[{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BlogPosting","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2021\/11\/28\/orda-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#BlogPosting","mainEntityOfPage":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2021\/11\/28\/orda-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","headline":"Orda \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","name":"Orda \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia","description":"Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Zobacz w indeksie S\u0142ownika geograficznego Kr\u00f3lestwa Polskiego has\u0142o Orda Orda \u2013 stosowane w Polsce okre\u015blenie og\u00f3lne","datePublished":"2021-11-28","dateModified":"2021-11-28","author":{"@type":"Person","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/#Person","name":"lordneo","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/author\/lordneo\/","image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/c9645c498c9701c88b89b8537773dd7c?s=96&d=mm&r=g","height":96,"width":96}},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Enzyklop\u00e4die","logo":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/wiki4\/wp-content\/uploads\/2023\/08\/download.jpg","width":600,"height":60}},"image":{"@type":"ImageObject","@id":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/7\/75\/Wikimedia_Community_Logo.svg\/28px-Wikimedia_Community_Logo.svg.png","url":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/thumb\/7\/75\/Wikimedia_Community_Logo.svg\/28px-Wikimedia_Community_Logo.svg.png","height":"28","width":"28"},"url":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2021\/11\/28\/orda-wikipedia-wolna-encyklopedia\/","wordCount":4670,"articleBody":"Z Wikipedii, wolnej encyklopediiZobacz  w indeksie S\u0142ownika geograficznego Kr\u00f3lestwa Polskiego has\u0142o Orda  Orda \u2013 stosowane w Polsce okre\u015blenie og\u00f3lne dla wojsk koczownik\u00f3w, zazwyczaj Tatar\u00f3w z Chanatu Krymskiego i nogajskich ord przednich, naje\u017cd\u017caj\u0105cych ziemie litewskie, ruskie, polskie i rosyjskie w XV\u2013XVIII wieku.W\u015br\u00f3d lud\u00f3w a\u0142tajskich by\u0142o to okre\u015blenie namiotu w\u0142adcy, albo, bardziej og\u00f3lnie, jego siedziby. Okre\u015blenie z\u0142ota orda oznacza\u0142o tam z\u0142oty paradny namiot w\u0142adcy, a pa\u0144stwo by\u0142o nazywane U\u0142usem (np. U\u0142us D\u017cocziego, U\u0142us Ugedeja)[1]. W pa\u0144stwach europejskich, takich jak Polska lub Rosja, nazwa orda by\u0142a rozci\u0105gana na rz\u0105dzone przez w\u0142adc\u0119 pa\u0144stwo (st\u0105d nazwy Z\u0142ota Orda, Bia\u0142a Orda).  Etymologicznie, s\u0142owo orda pochodzi od mongolskiego s\u0142owa ordo[2] lub tureckiego orta, kt\u00f3re oznacza stron\u0119, oddzia\u0142, namiot lub kierunek[3].T\u0142umaczone jako ob\u00f3z lub pa\u0142ac, namiot[4], a nast\u0119pnie  siedziba w\u0142adzy[5] lub dw\u00f3r kr\u00f3lewski[6][7].W granicach chi\u0144skiego cesarstwa Liao, s\u0142owo ordo by\u0142o u\u017cywane w odniesieniu do otoczenia najwa\u017cniejszych os\u00f3b w pa\u0144stwie (podobnie jak europejski dw\u00f3r monarszy), w\u0142\u0105czaj\u0105c w to niewolnik\u00f3w, czelad\u017a i ochroniarzy. Cesarze, cesarzowe i ksi\u0105\u017c\u0119ta mieli swoje ordy.Lista najbardziej znanych ord (pa\u0144stw lub zwi\u0105zk\u00f3w plemiennych)[edytuj | edytuj kod]Z\u0142ota Orda (U\u0142us D\u017coczi) \u2013 chanat mongolsko-tatarski istniej\u0105cy w latach 1240\u20131435[8][9].Bia\u0142a Orda \u2013 chanat mongolski powsta\u0142y w XIII wieku, za\u0142o\u017cony przez Ord\u0119, stanowi\u0142 zachodni\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 Z\u0142otej Ordy[10][9].Wielka Orda \u2013 chanat mongolsko-tatarski istniej\u0105cy w latach 1435\u20131502, po rozpadzie Z\u0142otej Ordy[11][12].Orda Nogajska \u2013 konfederacja plemion koczowniczych (Mongo\u0142owie, Tatarzy, Po\u0142owcy, Pieczyngowie, Awarowie, Chazarowie i inne) na Stepie Pontyjskim, istniej\u0105ca w latach 1390\u20131634, pod panowaniem Rosji od 1634 do 1770 roku[13][14].Nogajskie ordy przednie \u2013 koczownicze plemiona Nogaj\u00f3w zamieszkuj\u0105ce w latach 1430\u20131856 stepy nadczarnomorskie, pod panowaniem Krymu i Turcji, potem Rosji[15][16].Orda Ka\u0142mucka \u2013 buddyjskie pa\u0144stwo Ojrat\u00f3w za\u0142o\u017cone w latach dwudziestych XVII wieku na obszarach mi\u0119dzy rzekami Don i Jaik, w 1771 roku wi\u0119kszo\u015b\u0107 z nich postanowi\u0142a wr\u00f3ci\u0107 do dawnej ojczyzny, 13 tys. rodzin pozosta\u0142o na terenie Ka\u0142mucji i podporz\u0105dkowa\u0142o si\u0119 rosyjskiemu gubernatorowi[17][18].\u2191 The Encyclopaedia of Islam…. s. 174.\u2191 Abbott Gleason: A companion to Russian history. Wiley-Blackwell, 2009, s. 82\u2013. ISBN\u00a0978-1-4051-3560-3. [dost\u0119p 2011-01-16].\u2191 Hasan Cel\u0101l G\u00fczel, Cem O\u011fuz, Osman Karatay: The Turks: Middle ages. Murat Ocak. Yeni T\u00fcrkiye, 2002. [dost\u0119p 2011-01-16].\u2191 Michael Burgan: Empire of the Mongols. Infobase Publishing, August 2009, s. 12\u2013. ISBN\u00a0978-1-60413-163-5. [dost\u0119p 2011-01-17].\u2191 Leo de Hartog: Russia and the Mongol yoke: the history of the Russian principalities and the Golden Horde, 1221-1502. British Academic Press, 1996. ISBN\u00a0978-1-85043-961-5. [dost\u0119p 2011-01-17].\u2191 Michael Kohn: Mongolia. Lonely Planet, 1 May 2008, s. 25\u2013. ISBN\u00a0978-1-74104-578-9. [dost\u0119p 2011-01-17].\u2191 Willem van Ruysbroeck, Giovanni di Piano Carpini (abp. of Antivari): The journey of William of Rubruck to the eastern parts of the world, 1253-55. Printed for the Hakluyt Society, 1900, s. 57\u2013. [dost\u0119p 2011-01-17].\u2191 Borawski P.: Tatarzy w dawnej Rzeczypospolitej…. s. 5-7.\u2191 ab \u0415\u0433\u043e\u0440\u043e\u0432 \u0412. \u041b.: \u0418\u0441\u0442\u043e\u0440\u0438\u0447\u0435\u0441\u043a\u0430\u044f \u0433\u0435\u043e\u0433\u0440\u0430\u0444\u0438\u044f \u0417\u043e\u043b\u043e\u0442\u043e\u0439 \u041e\u0440\u0434\u044b \u0432 XIII\u2014XIV \u0432\u0432.. \u041c\u043e\u0441\u043a\u0432\u0430: \u041d\u0430\u0443\u043a\u0430, 1985.\u2191 Podhorodecki L.: Tatarzy. Od Czyngis-chana do XX wieku…. s. 116-117.\u2191 \u0421\u0430\u0444\u0430\u0440\u0433\u0430\u043b\u0438\u0435\u0432 \u041c. \u0413.: \u0420\u0430\u0441\u043f\u0430\u0434 \u0417\u043e\u043b\u043e\u0442\u043e\u0439 \u041e\u0440\u0434\u044b. \u0421\u0430\u0440\u0430\u043d\u0441\u043a: 1960.\u2191 \u0413\u0440\u0435\u043a\u043e\u0432 \u0418. \u0411.: \u0412\u043e\u0441\u0442\u043e\u0447\u043d\u0430\u044f \u0415\u0432\u0440\u043e\u043f\u0430 \u0438 \u0443\u043f\u0430\u0434\u043e\u043a \u0417\u043e\u043b\u043e\u0442\u043e\u0439 \u041e\u0440\u0434\u044b (\u043d\u0430 \u0440\u0443\u0431\u0435\u0436\u0435 14-15 \u0432\u0432.). \u041c\u043e\u0441\u043a\u0432\u0430: Hayka, 1975.\u2191 Podhorodecki L.: Chanat krymski…. s. 12, 36, 105.\u2191 \u0422\u0440\u0435\u043f\u0430\u0432\u043b\u043e\u0432 \u0412. \u0412.: \u0418\u0441\u0442\u043e\u0440\u0438\u044f \u041d\u043e\u0433\u0430\u0439\u0441\u043a\u043e\u0439 \u041e\u0440\u0434\u044b. \u0412\u043e\u0441\u0442\u043e\u0447\u043d\u0430\u044f \u043b\u0438\u0442\u0435\u0440\u0430\u0442\u0443\u0440\u0430, 2002. ISBN\u00a05-02-018193-5.\u2191 Skorupa D.: Stosunki polsko-tatarskie …. s. 24-25.\u2191 Pajewski J.: Bu\u0144czuk i koncerz…. s. 106-121.\u2191 Bazylow L.: Historia Mongolii…. s. 178.\u2191 \u0411\u0430\u0442\u043c\u0430\u0435\u0432 \u041c. \u041c.: \u0421\u043e\u0446\u0438\u0430\u043b\u044c\u043d\u043e-\u043f\u043e\u043b\u0438\u0442\u0438\u0447\u0435\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0441\u0442\u0440\u043e\u0439 \u0438 \u0445\u043e\u0437\u044f\u0439\u0441\u0442\u0432\u043e \u043a\u0430\u043b\u043c\u044b\u043a\u043e\u0432 \u0432 XVII\u2014XVIII \u0432\u0432.. \u0414\u0436\u0430\u043d\u0433\u0430\u0440: \u042d\u043b\u0438\u0441\u0442\u0430, 2002.Leszek Podhorodecki: Tatarzy. Od Czyngis-chna do XX wieku. Warszawa: Bellona, 2010. ISBN\u00a0978-83-11-11801-0.Leszek Podhorodecki: Chanat krymski. Warszawa: Ksi\u0105\u017cka i Wiedza, 1987. ISBN\u00a083-05-11618-2.Janusz Pajewski: Bu\u0144czuk i koncerz. Z dziej\u00f3w wojen polsko-tureckich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978. ISBN\u00a083-214-0336-0.Piotr Borawski: Tatarzy w dawnej Rzeczypospolitej. Warszawa: Ludowa Sp\u00f3\u0142dzielnia Wydawnicza, 1986. ISBN\u00a083-205-3747-9.Dariusz Skorupa: Stosunki polsko-tatarskie 1595-1623. Warszawa: PAN, 2004. ISBN\u00a083-89729-05-9.Ludwik Bazylow: Historia Mongolii. Wroc\u0142aw: Ossolineum, 1981. ISBN\u00a083-04-00608-1.C.E. Bosworth, D.O. Morgan: Ordu. W: C.E. Bosworth, E. Van Donzel, W.P. Heinrichs, G. Lecomte: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume VIII. Leiden: E.J. Brill, 1995. ISBN\u00a090-04-09834-8.\u0415\u0433\u043e\u0440\u043e\u0432 \u0412. \u041b.: \u0418\u0441\u0442\u043e\u0440\u0438\u0447\u0435\u0441\u043a\u0430\u044f \u0433\u0435\u043e\u0433\u0440\u0430\u0444\u0438\u044f \u0417\u043e\u043b\u043e\u0442\u043e\u0439 \u041e\u0440\u0434\u044b \u0432 XIII\u2014XIV \u0432\u0432.. \u041c\u043e\u0441\u043a\u0432\u0430: \u041d\u0430\u0443\u043a\u0430, 1985.\u0421\u0430\u0444\u0430\u0440\u0433\u0430\u043b\u0438\u0435\u0432 \u041c. \u0413.: \u0420\u0430\u0441\u043f\u0430\u0434 \u0417\u043e\u043b\u043e\u0442\u043e\u0439 \u041e\u0440\u0434\u044b. \u0421\u0430\u0440\u0430\u043d\u0441\u043a: 1960.\u0422\u0440\u0435\u043f\u0430\u0432\u043b\u043e\u0432 \u0412. \u0412.: \u0418\u0441\u0442\u043e\u0440\u0438\u044f \u041d\u043e\u0433\u0430\u0439\u0441\u043a\u043e\u0439 \u041e\u0440\u0434\u044b. \u0412\u043e\u0441\u0442\u043e\u0447\u043d\u0430\u044f \u043b\u0438\u0442\u0435\u0440\u0430\u0442\u0443\u0440\u0430, 2002. ISBN\u00a05-02-018193-5.\u0411\u0430\u0442\u043c\u0430\u0435\u0432 \u041c. \u041c.: \u0421\u043e\u0446\u0438\u0430\u043b\u044c\u043d\u043e-\u043f\u043e\u043b\u0438\u0442\u0438\u0447\u0435\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0441\u0442\u0440\u043e\u0439 \u0438 \u0445\u043e\u0437\u044f\u0439\u0441\u0442\u0432\u043e \u043a\u0430\u043b\u043c\u044b\u043a\u043e\u0432 \u0432 XVII\u2014XVIII \u0432\u0432.. \u0414\u0436\u0430\u043d\u0433\u0430\u0440: \u042d\u043b\u0438\u0441\u0442\u0430, 2002.\u0413\u0440\u0435\u043a\u043e\u0432 \u0411. \u0414., \u042f\u043a\u0443\u0431\u043e\u0432\u0441\u043a\u0438\u0439 \u0410. \u042e.: \u0417\u043e\u043b\u043e\u0442\u0430\u044f \u041e\u0440\u0434\u0430 \u0438 \u0435\u0451 \u043f\u0430\u0434\u0435\u043d\u0438\u0435. \u041c\u043e\u0441\u043a\u0432\u0430-\u041b\u0435\u043d\u0438\u043d\u0433\u0440\u0430\u0434: \u0418\u0437\u0434\u0430\u0442\u0435\u043b\u044c\u0441\u0442\u0432\u043e \u0410\u041d \u0421\u0421\u0421\u0420, 1950.Abbott Gleason: A companion to Russian history. Wiley-Blackwell, 2009. ISBN\u00a0978-1-4051-3560-3. [dost\u0119p 2011-01-16].Hasan Cel\u0101l G\u00fczel, Cem O\u011fuz, Osman Karatay: The Turks: Middle ages. Murat Ocak. Yeni T\u00fcrkiye, 2002. [dost\u0119p 2011-01-16].Michael Burgan: Empire of the Mongols. Infobase Publishing, August 2009. ISBN\u00a0978-1-60413-163-5. [dost\u0119p 2011-01-17].Leo de Hartog: Russia and the Mongol yoke: the history of the Russian principalities and the Golden Horde, 1221-1502. British Academic Press, 1996. ISBN\u00a0978-1-85043-961-5. [dost\u0119p 2011-01-17].Michael Kohn: Mongolia. Lonely Planet, 1 May 2008. ISBN\u00a0978-1-74104-578-9. [dost\u0119p 2011-01-17].Willem van Ruysbroeck, Giovanni di Piano Carpini (abp. of Antivari): The journey of William of Rubruck to the eastern parts of the world, 1253-55. Printed for the Hakluyt Society, 1900. [dost\u0119p 2011-01-17]."},{"@context":"http:\/\/schema.org\/","@type":"BreadcrumbList","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/#breadcrumbitem","name":"Enzyklop\u00e4die"}},{"@type":"ListItem","position":2,"item":{"@id":"https:\/\/wiki.edu.vn\/pl\/wiki\/2021\/11\/28\/orda-wikipedia-wolna-encyklopedia\/#breadcrumbitem","name":"Orda \u2013 Wikipedia, wolna encyklopedia"}}]}]