An Biên
Template:Dablink Template:Thông tin đơn vị hành chính Việt Nam An Biên là một huyện của Việt Nam, nằm trong tỉnh Kiên Giang (trước đó là tỉnh Rạch Giá). Huyện lỵ là thị trấn Thứ Ba.
An Biên nằm ở phía đông phần giữa tỉnh Kiên Giang.
- phía bắc trông ra vịnh Thái Lan
- phía đông giáp các huyện Châu Thành, Gò Quao
- phía nam giáp huyện U Minh Thượng
- phía tây nam giáp huyện An Minh.
Toàn hiện rộng 40.028,98 ha với dân số là 123.678 người (ước tính năm 2007). Huyện An Biên được Nhà nước phong tặng Anh hùng lực lượng vũ trang.[citation needed]
Contents
Hành chính
Trong huyện An Biên có 9 đơn vị hành chính cấp xã, gồm thị trấn Thứ Ba và 8 xã: Đông Thái, Đông Yên, Hưng Yên, Nam Thái, Nam Thái A, Nam Yên, Tây Yên, Tây Yên A.
Lịch sử
Thời Nhà Nguyễn độc lập
Thời vua Tự Đức cho đến khi Pháp chiếm Hà Tiên (1847-1867), An Biên là tên phủ duy nhất (phủ An Biên) thuộc tỉnh Hà Tiên với 3 huyện: Hà Châu, Kiên Giang và Long Xuyên.
Phủ An Biên (thời Tự Đức), gồm:
- Huyện Hà Châu nguyên có tên là Hà Tiên, gồm 5 tổng (tổng Hà Nhuận, tổng Nhuận Đức, tổng Hà Thanh, tổng Thanh Di, tổng Phú Quốc[1]) với 63 làng xã, phía Tây giáp biển Tây, phía Nam giáp huyện Kiên Giang (Rạch Giá), phía Đông giáp huyện Hà Âm tỉnh An Giang, phía Bắc giáp nước Cao Miên[2]. Đất huyện Hà Châu (phần các tổng Hà Thanh, Thanh Di) nay là phần đất thuộc các huyện thị phía Bắc của tỉnh Kiên Giang: Hà Tiên, Kiên Lương, Hòn Đất, Giang Thành, và (có thể phần các tổng Hà Nhuận, Nhuận Đức) là phần đất Campuchia ngày nay ở giáp biên giới: (tại các huyện Banteay Meas, Kampong Trach của tỉnh Kampot), huyện Kiri Vong của tỉnh Takeo và thành phố Kep.
- Huyện Kiên Giang nguyên là đất Rạch Giá (được Mạc Cửu mở mang), gồm 4 tổng (Kiên Định, Giang Ninh, Kiên Hảo, Thanh Giang) với 66 làng xã, phía Tây giáp biển Tây (qua núi Tật Lệ), phía Nam giáp lâm phận rừng huyện Long Xuyên, phía Đông giáp huyện Phong Phú tỉnh An Giang, phía Bắc giáp huyện Hà Châu[2]. Đất huyện Kiên Giang nay có thể là phần đất thuộc thành phố Rạch Giá và các huyện phía Nam của tỉnh Kiên Giang.
- Huyện Long Xuyên nguyên là đất Cà Mau (được Mạc Cửu mở mang), gồm 2 tổng (là Long Thủy và Quảng Xuyên[3]) với 55 làng xã, phía Tây giáp biển Tây (qua núi Bạch Thạch (Đá Bạc)), phía Nam (đến cửa Hàu (Gành Hào)) giáp Biển Đông, phía Đông giáp huyện Phong Thịnh tỉnh An Giang, phía Bắc giáp lâm phận rừng huyện Kiên Giang[2]. Đất huyện Long Xuyên có thể nay là phần đất thuộc các tỉnh Cà Mau và Bạc Liêu, nhưng cũng có thể bao gồm thành phố Long Xuyên của tỉnh An Giang, vì theo lời chú thích trong Đại Nam nhất thống chí (bản quốc ngữ) thì: Thời Pháp thuộc, tỉnh Hà Tiên chia cho 4 tỉnh: tỉnh Hà Tiên thời Pháp (đất huyện Hà Châu cũ), tỉnh Rạch Giá (huyện Kiên Giang cũ), tỉnh Long Xuyên (tức huyện Long Xuyên cũ), tỉnh Bạc Liêu (cũng đất huyện Long Xuyên)(có lẽ lời chú này lầm với tỉnh An Xuyên, tức Cà Mau ngày nay).
Thời Pháp thuộc
Ngày 24 tháng 6 năm 1867, tỉnh thành Hà Tiên bị thực dân Pháp chiếm. Năm 1876, Pháp chia Nam Kỳ thành 4 khu vực hành chính lớn, mỗi khu vực hành chính lại chia nhỏ thành các tiểu khu hay hạt tham biện (arrondissement administratif) thì tỉnh Hà Tiên cũ bị chia thành 3 hạt tham biện là Hà Tiên và Rạch Giá và Bạc Liêu. Lúc này, Pháp cũng bãi bỏ phủ An Biên có từ thời Nhà Nguyễn.
Theo Nghị định ngày 20 tháng 12 năm 1899 của Toàn quyền Đông Dương đổi tên tất cả các hạt tham biện thành tỉnh thì từ ngày 1 tháng 1 năm 1900, 3 hạt tham biện là Hà Tiên, Rạch Giá, Bạc Liêu trở thành 3 tỉnh Hà Tiên, Rạch Giá, Bạc Liêu.
Thời Pháp thuộc, An Biên là đại lý hành chánh thuộc tỉnh Rạch Giá do Pháp lập nên vào ngày 1 tháng 1 năm 1936, trụ sở đặt tại chợ Thứ Ba, gồm 1 tổng có tên là Thanh Biên trên cơ sở tách đất từ quận Phước Long trước đó. Ngày 1 tháng 8 năm 1939, Toàn quyền Đông Dương ban hành Nghị định nâng lên thành quận, đặt dưới quyền một quan chức người Pháp. Ngày 21 tháng 5 năm 1955, quận An Biên hợp với quận Phước Long và vùng Chắc Băng thành đặc khu An Phước thuộc tỉnh Sóc Trăng.
Giai đoạn 1956-1975
Sau năm 1956, chính quyền Việt Nam Cộng hòa đổi tên quận An Biên thành quận Kiên An thuộc tỉnh Kiên Giang vừa mới thành lập, quận lỵ vẫn đặt tại Thứ Ba. Khoảng năm 1960, chính quyền cho thành lập quận Kiên Long trên cơ sở tách ra từ quận Kiên An, với quận lỵ đặt tại xã Vĩnh Thuận. Sau năm 1971, lại tách đất quận Kiên An để thành lập thêm quận Hiếu Lễ, quận lỵ đặt tại Thứ Mười Một.
Về phía chính quyền Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam (sau này là Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam), tên huyện An Biên thuộc tỉnh Rạch Giá vẫn được duy trì cho tới năm 1975. Năm 1964, chính quyền Cách mạng thành lập huyện Vĩnh Thuận trên cơ sở tách ra từ huyện An Biên. Huyện Vĩnh Thuận thuộc tỉnh Rạch Giá có địa giới hành chính trùng với quận Kiên Long thuộc tỉnh Kiên Giang của chính quyền Việt Nam Cộng hòa.
Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, chính quyền quân quản Cộng hòa miền Nam Việt Nam của tỉnh Rạch Giá lúc bấy giờ vẫn đặt huyện An Biên thuộc tỉnh Rạch Giá cho đến đầu năm 1976.
Từ năm 1976 đến nay
Từ tháng 2 năm 1976, An Biên là huyện của tỉnh Kiên Giang, bao gồm thị trấn Thứ Ba và các xã: Đông Hòa, Đông Hưng, Đông Thái, Đông Thạnh, Đông Yên, Tây Yên, Vân Khánh. Ngày 17 tháng 2 năm 1979, An Biên có sự điều chỉnh địa giới hành chính các xã như sau:
- Tách đất xã Đông Yên lập 3 xã mới: Hưng Yên, Thạnh Yên, Vĩnh Yên
- Tách đất xã Tây Yên lập 3 xã mới: Hòa Yên, Nam Yên, Thuận Yên
- Tách đất xã Đông Thái lập 3 xã mới: Trung Thái, Bắc Thái, Nam Thái
- Tách đất xã Đông Hòa lập 3 xã mới: Thuận Hòa, Nam Hòa, Tân Hòa
- Tách đất xã Đông Thạnh lập xã mới Tân Thạnh.
- Tách đất xã Vân Khánh lập 2 xã mới: Vân Khánh Đông, Khánh Vân
- Tách đất xã Đông Hưng lập 2 xã mới: Ngọc Hưng, Tân Hưng
Ngày 13 tháng 1 năm 1986, tách 11 xã: Thuận Hòa, Nam Hòa, Đông Hòa, Tân Hòa, Tân Thạnh, Đông Thạnh, Ngọc Hưng, Đông Hưng, Tân Hưng, Vân Khánh và Khánh Vân, với diện tích tự nhiên 55.824 ha và 77.302 người thành lập huyện mới An Minh. Huyện An Biên còn lại thị trấn Thứ Ba và 12 xã: Bắc Thái, Đông Thái, Đông Yên, Hòa Yên, Hưng Yên, Nam Thái, Nam Yên, Tây Yên, Thạnh Yên, Thuận Yên, Trung Thái, Vĩnh Yên, với diện tích tự nhiên là 57.538 ha và 108.055 người.
Ngày 24 tháng 5 năm 1988, nhập xã Hòa Yên vào xã Tây Yên, xã Thuận Yên vào xã Nam Yên, xã Bắc Thái vào xã Nam Thái, lập thêm xã An Minh Bắc rồi tách cho huyện An Minh. Huyện An Biên lúc này gồm có thị trấn Thứ Ba và 7 xã: Đông Thái, Đông Yên, Hưng Yên, Nam Thái, Nam Yên, Tây Yên, Thạnh Yên.
Ngày 18 tháng 3 năm 1997, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định 23-CP, thành lập xã Nam Thái A trên cơ sở 3.538 ha diện tích tự nhiên và 8.108 người của xã Nam Thái; thành lập xã Tây Yên A trên cơ sở 3.313 ha diện tích tự nhiên và 10.818 người của xã Tây Yên. Xã Nam Thái sau khi điều chỉnh địa giới hành chính có 4.683 ha diện tích tự nhiên và 12.187 người. Xã Tây Yên sau khi điều chỉnh địa giới hành chính có 4.458 ha diện tích tự nhiên và 14.374 người.
Ngày 8 tháng 1 năm 2004, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định 11/2004/NĐ-CP, thành lập xã Thạnh Yên A trên cơ sở 2.388,90 ha diện tích tự nhiên và 7.359 người của xã Thạnh Yên. Sau khi thành lập xã Thạnh Yên A, xã Thạnh Yên còn lại 3.007,90 ha diện tích tự nhiên và 9.969 người. Cuối năm 2004, huyện An Biên có 11 đơn vị hành chính, bao gồm thị trấn Thứ Ba và 10 xã là: Tây Yên, Tây Yên A, Nam Yên, Hưng Yên, Nam Thái, Nam Thái A, Đông Thái, Đông Yên, Thạnh Yên, Thạnh Yên A.
Năm 2007, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định 58/2007/NĐ-CP, tách hai xã Thạnh Yên và Thạnh Yên A, nhập với một số xã của 2 huyện An Minh và Vĩnh Thuận, thành lập huyện U Minh Thượng. Sau khi điều chỉnh, huyện An Biên có 9 đơn vị hành chính trực thuộc, gồm các xã: Nam Thái A, Nam Thái, Tây Yên A, Tây Yên, Hưng Yên, Đông Yên, Nam Yên, Đông Thái và thị trấn Thứ Ba.
Người nổi tiếng
- Cố nhà văn Sơn Nam, xã Đông Thái
Hình ảnh
- Tập tin:Phà Tắc Cậu, An Biên đi Rạch Giá.jpg
Phà Tắc Cậu, An Biên đi Rạch Giá
- Tập tin:Cửa sông Cái Lớn đổ ra vịnh Rạch Giá.jpg
Cửa sông Cái Lớn đổ ra vịnh Rạch Giá, đoạn An Biên
- Tập tin:Thị trấn Thứ Ba, An Biên, Kiên Giang.jpg
Thị trấn Thứ Ba, An Biên, Kiên Giang
- Tập tin:Kênh Cán Gáo - Cái Lớn, đoạn qua An Biên.jpg
Kênh Cán Gáo - Cái Lớn, đoạn qua An Biên
- Tập tin:SAM 1334.jpg
chùa thứ năm
Chú thích
- ↑ Mục lục địa chí địa bạ tỉnh Hà Tiên.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Đại Nam nhất thống chí, quyển 26, tỉnh Hà Tiên, trang 8.
- ↑ Gia Định thành thông chí, quyển 5, trang 4/24 bản pdf.
Template:Danh sách các đơn vị hành chính thuộc tỉnh Kiên Giang Template:Các huyện thị Kiên Giang
