Minh Hiến Tông

Template:Thông tin nhân vật hoàng gia Minh Hiến Tông (chữ Hán: 明憲宗, 9 tháng 12, 1447 – 19 tháng 9, 1487), là vị Hoàng đế thứ 9 của nhà Minh trong lịch sử Trung Quốc. Ông cai trị từ năm 1464 đến năm 1487, tổng cộng 23 năm với niên hiệu là Thành Hoá (成化), nên còn gọi là Thành Hoá Đế (成化帝).

Thời đại của ông được gọi là Thành Hóa tân phong (成化新风), một thời kì thịnh trị phát triển kinh tế, văn hóa, chế độ pháp luật khoan thứ, giảm miễn tô thuế. Những thành tựu này khiến thời đại của ông được so sánh ngang với Nhân Tuyên chi trị (仁宣之治).

Thời trẻ

Hiến Tông hoàng đế tên thật là Chu Kiến Tuấn (朱見濬), ông chào đời vào ngày 9 tháng 12, năm 1447 tại Tử Cấm Thành. Ông là con trai trưởng của Minh Anh Tông Chu Kỳ Trấn, mẹ là Hiếu Túc hoàng hậu Chu thị, người Xương Bình, lúc đó đang là Quý phi. Lúc đầu, vào đời Minh Anh Tông, Chu Kiến Tuấn (Chu Kiến Thâm) được phong làm Hoàng thái tử.

Năm 1449, sau Sự biến Thổ Mộc bảo, Minh Anh Tông bị tộc Ngõa Lạt Mông Cổ bắt, em trai ông là Chu Kỳ Ngọc lên ngôi, tức là Minh Đại Tông. Minh Đại Tông phế chức Thái tử của Chu Kiến Tuấn, cải thành Nghi vương (沂王), rồi để con mình là Chu Kiến Tể (朱见济) lên thay. Phế Thái tử Chu Kiến Tuấn khi ấy phải nhẫn nhịn sống dưới sự cai trị của chú mình. Đến khi Mông Cổ Ngõa Lạt thả Anh Tông trở về, Đại Tông tôn Anh Tông lên làm Thái Thượng hoàng, nhưng lại giam Anh Tông vào trong Nam Cung, cách biệt với bên ngoài.

Năm 1457, Minh Anh Tông phát động Đoạt Môn chi biến (夺门之变), giành được ngai vàng. Chu Kiến Tuấn được phục lại chức vị Đông cung Thái tử, rồi cảnh danh thành Chu Kiến Thâm (朱见深).

Thành Hóa tân phong

[[Tập tin:Mother Hen and Chicks, Song Dynasty.jpg|trái|nhỏ|Một bức tranh dưới thời nhà Tống vẽ gà mẹ cùng bầy gà con. Phía trên là bút tích do chính Hiến Tông ngự phê, thể hiện sự yêu thích của ông đối với bức tranh này]] Năm 1464, ngày 23 tháng 2, Anh Tông hoàng đế băng hà, Thái tử Chu Kiến Thâm kế vị vào lúc vừa 17 tuổi. Tân đế cải niên hiệu Thành Hóa (成化), bắt đầu thời kỳ hưng thịnh được gọi là Thành Hóa tân phong (成化新风).

Sau khi lên ngôi, ông liền khôi phục lại Đế hiệu của người chú là Minh Đại Tông, tiến hành ân xá toàn quốc. Ông đã dùng chính sách giảm thuế, củng cố lại triều đình. Đương thời xem ông như một minh quân xuất chúng, thời kỳ trị vì xứng với Nhân Tuyên chi trị dưới thời Minh Nhân Tông Hồng Hi Đế và Minh Tuyên Tông Tuyên Đức Đế. Bấy giờ, các chư hầu như Lưu Cầu, Hà Mật (哈密), Xiêm La, Thỗ Lỗ phiên (吐魯番),...các nước đều dâng phương vật, xưng thần tuế cống.

Thành Hóa trung kì, trong hậu cung ông sủng ái Vạn Quý phi, rồi lại trọng dụng thân tín của bà ta là Uông Trực (汪直). Uông Trực ra sức hoành hành, tự lập ra một xưởng mới gọi là Tây xưởng (西廠). Cơ quan Tây xưởng này là một cơ quan mật vụ chuyên dò xét quan lại ở ngoài. Bọn tay sai của Uông Trực và chính Trực nắm giữ cơ quan đó, ra sức hà hiếp nhân dân, nhũng nhiễu cả quan lại, nên từ quan đến dân, từ người giàu đến kẻ nghèo, ai cũng oán hận chúng cả. Minh Hiến Tông thì càng lúc sa đà, chỉ lo ham mê tửu sắc. Sử nhà Minh chép rằng, trong cung vua có tới vạn phi tần, hoạn quan có tới 3000, thậm chí còn nhiều hơn thế nữa. Tuy đảng phái hoành hành, song nhìn chung đại để thời kì Thành Hóa quốc gia bình an vô sự.

Năm 1479, Thành Hóa thứ 15, Uông Trực bị Thành Hóa Đế nghi ngờ và bãi chức, nhưng hắn là kẻ ngang ngược, khi bị đuổi đi rồi hắn vẫn về Tây xưởng bí mật làm việc. Tới khi Minh Hiếu Tông lên ngôi thì biết được điều này. Uông Trực bị bắt, bị lột hết chức tước và bị đem về triều giam lỏng ở Đại lao. Sau hắn bị giết chết ở ngoài chợ.

Thời kỳ Thành Hóa có sự kiện Thổ địa kiêm tính (土地兼併; Land consolidation) phát sinh nghiêm trọng, khiến một lượng lớn dân chúng lưu lạc. Các vùng Kinh Châu, An Châu, Miện Châu, Tương Châu chịu thiệt hại nhất. Năm 1465, xảy ra Vân dương dân biến (鄖陽民變) cầm đầu bởi Lưu long (劉通), Thạch Long (石龍) và Lý Nguyên (李原). Binh bộ thượng thư Bạch Khuê (白圭) và Đô ngự sử Hạng Trung (史項) trấn áp và bình định.

Qua đời

Năm 1487, ngày 19 tháng 9, sau khi Vạn quý phi mất do bệnh gan, Minh Hiến Tông cũng nhớ bà ta quá mà sinh bệnh rồi qua đời, an táng tại Mậu Lăng (茂陵).

Thái tử Chu Hựu Đường kế vị, tức là Minh Hiếu Tông. Miếu hiệu của ông là Hiến Tông (憲宗), thụy hiệu là Kế Thiên Ngưng Đạo Thành Minh Nhân Kính Sùng Văn Túc Vũ Hoành Đức Thánh Hiếu Thuần hoàng đế (繼天凝道誠明仁敬崇文肅武宏德聖孝純皇帝), gọi tắt là Hiến Tông Thuần hoàng đế (憲宗純皇帝).

Gia quyến

• Thân phụ: Minh Anh Tông Chu Kỳ Trấn.
• Thân mẫu: Hiếu Túc hoàng hậu Chu thị (孝肅皇后周氏; 1430 - 1504), người Xương Bình, con gái của Cẩm y vệ Ninh quốc công Chu Năng (周能). Sơ phong vị Quý phi. Khi Hiến Tông lên ngôi, cùng với Tiền hoàng hậu được đồng tôn Hoàng thái hậu. Sau khi Tiền Thái hậu qua đời, bà được tôn hiệu Thánh Từ Nhân Thọ hoàng thái hậu (聖慈仁壽皇太后). Do là phi tần tôn phong, bà không có thụy hiệu Duệ (睿) của Anh Tông như Tiền hoàng hậu.

Hậu phi

1. Phế hậu Ngô thị (廢后吴氏), vị Hoàng hậu ngắn nhất dưới thời Minh, bị phế sau khi được sách phong chưa đầy 31 ngày. Có thông tin cho rằng do trách phạt Vạn quý phi bất kính nên bị Hiến Tông phế bỏ, giam vào lãnh cung.
2. Hiếu Trinh Thuần hoàng hậu Vương thị (孝貞純皇后王氏, 1464 - 1518), người ở huyện Thượng Nguyên, Giang Nam. Không con cái.
3. Hiếu Mục hoàng hậu Kỷ thị (孝穆皇后紀氏; 1451 - 1475), xuất thân hàn vi, nhan sắc của nàng khiến hoàng đế mê mẩn không rời, phong làm Thục phi (淑妃), mẹ đẻ của Minh Hiếu Tông, vì sinh Hiếu Tông mà bị Vạn Quý Phi, sủng phi của Minh Hiến Tông giết. Thụy hiệu ban đầu là Cung Khác Trang Hy Thục phi (恭恪莊僖淑妃). Sau Minh Hiếu Tông lên ngôi, truy phong thụy hiệu Hoàng hậu.
4. Hiếu Huệ hoàng hậu Thiệu thị (孝惠皇后邵氏; ? - 1522), nhập cung được phong là Thần phi (宸妃), sau tấn phong lên ngôi Quý phi (贵妃). Bà sinh ra Duệ Tông hoàng đế Chu Hữu Nguyên, Kỳ Huệ vương Chu Hữu Lâm và Ung Tĩnh vương Chu Hữu Duẫn
5. Cung Túc Hoàng quý phi Vạn Trinh Nhi (恭肅皇貴妃萬貞兒, 1428 - 1487), hoàng quý phi đầu tiên trong lịch sử, sủng phi của Hiến Tông. Hạ sinh Hoàng trưởng tử chết yểu.
6. Đoan Thuận Hiền phi Bách thị (端順賢妃柏氏, ? - 1527), sinh ra Điệu Cung Thái tử.
7. Trang Ý Đức phi Trương thị (莊懿德妃張氏), sinh hạ Ích Đoan vương Chu Hựu Tân, Hành Cung vương Chu Hựu Huệ và Nhữ An vương Chu Hựu Hằng
8. Đoan Ý An phi Diêu thị (端懿安妃姚氏, ? - 1491), sinh hạ Thọ Định vương Chu Hựu Thành
9. Cung Ý Kính phi Vương thị (恭懿敬妃王氏, 1465 - 1510), sinh hạ Hoàng thập tử chết yểu
10. Vinh Huệ Cung phi Dương thị (榮惠恭妃楊氏), sinh hạ Kính Giản vương Chu Hựu Tôn và Thân Ý vương Chu Hựu Giai
11. Khang Thuận Đoan phi Phan thị (康順端妃潘氏, ? - 1538), sinh hạ Vinh Trang vương Chu Hựu Xu
12. Trang Tĩnh Thuận phi Vương thị (莊靖順妃王氏, 1448 - 1505), sinh hạ Nhân Hòa Công chúa
13. Tĩnh Thuận Huệ phi Quách thị (靖順惠妃郭氏, ? - 1491), hạ sinh Vĩnh Khang Công chúa
14. Hòa Huệ Tĩnh phi Nhạc thị (和惠靜妃岳氏, 1465 - 1534), hạ sinh Tiên Du Công chúa chết trẻ
15. Tĩnh Hi Vinh phi Đường thị (靖僖榮妃唐氏, ? - 1524)
16. Chiêu Thuận Lệ phi Chương thị (昭順麗妃章氏, ? - 1501)
17. Cung Huệ Hòa phi Lương thị (恭惠和妃梁氏, ? - 1533)
18. Đoan Vinh Chiêu phi Vương thị (端榮昭妃王氏)
19. Thị thiếp Đới Ngân Nương (戴銀娘, 1460 - ?)

Hoàng tử

TT	Họ tên	Tước vị	Sinh	Mất	Mẹ	Thê thiếp	Ghi chú
1	Hoàng trưởng tử		1466	1466	Vạn Hoàng quý phi		Chết khi chưa đầy 1 tuổi
2	Chu Hựu Cực 朱祐极	Điệu Cung Thái tử 悼恭太子	6 tháng 7, 1469	5 tháng 3, 1472	Đoan Thuận Hiền phi		Có thuyết cho rằng Thái tử bị Vạn hoàng quý phi sát hại
3	Chu Hựu Đường 朱祐樘	Hiếu Tông Kính hoàng đế 孝宗敬皇帝	30 tháng 7, 1470	8 tháng 6, 1505	Kỷ Thục phi		Lúc mẹ ông mang thai, sợ bị Vạn Quý phi ám hại nên nhờ một hoạn quan sắp xếp cho ở lãnh cung đến ngày sinh nở
4	Chu Hựu Nguyên 朱祐杬	Duệ Tông Hiến hoàng đế 睿宗獻皇帝	22 tháng 7, 1476	13 tháng 7, 1519	Thiệu Quý phi		Dưới thời Vũ Tông được truy phong Hưng Hiến vương (興獻王) Sau con trai là Minh Thế Tông truy là Duệ Tông hoàng đế (睿宗皇帝)
5	Chu Hựu Lâm 朱祐棆	Kỳ Huệ vương 岐惠王	12 tháng 11, 1478	2 tháng 12, 1501	Thiệu Quý phi	Kỳ Huệ Vương phi Vương thị (岐惠王妃王氏), con gái của Binh mã chỉ huy Vương Tuân (王洵), chết trước Hựu Lâm không lâu	Đất phong ở Đức An, chỉ có hai người con gái Hoàng hậu thương 2 người cháu mồ côi sớm nên đón vào cung
6	Chu Hựu Tân 朱祐槟	Ích Đoan vương 益端王	26 tháng 1, 1479	5 tháng 10, 1539	Trang Ý Đức phi	Vương phi Bành thị (王妃彭氏)	Đất phong ở Kiến Xương (nay là Phủ Châu, Giang Tây), có 4 trai 2 gái Vương tính kiệm ước, yêu dân mến sĩ, lại chuộng thi thư, giản tiện, người người đều phục
7	Chu Hựu Huệ 朱祐楎	Hành Cung vương 衡恭王	8 tháng 12, 1479	30 tháng 8, 1538	Trang Ý Đức phi		Đất phiên Thanh Châu, con trai là Chu Hậu Hác (朱厚燆) thừa tước
8	Chu Hựu Duẫn 朱祐枟	Ung Tĩnh vương 雍靖王	29 tháng 6, 1481	7 tháng 1, 1507	Thiệu Quý phi	Vương phi Ngô thị (王妃吴氏), con gái Cẩm y vệ Ngô Ngọc (吴玉)	Đất phiên Hành Châu, không con thừa tự
9	Chu Hựu Thành 朱祐榰	Thọ Định vương 寿定王	2 tháng 12, 1481	1545	Đoan Ý An phi	Vương phi Từ thị (王妃徐氏) và Kế phi Ngô thị (继妃吴氏) đều mất trước hoàng tử	Đất phiên Bảo Ninh, không con cái
10	Hoàng thập tử		19 tháng 8, 1483	8 tháng 10, 1483	Cung Ý Kính phi		Chết khi chưa đầy 1 tuổi
11	Chu Hựu Hằng 朱祐梈	Nhữ An vương 汝安王	13 tháng 10, 1484	1541	Trang Ý Đức phi		Đất phiên Vệ Huy, vô thừa tự
12	Chu Hựu Tôn 朱祐橓	Kính Giản vương 泾简王	31 tháng 3, 1485	10 tháng 7, 1537	Vinh Huệ Cung phi		Đất phiên Nghi Châu, con trai là Chu Hậu Thuyên? (朱厚烇) thừa tước
13	Chu Hựu Xu 朱祐枢	Vinh Trang vương 荣莊王	22 tháng 1, 1486	16 tháng 2, 1539	Khang Thuận Đoan phi		Đất phiên Thường Đức, trưởng tử Chu Hậu Huân (朱厚勳) mất sớm nên đích tôn thừa tước
14	Chu Hựu Giai 朱祐楷	Thân Ý vương 申懿王	3 tháng 2, 1487	20 tháng 8, 1503	Vinh Huệ Cung phi		Đất phiên Tự Châu, chết khi còn trẻ

Hoàng nữ

TT	Tước vị	Sinh	Mất	Năm kết hôn	Phu quân	Mẹ	Ghi chú
1	Nhân Hòa Công chúa 仁和公主	1470	1544	1489	Tề Thuế Mỹ (齐世美)	Trang Tĩnh Thuận phi	Có năm con trai
2	Vĩnh Khang Công chúa 永康公主	1478	1547	1493	Thôi Nguyên (崔元), con trai của Quốc tử giám Giám sinh Thôi Nho (崔儒)	Tĩnh Thuận Huệ phi	Có 2 trai 2 gái
3	Đức Thanh Công chúa 德清公主	1479	1548	1496	Lâm Nhạc (林岳)	không rõ	Công chúa hiền lành, rất hiếu thảo với mẹ chồng, cư xử lễ nghĩa Năm 1518, Lâm Nhạc mất, công chúa ở goá, có hai con trai
4	Hoàng tứ nữ	không rõ	không rõ			không rõ	Chết non
5	Trường Thái Công chúa 長泰公主	1478?	1487			không rõ	Chết trẻ, táng tại Kim Sơn, Bắc Kinh
6	Tiên Du Công chúa 仙游公主	không rõ	1514			Hòa Huệ Tĩnh phi	Mất sớm trước khi xuất giá Táng tại Kim Sơn, Bắc Kinh

Chú thích

Hiến Tông Thể loại:Sinh 1447 Thể loại:Mất năm 1487 Thể loại:Hoàng đế từ Bắc Kinh