczególnymi częściami obwodu. W rejonie dużych miast gęstość zaludnienia przekracza tysiąc os./km² (Twer – 2767 os./km².), zaś pewne części rejonów wiejskich mają zaludnienie rzędu 2 – 3 os./km².
Wyznania[edytuj | edytuj kod]
Większość ludności wyznaje prawosławie, istnieje także spora liczba niewierzących, pozostała po okresie przymusowej ateizacji za czasów Związku Radzieckiego. Niektóre grupy mniejszości narodowych (np. Tatarzy, Tadżycy i Czeczeni) wyznają islam. Muzułmanie zamieszkują głównie na południu obwodu.
Narodowości[edytuj | edytuj kod]
Niemal całą populację obwodu stanowią Rosjanie. Na zachodzie obwodu istnieje oddzielna grupa etnograficzna tudovlyany. Według naukowców pochodzą od polskich osadników lub zasymilowanych Białorusinów. [7]
Poza tym na terenie obwodu żyją niewielkie grupy mniejszości narodowych, jednak ich przedstawiciele żyją rozproszeniu na terenie całego obszaru obwodu, głównie w większych miastach, zaś jedyną mniejszością zamieszkującą w sposób zwarty są żyjący w jednym z północno-wschodnich rejonów Karelowie.
Liczebność poszczególnych narodów:
Naród | Liczebność w 2002 r. (w tysiącach) |
---|---|
Rosjanie | 1361,0 |
Ukraińcy | 22,6 |
Karelowie | 14,6 |
Białorusini | 8,6 |
Ormianie | 7,3 |
Tatarzy | 6,7 |
Azerbejdżanie | 4,6 |
Cyganie | 4,6 |
Czuwasze | 3,1 |
Czeczeni | 2,7 |
Mołdawianie | 1,8 |
Niemcy | 1,8 |
Mordwini | 1,7 |
Gruzini | 1,4 |
Tadżycy | 1,2 |
wymieniono tylko narody liczące ponad 1000 osób
Miasta i osiedla typu miejskiego[edytuj | edytuj kod]
Na terenie obwodu znajdują się 23 miasta i 30 osiedli typu miejskiego.
Największe miasta i osiedla typu miejskiego (stan na 1 stycznia 2005):
Gospodarka obwodu, po rozpadzie ZSRR pogrążona jest w kryzysie.
Produkt krajowy brutto regionu wynosi 94,9 mld rubli (2005), co daje 67 tys. rubli/os.
Podstawowymi źródłami utrzymania dla mieszkańców obwodu jest praca w szeroko pojmowanych usługach, przemyśle i rolnictwie.
Produkt krajowy brutto regionu wynosi 94,9 mld rubli (2005). Jego struktura wygląda następująco:
- przemysł przetwórczy – 22,4%
- przemysł elektroenergetyczny – 7,5%
- handel – 16,8%
- transport i komunikacja – 13,9%
- budownictwo – 9,0%
- rolnictwo – 8,1%
Przemysł[edytuj | edytuj kod]
Głównym centrum gospodarczym i ośrodkiem przemysłowym na terenie obwodu jest jego stolica – Twer.
Znajdują się tam m.in. zakłady przemysłu maszynowego, lekkiego, chemicznego, poligraficznego, spożywczego i budowlanego.
Także inne większe miasta na terenie obwodu (Rżew, Wysznij Wołoczok, Kimry, Torżok i inne) stanowią ośrodki przemysłowe, w których znajduje się m.in. przemysł lekki, spożywczy, elektromaszynowy, budowlany, celulozowo-papierniczy, meblowy oraz budowlany.
Około 30% wartości produkcji przemysłowej przypada na przemysł maszynowy i elektromaszynowy, a 7% – na przemysł lekki.
30% wartości produkcji przemysłowej wytwarza elektroenergetyka.
Rolnictwo[edytuj | edytuj kod]
Duże znaczenie w gospodarce obwodu odgrywa rolnictwo, któremu sprzyjają dość korzystne warunki klimatyczne i glebowe. Najczęściej uprawiane są rośliny pastewne, a także zboża, głównie pszenica i żyto, w mniejszym stopniu owies, a poza tym len, ziemniaki oraz warzywa, a także, na niewielką skalę – owoce.
Łączna powierzchnia terenów rolniczych w regionie to 2434,6 tys. ha. Ponad 60% tej liczby to grunty orne. Powierzchnia zasiewów w 2001 wynosiła 898,9 tys. ha., z czego zboża zajmowały 200,3 tys. ha, len – 22,1 tys. ha., ziemniaki – 49,2 tys. ha., a warzywa – 10,6 tys. ha. W 2001 z zasiewów tych uzyskano m.in. 206,4 tys. ton ziarna, 604,5 tys. ton ziemniaków i 10,2 tys. ton. włókna lnianego. Łączna wartość produkcji rolnej (bez hodowli) to ok. 11.331 mln rubli (dane za 2004).
Hodowla[edytuj | edytuj kod]
Chów i hodowla zwierząt ukierunkowana na produkcję mięsno-mleczną jest podstawą gospodarki rolnej regionu. Chów obejmuje głównie bydło domowe, a także trzodę chlewną i drób. W 2002 г. na terenie obwodu żyło m.in. 348,2 tys. sztuk bydła (z czego 174,3 tys. krów mlecznych), 127,8 świń i 3374,5 tys. drobiu różnych gatunków.
Zwierzęta te w 2001 dostarczyły 74,8 tys. ton mięsa, 476,5 tys. ton mleka i 484,5 mln szt. jaj.
Transport[edytuj | edytuj kod]
Przez obszar obwodu przechodzi bardzo ważna linia kolejowa Moskwa – Petersburg, łącząca byłą i obecną stolicę Rosji. Odchodzące od tej trasy odnogi prowadzą do innych dużych miast kraju, przechodząc przez ośrodki miejskie obwodu.
Na terenie obwodu znajduje się 16.032 dróg o utwardzonej nawierzchni, w tym bardzo ważne z gospodarczego punktu widzenia trasy M-9 M-10.
Pod Twerem znajdują się dwa duże cywilne porty lotnicze: międzynarodowy Migaczowo oraz lokalny Zmiejewo.
Ważne znaczenie w transporcie towarów odgrywa transport wodny, którego głównym szlakiem jest Wołga; najważniejszym portem jest port „Twer”.
Przez teren obwodu biegną liczne rurociągi, w tym strategiczne dwa ropociągi. Jeden z nich łączy port w Primorsku z Jarosławiem; przepustowość tego rurociągu to 25 mln t./rok. Drugi z nich łączy Jarosław z Połockiem, zaś jego nominalna przepustowość to ponad 20 mln t./rok; w rzeczywistości możliwości tego rurociągu nie są w pełni wykorzystywane (w 2006 przesłano nim tylko 3 mln ton ropy).
Istnieje tutaj także kilka ważnych nitek gazociągów, prowadzących z zachodniej Syberii do zachodnich rejonów Rosji i dalej do Europy.
Energetyka[edytuj | edytuj kod]
Energetyka stanowi 30% wartości produkcji przemysłowej regionu.
Na terenie obwodu znajdują się m.in. mające status „federalnych”: elektrownia atomowa (Калининская АЭС) o mocy 3 GW (21,1 mld kW/h w 2006) oraz elektrownia wodna (Конаковская ГРЭС) o mocy 2,4 GW (8,1 mld kW/h w 2006). Prócz nich istnieje kilka regionalnych elektrociepłowni, zasilanych węglem i torfem z lokalnych złóż.
Bogactwa naturalne[edytuj | edytuj kod]
Głównymi bogactwami naturalnymi regionu są surowce energetyczne: węgiel i torf.
Na terenie obwodu znajdują się duże pokłady węgla brunatnego, stanowiące cześć tzw. zagłębia podmoskiewskiego zagłębia węglowego.
W równinnej części obwodu szeroko rozpowszechnione są złoża torfu, szacowane na ok. 15,4 mld m³ (ok. 2051 mln ton), co stanowi 7% torfu znajdującego się w europejskiej części Rosji. Dla potrzeb przemysłu eksploatacja tego surowca prowadzona jest w 43 miejscach, na obszarze ok. 300 tys. ha.
Ponadto znajdują się tutaj złoża wapieni, glin ogniotrwałych i budowlanych, piasków kwarcowych, sapropelu, oraz źródła wód mineralnych.
Herb obwodu twerskiego jest praktycznie kopią herbu guberni twerskiej, który z kolei semantycznie nawiązuje do herbu Tweru.
- Osobny artykuł: Herb obwodu twerskiego.
Flaga obwodu twerskiego ma postać herbu regionu umieszczonego na płótnie w kolorach tegoż herbu.
- Osobny artykuł: Flaga obwodu twerskiego.
Obwód, podobnie jak inne części Rosji, posiada dość szeroki zakres autonomii. Władzę prawodawczą sprawuje Obwodowe Zgromadzenie Prawodawcze, złożone z 33 posłów, spośród których 17 wybieranych jest z list partyjnych, a 16 – w jednomandatowych okręgach.
Skład aktualnie urzędującego zgromadzenia ustaliły wybory z 18 grudnia 2005. Najwięcej mandatów (150 uzyskała w nich partia Jedna Rosja).
Na czele lokalnej administracji stoi gubernator. Obecnie funkcję tę sprawuje Igor Rudenia.
12 największych miast rejonu stanowi okręgi miejskie i są to:
- Bieżeck (ros. Бежецк)
- Bołogoje (ros. Бологое)
- Kaszyn (ros. Кашин)
- Kimry (ros. Кимры)
- Konakowo (ros. Конаково)
- Nielidowo (ros. Нелидово)
- Ostaszków (ros. Осташков)
- Rżew (ros. Ржев)
- Torżok (ros. Торжок)
- Twer (ros. Тверь)
- Udomla (ros. Удомля)
- Wysznij Wołoczok (ros. Вышний Волочёк)
Pozostała powierzchnia obwodu podzielona jest na 36 rejonów.
- Rejon andrieapolski (ros. Андреапольский район)
- Rejon bielski (ros. Бельский район)
- Rejon bieżecki (ros. Бежецкий район)
- Rejon bołogowski (ros. Бологовский район)
- Rejon firowski (ros. Фировский район)
- Rejon kalaziński (ros. Калязинский район)
- Rejon kaliniński (ros. Калининский район)
- Rejon kaszyński (ros. Кашинский район)
- Rejon kiesowogorski (ros. Кесовогорский район)
- Rejon kimrski (ros. Кимрский район)
- Rejon konakowski (ros. Конаковский район)
- Rejon krasnochołmski (ros. Краснохолмский район)
- Rejon kuwszynowski (ros. Кувшиновский район)
- Rejon leśnojski (ros. Лесной район)
- Rejon lichosławlski (ros. Лихославльский район)
- Rejon maksatichiński (ros. Максатихинский район)
- Rejon mołokowski (ros. Молоковский район)
- Rejon nielidowski (ros. Нелидовский район)
- Rejon oleniński (ros. Оленинский район)
- Rejon ostaszkowski (ros. Осташковский район)
- Rejon pienowski (ros. Пеновский район)
- Rejon ramieszkowski (ros. Рамешковский район)
- Rejon rżewski (ros. Ржевский район)
- Rejon sandowski (ros. Сандовский район)
- Rejon sieliżarowski (ros. Селижаровский район)
- Rejon sonkowski (ros. Сонковский район)
- Rejon spirowski (ros. Спировский район)
- Rejon staricki (ros. Старицкий район)
- Rejon torżokski (ros. Торжокский район)
- Rejon toropiecki (ros. Торопецкий район)
- Rejon udomielski (ros. Удомельский район)
- Rejon wiesiegoński (ros. Весьегонский район)
- Rejon wyszniewołocki (ros. Вышневолоцкий район)
- Rejon zapadnodwiński (ros. Западнодвинский район)
- Rejon zubcowski (ros. Зубцовский район)
- Rejon żarkowski (ros. Жарковский район)
Tablice pojazdów zarejestrowanych w obwodzie twerskim mają oznaczenie 69 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.
Recent Comments