Gia Viễn

Template:Thông tin đơn vị hành chính Việt Nam Template:Bài cùng tên Gia Viễn là một huyện nằm ở cửa ngõ phía bắc tỉnh Ninh Bình. Đây là huyện có địa hình phức tạp với đủ cả rừng núi, đồng bằng, hồ đầm, sông bãi. Gia Viễn còn được biết đến với nhiều danh lam thắng cảnh như: khu bảo tồn thiên nhiên Vân Long, suối Kênh Gà, động Vân Trình, chùa Bái Đính, chùa Địch Lộng...

Hành chính

Gia Viễn gồm có thị trấn Me và 20 xã: Gia Hòa, Gia Hưng, Gia Lạc, Gia Lập, Gia Minh, Gia Phong, Gia Phú, Gia Phương, Gia Sinh, Gia Tân, Gia Thắng, Gia Thanh, Gia Thịnh, Gia Tiến, Gia Trấn, Gia Trung, Gia Xuân, Gia Vân, Gia Vượng, Liên Sơn.

Huyện có diện tích 178,5 km² và dân số lên tới 118.008 người (thống kê năm 2006).

Địa giới hành chính: phía tây giáp huyện Nho Quan, phía nam giáp huyện Hoa Lư, phía bắc giáp huyện Lạc Thủy của tỉnh Hòa Bình và huyện Thanh Liêm của tỉnh Hà Nam, phía đông giáp huyện Ý Yên của tỉnh Nam Định qua sông Đáy.

Lịch sử

Theo tài liệu lịch sử địa danh Gia Viễn xưa thuộc phủ Trường An trấn Sơn Nam. Huyện Gia Viễn được các triều đại phong kiến lập ra năm 669 với tên gọi đầu tiên là Như Viễn, sau đổi thành An Viễn. Đến đời nhà Trần gọi là huyện Gia Viễn, theo tài liệu năm 1802 huyện Gia Viễn có 12 tổng gồm: Kỳ Vĩ, Trường Yên, Lê Xá, Đa Giá, Trì Hối, Đại Hữu, Thanh Quyết, La Mai, Vân Trình, Quán Vinh, Uy Viễn, Viên Đăng.

Năm 1953-1954, huyện Gia Viễn có 28 xã: Gia Hòa, Gia Hưng, Gia Lạc, Gia Lâm, Gia Lập, Gia Minh, Gia Ninh, Gia Phong, Gia Phú, Gia Phương, Gia Sinh, Gia Sơn, Gia Tân, Gia Thắng, Gia Thanh, Gia Thịnh, Gia Thủy, Gia Tiến, Gia Trấn, Gia Trung, Gia Tường, Gia Vân, Gia Vượng, Gia Xuân, Liên Sơn, Trường Yên, Xích Thổ.

Tháng 5-1961, giải thể xã Gia Minh, địa bàn sáp nhập vào các xã Gia Vượng và Gia Thịnh.

Ngày 27 tháng 4 năm 1977 huyện Gia Viễn hợp nhất với huyện Nho Quan thành huyện Hoàng Long, thuộc tỉnh Hà Nam Ninh. Ngày 9 tháng 4 năm 1981, tách huyện Gia Viễn khỏi huyện Hoàng Long; tách các xã Gia Lâm, Gia Tường, Gia Thủy, Gia Sơn, Xích Thổ nhập vào huyện Nho Quan; tách xã Trường Yên nhập vào huyện Hoa Lư và từ đó huyện Gia Viễn có 20 xã, trụ sở huyện đóng ở xã Gia Vượng. Ngày 1 tháng 4 năm 1986, thành lập thị trấn Me, thị trấn huyện lị huyện Gia Viễn với diện tích 89,3 ha, 3.297 nhân khẩu, gồm 70,80 ha diện tích tự nhiên của xã Gia Vượng và 18,5 ha diện tích tự nhiên của xã Gia Thịnh.

Địa hình

Gia Viễn là huyện chuyển tiếp giữa miền núi và đồng bằng. Vì thế địa hình của huyện tương đối phức tạp:

  • Núi chiếm khoảng 1/4 diện tích tập trung nhiều ở phía bắc huyện thuộc các xã Gia Hưng, Gia Hòa, Gia Vân, Gia Thanh và tập trung ở cực nam huyện thuộc xã Gia Sinh.
  • Các vùng khác chủ yếu là đồng bằng chiêm trũng như đầm Cút và các bãi sông Hoàng Long.

Giáo dục và đào tạo

Công nghiệp và thương mại

Gia Viễn có 3 cụm công nghiệp:

  • Khu công nghiệp Gián Khẩu: Nằm tại xã Gia Trấn và Gia Xuân với diện tích: 93 ha, cách thành phố Ninh Bình 10 km, là điểm nút giao thông đi Hà Nội, các tỉnh đồng bằng và vùng Tây Bắc, cơ sở hạ tầng tốt, địa hình bằng phẳng. Bố trí: Các cơ sở sản xuất công nghiệp vật liệu cao cấp; Sản xuất hàng tiêu dùng, may mặc và Dịch vụ thương mại, du lịch.
  • Cụm công nghiệp Gia Sinh: Nằm tại xã Gia Sinh (khu vực núi Đính) với diện tích: 70 ha. Thuận lợi: Địa hình bằng phẳng (trước đây đã được san lấp dự kiến xây dựng khu hoá chất), xa khu dân cư, giàu nguyên liệu đá vôi, đất sét. Bố trí: Công nghiệp vật liệu xây dựng, phân bón.
  • Cụm công nghiệp Gia Vân: Xã Gia Vân với diện tích: 20 ha. Nằm cạnh khu du lịch Vân Long, địa hình bằng phẳng. Bố trí: Các làng nghề thủ công mỹ nghệ, mây tre đan và Dịch vụ du lịch.

  • Cầu Đế nối Nho Quan với Gia Viễn

  • Tập tin:Cautruongyen.JPG

    Cầu Trường Yên

  • Bưu điện huyện

  • Lâu đài Thành Thắng

Hạ tầng

Giao thông đường bộ

Huyện Gia Viễn có quốc lộ 1A đi qua 3 xã phía đông với chiều dài hơn 4 km, Quốc lộ 37C đi ngang qua huyện. Ngoài ra còn có 2 tuyến tỉnh lộ nối từ thị trấn Me đi là: tỉnh lộ 477B qua Gia Phương, Gia Thắng, Gia Tiến đến cố đô Hoa Lư và tỉnh lộ 477C qua Gia Thịnh, Gia Lạc, Gia Phong đến Quỳnh Lưu.

Tuyến đường Bái Đính - Ba Sao đi qua 6 đơn vị hành chính của huyện Gia Viễn là Gia Tiến, Gia Thắng, Gia Phương, Gia Vượng, Gia Hòa và thị trấn Me.

Giao thông đường sông

Giao thông đường thủy trên địa bàn huyện cũng khá thuận lợi với 2 tuyến quốc gia là sông Hoàng Long và sông Đáy.

Theo Quyết định số: 2179/ QĐ-UBND ngày 17 tháng 9 năm 2007 của UBND tỉnh Ninh Bình V/v phê duyệt Quy hoạch giao thông đường thuỷ nội địa tỉnh Ninh Bình đến năm 2015 và định hướng phát triển đến năm 2020 thì Gia Viễn có các cảng và các bến đò đường thủy sau:

  • Cảng Đế: thuộc xã Gia Phú, huyện Gia Viễn
  • Cảng Gián Khẩu: tại Gia Trấn - Gia Viễn
  • Cảng chuyên dung của nhà máy xi măng Vinakansai: thuộc xã Gia Tân, huyện Gia Viễn
  • Các bến cảng sông khác: Bến Gia Thanh, Bến 30, bến Đồng Chưa, bến Cầu Quàng, Bến Viến

Dưới đây là danh sách các bến đò ở Gia Viễn:

Tên bến đò Vị trí Sông Lý trình Mức độ liên kết Giai đoạn
Bến đò Gián Khẩu Gia Trấn Sông Đáy 79 Liên tỉnh 2010-2015
Bến đò Chấn Hưng Gia Lạc Sông Hoàng Long 14 Liên xã 2010-2015
Bến đò Cầu phao Đồng Trưa Gia Thịnh Sông Hoàng Long 15 Liên huyện 2010-2015
Bến đò Cầu phao Gia Sinh Gia Sinh Gia Viễn Sông Hoàng Long 10 Liên xã 2010-2015
Bến đò Đông Khê Gia Sinh Sông Vạc Liên xã 2010-2015
Bến đò Cơ Phòng Gia Trấn Sông Đáy 77 Liên huyện 2016-2020
Bến đò Kim Đài Gia Trấn Sông Hoàng Long 28 Liên xã 2016-2020
Bến đò Bãi Trữ Gia Thắng Sông Hoàng Long 1 Liên xã 2016-2020
Bến đò Đập Điềm Gia Trung Gia Viễn Sông Hoàng Long 9 Liên xã 2016-2020
Bến đò Đông Khê Gia Trung Sông Hoàng Long 13 Liên xã 2016-2020
Bến đò Chấn Hưng Gia Trung Sông Hoàng Long 14 Liên xã 2016-2020

Hệ thống chợ Gia Viễn

Gia Viễn có các chợ sau là được xếp hạng chợ loại 2, 3 ở Ninh Bình:

  • Chợ Đò - thôn Thượng Hoà - xã Gia Thanh,
  • Chợ Giá - thôn An Ninh - xã Gia Hoà,
  • Chợ Gia Phú - thôn Ngô Đồng - xã Gia Phú,
  • Chợ Gián Khẩu - thôn Gián Khẩu - xã Gia Trấn,
  • Chợ Hối - thôn Vân - xã Gia Tân,
  • Chợ Liên Huy - thôn Liên Huy - xã Gia Thịnh,
  • Chợ Me - phố Mới Thị trấn Me,
  • Chợ Viến - đội 9 - xã Gia Hưng,
  • Chợ Hàng - Thôn Bình Khang - xã Liên Sơn,
  • Chợ Đình - Thôn An Thái - xã Gia Trung
  • Chợ Lê - Thôn Mai Sơn - Xã Gia Lạc

Đô thị Gia Viễn

Theo quyết định số 796/QĐ-UBND ngày 12/10/12 của UBND tỉnh Ninh Bình về việc phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống đô thị Ninh Bình đến năm 2030, Gia Viễn có các đô thị sau:

  • Thị trấn Gián Khẩu: Khu vực Gián Khẩu sẽ trở thành trung tâm huyện Gia Viễn sau năm 2015.
  • Thị trấn Me: dự kiến di chuyển trung tâm huyện lỵ Gia Viễn từ Me về Gián Khẩu. Thị trấn Me trở thành trung tâm dịch vụ, thương mại của huyện Gia Viễn.
  • Thị trấn Vân Long: phát triển đô thị Vân Long trở thành thị trấn du lịch gắn với khu bảo tồn thiên nhiên Vân Long.

Du lịch Gia Viễn

Di tích lịch sử

Gia Viễn là vùng đất cổ giàu truyền thống lịch sử. Đây là vùng đất "sinh vương, sinh thánh"; nơi đã sinh ra vua Đinh Tiên Hoàng và thánh Nguyễn Minh Không (Lý Quốc Sư). Gia Viễn còn nhiều danh nhân tiêu biểu khác như: Tể tướng Nguyễn Bặc, Ngoại giáp Đinh Điền, Thượng thư Trịnh Tú, Thái sư Lưu Cơ thời nhà Đinh và thái sư Trương Bá Ngọc thời Lý. Huyện Gia Viễn có nhiều di tích lịch sử văn hóa như:

Danh lam thắng cảnh

Đặc sản ẩm thực

Vùng quê Gia Viễn có một số đặc sản ẩm thực sau:

  • Mắm tép Gia Viễn là một đặc sản đặc trưng của vùng đất này. Gia Viễn là miền quê được bao bọc bởi sông Hoàng Long, sông Đáy và sông Bôi. Đây là vùng chiêm trũng ngập nước của những ngọn núi đá vôi mọc lên từ những đầm nước ngọt. Người dân vì thế vốn có nghề làm tép riu từ xa xưa. Người ta dùng tép riu làm mắm, gọi là mắm tép. Nghề chế biến mắm tép là công việc bình thường, dân dã ở mỗi gia đình để phục vụ phần chính nhu cầu đời sống, một phần tiêu thụ ra bên ngoài. Làm mắm tép phải theo mùa, khi tép ngon, béo. Người làng Gia Viễn chỉ chọn loại tép riu làm nguyên liệu chế biến thành mắm, tép riu phải là tép già, thân tròn, nhỏ con, màu xanh lam bởi tép gạo tuy to và nạc hơn nhưng làm mắm lại không ngon.
  • Cá chuối Vân Long:là đặc sản quý của đầm Vân Long, được phát hiện đầu tiên ở hang Cá. Cá chuối Vân Long có thân hình to, tròn, sống trong các hang động ngập nước nên có hình dáng đặc trưng. Món cá chuối nướng Vân Long là một đặc sắc ẩm thực của vùng đất phía bắc Gia Viễn.
  • Khoai lang Hoàng Long: được trồng khá nhiều ở vùng bãi sông Hoàng Long. Khoai lang Hoàng Long có ruột khoai vàng, bở, thơm, ngọt.
  • Dê núi Ninh Bình là đặc sản của Ninh Bình nên có điều kiện phát triển tại các khu du lịch lớn như chùa Bái Đính, Vân Long - Kênh Gà. Đoạn quốc lộ 1A qua Gia Viễn dài gần 4 km cũng phát triển mạnh đặc sản ẩm thực này.

Nhân vật nổi tiếng

Chính trị và quân sự

Văn Hóa, giáo dục và nghệ thuật

Doanh nhân

  • Nguyễn Đức Thụy -  Chủ tịch tập đoàn ThaiGroup,  nằm trong top 100 người giàu nhất trên sàn chứng khoán Việt Nam năm 2013

Thể thao

Khác

Chú thích

  1. ↑ Huyện Gia Viễn

Liên kết ngoài

Template:Danh sách xã, thị trấn thuộc huyện Gia Viễn

Thể loại:Huyện Ninh Bình

Retrieved from "http://wiki.edu.vn/wiki/index.php?title=Gia_Viễn&oldid=159302"