Hưng Nguyên

Template:Thông tin đơn vị hành chính Việt Nam Hưng Nguyên là một huyện đồng bằng tả ngạn sông Lam nằm ở phía nam tỉnh Nghệ An, Việt Nam.

Vị trí địa lý

Phía tây giáp huyện Nam Đàn, phía đông giáp thành phố Vinh, phía nam giáp huyện Đức Thọ và thị xã Hồng Lĩnh, phía đông nam giáp huyện Nghi Xuân, phía bắc và đông bắc giáp huyện Nghi Lộc.

Hưng Nguyên là huyện ngoại vi thành phố Vinh. Phía bắc và đông Bắc giáp huyện Nghi Lộc; phía tây giáp huyện Nam Đàn; phía đông giáp thành phố Vinh; sông Lam uốn khúc và bao bọc huyện từ phía tây nam đến đông nam.

Hành chính

Gồm 1 thị trấn Hưng Nguyên và 22 xã: Hưng Châu, Hưng Đạo, Hưng Khánh, Hưng Lam, Hưng Lĩnh, Hưng Lợi, Hưng Long, Hưng Mỹ, Hưng Nhân, Hưng Phú, Hưng Phúc, Hưng Tân, Hưng Tây, Hưng Thắng, Hưng Thịnh, Hưng Thông, Hưng Tiến, Hưng Trung, Hưng Xá, Hưng Xuân, Hưng Yên Bắc, Hưng Yên Nam.

Hệ thống giáo dục và đào tạo

Huyện Hưng Nguyên hiện nay có các trường Trung học Phổ thông là:

Trường THPT Lê Hồng Phong: xã Hưng Thông;

Trường THPT Thái Lão: ở thị trấn Hưng Nguyên;

Trường THPT Nguyễn Trường Tộ: ở xã Hưng Trung;

Trường THPT Phạm Hồng Thái: xã Hưng Châu;

Trường THPT Đinh Bạt Tụy, ở xã Hưng Tân;

Mỗi xã thường có 1 trường Trung học cơ sở (trừ có bốn trường Thông-Tân-Tiến Thắng sát nhập thành trường Trung học cơ sở Nguyễn Thị Minh Khai)và 1 trường tiểu học, riêng thị trấn Hưng Nguyên có 1 trường Trung học cơ sở chất lượng cao mang tên Lê Hồng Phong (trường Năng Khiếu) đã có rất nhiều học sinh xuất sắc luôn đạt danh hiệu học sinh giỏi huyện hoặc tỉnh. Ngoài ra có trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm dạy nghề.

Giao thông

• Ga Yên Xuân tại xã Hưng Xuân cách ga Vinh 11 km về phía đông bắc.
• Quốc lộ 46 nối vào Quốc lộ 1A tại thị trấn Hưng Nguyên.
• Phía tây và nam huyện được bao bọc bởi đường đê sông Lam và nối vào quốc lộ 1 ở phía đông gần cầu Bến Thủy.
• Đây cũng là địa phương có dự án Đường cao tốc Thanh Hóa – Hà Tĩnh đi qua đang được xây dựng.

Lịch sử - văn hóa

Từ thời Hùng Vương, cụ tổ Trần Văn Bảo khai sinh ra Hưng Nguyên là địa bàn cư ngụ của người Việt cổ. Năm 1469, vua Lê Thánh Tông đã ra chỉ dụ điều chỉnh lại bản đồ hành chính và tên huyện Hưng Nguyên chính thức ra đời từ đó.

Năm 1490, niên hiệu Hồng Đức thứ 21, đời vua Lê Thánh Tông, Hưng Nguyên là một huyện thuộc phủ Anh Đô, xứ Nghệ An. Sau đó xứ Nghệ An đổi thành trấn Nghệ An. Hưng Nguyên là lỵ sở của đạo Nghệ An qua các Triều đại Trần - Lê - Nguyễn suốt gần 300 năm.

Năm 1831, niên hiệu Minh Mệnh thứ 12, trấn Nghệ An tách thành 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh: huyện Hưng Nguyên thuộc phủ Anh Đô, tỉnh Nghệ An.

Sau Cách mạng tháng Tám 1945, huyện Hưng Nguyên thuộc tỉnh Nghệ An. Huyện Hưng Nguyên khi đó gồm 27 xã: Hưng Châu, Hưng Chính, Hưng Đạo, Hưng Đông, Hưng Hòa, Hưng Khánh, Hưng Lam, Hưng Lĩnh, Hưng Lộc, Hưng Lợi, Hưng Long, Hưng Mỹ, Hưng Nhân, Hưng Phú, Hưng Phúc, Hưng Tân, Hưng Tây, Hưng Thái, Hưng Thắng, Hưng Thịnh, Hưng Thông, Hưng Tiến, Hưng Trung, Hưng Vĩnh, Hưng Xá, Hưng Xuân, Hưng Yên.

Ngày 26-12-1970, 4 xã: Hưng Hòa, Hưng Lộc, Hưng Đông, Hưng Vĩnh và một phần xã Hưng Chính được sáp nhập vào thành phố Vinh.

Ngày 13 tháng 11 năm 1986, thành lập thị trấn Thái Lão (thị trấn huyện lỵ huyện Hưng Nguyên) trên cơ sở 99 ha diện tích tự nhiên với 290 nhân khẩu của xã Hưng Thái, 110 ha diện tích tự nhiên với 340 nhân khẩu của xã Hưng Đạo.

Sau nhiều lần chia tách, thay đổi địa giới hành chính, đến năm 1998, địa giới huyện Hưng Nguyên được xác lập như hiện nay (do sáp nhập thị trấn Thái Lão và xã Hưng Thái thành thị trấn Hưng Nguyên ngày 15-9-1998). Ngày 17 tháng 4 năm 2008, xã Hưng Chính; 174 ha diện tích tự nhiên và 3.043 người của xã Hưng Thịnh sáp nhập vào thành phố Vinh.

Ngày 9 tháng 2 năm 2009, chia xã Hưng Yên thành 2 xã: Hưng Yên Bắc và Hưng Yên Nam.

Từ đó đến nay, huyện Hưng Nguyên có 1 thị trấn và 22 xã.

Di tích - Danh thắng

• Thị trấn Hưng Nguyên (TT Thái Lão cũ), cách Vinh khoảng 5 km về phía Tây, một trong những nơi diễn ra cuộc khởi nghĩa Xô viết Nghệ Tĩnh, cũng là nơi nhiều người tham gia cuộc khởi nghĩa này bị quân Pháp sát hại, hiện vẫn còn nghĩa trang và đài kỷ niệm chính thức, bảo tàng của Xô viết Nghệ Tĩnh.
• Núi Lam Thành, đền vua Lê, nơi thờ bà Phạm Thị Ngọc Trần.

Danh nhân nổi bật

• Nguyễn Trường Tộ: nhà canh tân
• Lê Hồng Phong: nhà cách mạng
• Phạm Hồng Thái: liệt sĩ cách mạng
• Lê Thiết Hùng: tướng lĩnh đầu tiên
• Đinh Bạt Tụy ở thôn Bùi Ngoạ, xã Hưng Trung đậu "nhất giáp đệ nhất giáp chế khoa xuất thân" kỳ thi đình năm 1554 (bia số 15 tại Văn Miếu-Quốc Tử Giám).
• Phạm Hồng Sơn: Trung tướng
• Phạm Văn Quyến: Cầu thủ bóng đá
• Trần Văn Hạo

Tham khảo

• Hưng Nguyên những trang lịch sử - 1995 - Tr 51.
• Hồ sơ của Pháp trong vụ án lấy trộm súng năm 1918 ghi là Trần Thị Hai