Núi Non Nước
nhỏ|phải|250px|Một góc công viên núi Non Nước Núi Non Nước (tên cổ là Dục Thúy Sơn), là một ngọn núi nằm ngay trên ngã ba sông Vân với sông Đáy, kẹp giữa 2 cây cầu Non Nước và cầu Ninh Bình. Núi là một tiền đồn nằm ở cửa ngõ phía đông thành phố Ninh Bình. Lối lên đỉnh Non Nước qua 72 bậc gạch đá, chia làm 5 cấp. Đỉnh núi tương đối bằng phẳng, cây cối xanh mát, rất thuận tiện nghỉ ngơi, giải trí cho khách tham quan.
Bên núi có chùa Non Nước và đền thờ danh sĩ Trương Hán Siêu đời Trần. Cửa sông Vân mở ra bao bọc ba mặt núi Dục Thúy, chỉ còn một mặt nối với đất liền. Hàng ngàn năm trước chân núi bị sóng biển bào mòn tạo thành vòm đá rộng che kín một góc sông Vân. Đây trở thành địa điểm tránh mưa cho tàu thuyền. Trên núi có hàng trăm bài thơ của các tao nhân mặc khách như: Trương Hán Siêu, Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông, Thiệu Trị, Tự Đức, Phạm Sư Mạnh, Tản Đà, v.v.
- Nước non Non Nước như thơ
- Ai về Dục Thúy chẳng ngơ ngẩn lòng
- Trên thì núi, dưới thì sông
- Cúc vàng còn đó, hương nồng còn đây
Núi Non Nước là ngọn núi đẹp ở thành phố Ninh Bình, từng được ví là "cửa biển có non tiên" trong thơ Nguyễn Trãi. Đứng trên núi, du khách có thể phóng tầm mắt bao quát toàn cảnh 2 cây cầu bắc qua sông Đáy và một phần trung tâm thành phố Ninh Bình.
Contents
Lịch sử và sự kiện
Xưa núi là một vọng gác tiền tiêu bảo vệ thành Hoa Lư. Đặc biệt đây là nơi chứng kiến cuộc chuyển giao chế độ quan trọng trong lịch sử đất nước: từ bến Vân Sàng dưới chân núi, hoàng hậu nhà Đinh Dương Vân Nga đã trao áo Long Bào và chờ đợi ngày về cho tướng quân Lê Hoàn cầm quân đánh đuổi quân xâm lược nhà Tống lần thứ nhất, mở ra chiến thắng vang dội trong lịch sử dân tộc.
Trương Hán Siêu là người có công đầu phát hiện và khai thác vẻ đẹp của núi Non Nước. Ông đặt tên núi là Dục Thúy Sơn và là người đầu tiên lưu bút tích một bài thơ cho các thi sĩ đến thưởng ngoạn, ngắm cảnh làm những bài thơ khắc vào đá. Đền thờ Trương Hán Siêu và chùa Non Nước được xây dựng bên chân núi. Khu vực này ngày nay là công viên Thúy Sơn của thành phố Ninh Bình. Sách "Đại Nam nhất thống chí" có ghi: "Phía bắc núi có động, trong động có đền thờ Tam Phủ, sườn núi có một tảng đá gần sông có khắc ba chữ "Khán Giao Đình" (Đỉnh xem giao long), phía tây nam núi có đền thờ Sơn Tinh và Thuỷ Tinh, trên đỉnh có chùa". Ngọn núi này đã chứng kiến dấu tích của nhiều thời kỳ lịch sử. Ngay từ thời Lý Nhân Tông, người Việt đã xây tháp Linh Tế trên núi. Trải qua mưa nắng tháp bị đổ, đến thời Trần Hiển Tông, nhà sư Trí Nhu đã xây lại tháp Linh Tế ở trên đỉnh núi, sáu năm mới xong (1337 - 1342). Trương Hán Siêu, một danh sĩ thời Trần đã có nhiều kỷ niệm với núi Non Nước. Các vua nhà Hậu Lê cũng đặt hành cung ở trên núi này để đến chơi thăm. Nhà Nguyễn cũng cho đặt tường bao quanh gọi là nữ tường, chòi Pháp, xưởng đúc súng ở trên núi... Núi Thuý còn là đề tài của các thi nhân xưa và nay. Hiếm có ngọn núi nào có trên 30 bài thơ văn khắc vào núi như núi Thuý và còn đến hàng trăm bài thơ vịnh cảnh của các nhà thơ qua các triều đại: Trần Anh Tông, Phạm Sư Mạnh, Trương Hán Siêu, Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tông, Phan Huy Ích, Ngô Thì Nhậm, Ninh Tốn, Cao Bá Quát, Nguyễn Khuyến, Phạm Văn Nghị...
Hòn Non Nước nằm ở vị trí rất trọng yếu, án ngữ toàn bộ ngã ba sông Đáy, sông Vân, quốc lộ 10 và nhiều đường giao thông quan trọng, nên trong thời kỳ kháng chiến, quân giặc luôn tìm cách tiếp cận vị trí này. Dọc đường lên núi vẫn còn lôcốt với vết tích của bom đạn thời chiến tranh. Trên núi có tượng anh hùng Lương Văn Tụy, người thanh niên cộng sản trẻ tuổi đã dũng cảm vượt qua bom đạn cắm ngọn cờ búa liềm trên núi.
Cũng trên núi này, thượng tá Giáp Văn Khương đã liều mình nhảy xuống sông Đáy để trốn thoát khỏi sự truy bắt của quân Pháp trong chiến dịch Quang Trung của quân đội nhân dân Việt Nam mở năm 1951. Lúc ấy, thượng tá Giáp Văn Khương dẫn đầu một đội quân làm nhiệm vụ đột kích đồn Hồi Hạc rồi leo lên đỉnh núi Thúy mở đột phá khẩu. Chỉ trong một đêm mà đã phá sáu bốt địch, giết 200 tên, bắn cháy một tàu chiến. Sau Pháp phản công, Giáp Văn Khương đã tình nguyện ở lại chặn đường cho đồng đội rút lui. Và đến phút cuối cùng, anh đã nhảy từ đỉnh núi xuống sông Đáy, dạt theo những tảng lục bình thoát thân.
Nhờ lắng đọng bề dày trầm tích gắn với lịch sử hình thành vùng đất Ninh Bình, núi Thúy -sông Vân trở thành hình ảnh biểu tượng độc đáo đặc trưng của thành phố Ninh Bình.
Các điểm du lịch
Lầu đón gió
nhỏ|phải|250px|Lầu đón gió trên đỉnh núi Non Nước Nghinh phong các (lầu đón gió) nằm giữa đỉnh núi Non Nước, được xây dựng từ thế kỷ XIV, là nơi Trương Hán Siêu cùng các tao nhân mặc khách tọa đàm ngâm thơ. Xưa trên đỉnh núi có ngọn tháp Linh Tế cao vút, được xây dựng năm 1091 thời nhà Lý, sau có bài "Linh Tế tháp ký" nổi tiếng của Trương Hán Siêu mô tả tháp này.[1] Tháp đã đổ, nay không còn nữa nhưng nhà chức trách Ninh Bình đang có kế hoạch phục dựng lại tháp Linh Tế trên đỉnh núi Non Nước.
Đỉnh núi Non Nước khá bằng phẳng, thuận tiện cho du khách nghỉ ngơi, thưởng ngoạn cảnh trí.
Tượng đài Lương Văn Tụy
Anh hùng Lương Văn Tụy là một chiến sĩ cách mạng trẻ tuổi thời kỳ kháng chiến chống Pháp, người làng Lũ Phong, xã Quỳnh Lưu, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. Năm 15 tuổi, Lương Văn Tụy đã bước vào hoạt động cách mạng. Năm 1929, anh được kết nạp vào một tổ chức thanh niên cộng sản ở Ninh Bình được gọi là Đội Võ trang tuyên truyền tỉnh Ninh Bình. Anh được giao nhiệm vụ làm liên lạc, in truyền đơn và các tài liệu bí mật.
Ngày 7/11/1929, chính quyền cách mạng quyết định cắm cờ búa liềm trên núi Non Nước để khích động tinh thần đấu tranh của quần chúng và kỷ niệm cách mạng tháng Mười Nga. Lương Văn Tụy đã nhận nhiệm vụ lịch sử này. Để đánh lừa quân địch, Tụy đã nhanh trí đeo thêm 2 quả lựu đạn giả vào chân cột cờ tạo mối khiếp sợ không dám đến gần.
Sau sự kiện cắm cờ Đảng, ngày 18 tháng 11 năm 1929, trong khi đang mang mang báo "Dân cày" số 2, có in bài tường thuật, kèm theo hình minh họa lá cờ bay trên đỉnh Dục Thúy đến phát ở Yên Mô, quân Pháp đã bắt anh đưa về nhà lao Ninh Bình giam giữ. Ngày 28 tháng 4 năm 1930, anh bị đưa ra xử ở toà thượng thẩm Hà Nội rồi bị đưa đi Côn Đảo. Năm 1932, theo chủ trương của Đảo uỷ, anh cùng một số đồng đội khác vượt biển về đất liền, bị gió to, tất cả đều hy sinh. Năm ấy anh vừa tròn 18 tuổi.
Nhân dân Ninh Bình đã xây dựng tượng đài anh hùng Lương Văn Tụy trên đỉnh núi Non Nước. Tên tuổi của anh cũng được đặt cho một trường trung học nổi tiếng nhất Ninh Bình là Trường Trung học phổ thông chuyên Lương Văn Tụy. Anh cùng với cha mình là Lương Văn Thăng, cậu Đinh Tất Miễn đều được đặt tên cho những đường phố ở thành phố Ninh Bình.
Đền thờ Trương Hán Siêu
nhỏ|phải|250px|Đền thờ Trương Hán Siêu bên núi Non Nước Trương Hán Siêu được lập đền thờ tại chân núi Non Nước thuộc công viên Dục Thúy Sơn nằm bên sông Đáy ở thành phố Ninh Bình. Ngôi đền có vai trò khá đặc biệt: thường là nơi trao các giải thưởng văn hóa và khuyến học ở Ninh Bình như giải thưởng Trương Hán Siêu, giải thưởng học sinh giỏi,...
Đền Trương Hán Siêu kiến trúc theo kiểu chữ đinh, gồm 3 gian Bái Đường và 2 gian Hậu cung, hai tầng mái lợp bằng ngói, các góc có các đầu đao cong vút lên. Nhìn bán diện rìa mái cuộn lên ở hai đầu như hình ảnh một chiếc thuyền rồng ngoại mục. Trên nóc đền là hai con rồng chầu mặt nguyệt.
Mặt tiền của đền có tấm đại tự bằng chữ Hán Trương Thăng Phủ Tư. Bái đường có cửa võng, hương án và hai giá ở hai bên cắm bát bửu. Gian cuối của hậu cung có hương án và tượng Trương Hán Siêu được đúc bằng đồng. Gần đền Trương Hán Siêu là di tích lịch sử văn hoá chùa Non Nước, nằm ở phía đối diện qua núi Non Nước. Tất cả hợp lại thành một khu văn hóa, tâm linh đền - chùa - tượng đài - sông núi giữa thành phố Ninh Bình.
Chùa Non Nước
[[Tập tin:Huynonnuoc2.jpg|nhỏ|phải|250px|Chùa Non Nước]] Ngay dưới chân núi Non Nước là chùa Non Nước - một ngôi chùa cổ kính được xây dựng từ thời vua Lý Nhân Tông. Năm 2006, chùa đã được tu bổ khang trang hơn nhưng vẫn giữ được vẻ thiêng liêng trầm mặc.
Từ thời Lý, ngôi chùa này đã xuất hiện tháp là nơi thờ Phật. Trong tháp đặt một tượng Phật chính và một số tượng phụ. Sang thế kỷ XIII, tháp được tách ra, thành hai kiến trúc riêng: chùa và tháp. Tháp không còn là chùa mà trở thành mộ sư. Chính vì vậy, đến đời Trần, tháp Linh Tế đổ vỡ. Đến năm 1337 thời vua Trần Hiến Tông, tháp Linh Tế được khởi công xây dựng lại. Người đứng lên chủ trì việc xây dựng tháp là nhà sư Trí Nhu (người phủ Tràng An, châu Đại Hoàng - tức là người Ninh Bình). Khi đang giữ chức Tả ty Lang trung, Tả giám Nghị đại phu, Trương Hán Siêu đã viết bài "Dục Thúy sơn Linh Tế tháp ký" (Bài ký tháp Linh Tế ở núi Dục Thúy), nhân việc tháp Linh Tế xây dựng lại xong. Trong bài ký đó, Trương Hán Siêu đã cho biết tháp Linh Tế xây dựng lại cao 4 tầng: "Tháp xây 4 tầng, đêm tỏa hào quang, kẻ xa người gần đều trông thấy rõ". Từ khi xây dựng lại tháp Linh Tế trên núi Dục Thúy, nhiều tao nhân mặc khách đã làm thơ vịnh núi đều nói đến tháp Linh Tế:
- "Lòng sông in bóng tháp
- Tầng thẳm cửa thôi che".
- TRƯƠNG HÁN SIÊU
- "Bóng tháp hình trâm ngọc
- Gương soi ánh tóc huyền".
- NGUYỄN TRÃI
Cuối thời Hậu Lê tháp Linh Tế bị đổ vỡ. Điều này đã được Phạm Đình Hồ viết trong sách "Tam thương ngẫu lục": "Sau khi vạc đổi, Cung bỏ làm trường lương Tràng An, tháp Linh Tế cũng đổ nát".
Mỗi năm chùa Non Nước đón hàng nghìn lượt khách du lịch trong nước và quốc tế về tham quan, chiêm bái. Từ chùa phóng tầm mắt ra xa, sẽ được chiêm ngưỡng cảnh sắc thanh bình, yên ả của làng quê Việt Nam.
Công viên Thúy Sơn
nhỏ|phải|250px|Công viên Thúy Sơn Công viên Thuý Sơn nằm ở một địa thế đẹp, non nước hữu tình, nên thơ. Người dân thành phố Ninh Bình và du khách tìm đến công viên không chỉ để nghỉ ngơi, thư giãn tại các bể bơi, vườn thú, du thuyền mà còn để tham quan, thăm viếng, bởi trong khuôn viên của công viên có các di tích, danh thắng nổi tiếng gắn với Núi Non Nước như đền thờ danh nhân văn hoá Trương Hán Siêu, đài tưởng niệm liệt sĩ thành phố, tượng đài anh hùng Lương Văn Tụy và chùa Non Nước…
Công viên Thuý Sơn là công trình phúc lợi xã hội, là tài sản của Nhà nước, do UBND thành phố Ninh Bình giao cho Công ty Môi trường và Dịch vụ đô thị trực tiếp quản lý, khai thác đối với các công trình nằm trong công viên, đồng thời được phép kêu gọi đầu tư nhằm gìn giữ, phát triển công viên; tổ chức các dịch vụ phục vụ tham quan, tín ngưỡng, vui chơi, giải trí trong công viên.
Một số bài thơ nổi tiếng
Bài thơ "Dục Thúy Sơn khắc thạch" nói về núi Dục Thúy ở Ninh Bình được khắc bên sườn núi, hãy còn bút tích. Dục Thúy Sơn nghĩa là "núi có hình con chim trả đang tắm gội" - tên này do chính Trương Hán Siêu đặt cho ngọn núi Non Nước ở quê hương ông:
Dục Thúy Sơn Khắc Thạnh Sắc núi vẫn xanh mượt mà, Người đi chơi sao không về? Giữa dòng sáng ngời bóng tháp, Thượng giới mở cánh cửa hang. Có cách biệt với cuộc đời trôi nổi như ngày nay, Mới biết rõ cái danh hờ trước kia là không đúng, Trời đất ở Ngũ-hồ rộng thênh thang, Hãy tìm lại tảng đá ngồi câu khi trước. |
Khắc thơ núi Dục Thúy (Trần Văn Giáp) Non xanh xanh vẫn như xưa, Du nhân đi mãi vẫn chưa thấy về! Sóng in bóng tháp bồ đề, Mở toang cửa động liền kề chân mây. Đời lênh đênh trước khác nay, Thân nhàn mới biết trước ngày lầm to. Mênh mông trời đất Năm hồ, Vòm câu cũ, kíp thăm dò nơi đâu. |
Bài "Quá Dục Thuý sơn" của Cao Bá Quát vừa thể hiện tình yêu với non sông cảnh đẹp vừa thể hiện một cái tôi khí phách, phóng khoáng và ngạo nghễ trước cuộc đời:
QUÁ DỤC THUÝ SƠN (Cao Bá Quát) |
QUA NÚI DỤC THUÝ (Phạm Minh Khôi) |
Bài thơ "Dục Thuý sơn" của Nguyễn Trãi vừa lột tả vẻ đẹp của thiên nhiên, đất nước vừa thể hiện một tâm hồn đẹp và tinh tế về con người và đất nước của Nguyễn Trãi, đó là thái độ trân trọng tha thiết đối với những giá trị văn hóa dân tộc qua tình cảm mà ông dành cho Trương Hán Siêu:
"Dục Thuý sơn" của Nguyễn Trãi.
|
Núi Dục Thuý (Khương Hữu Dụng dịch) |
Hình ảnh
Bơi thuyền
Vườn thú
Bơi thuyền
Cầu Ninh Bình nhìn từ chân núi
Liên kết ngoài
- Núi Non Nước và sắc vàng hoa cúc, Thanh Thản, Báo Ninh Bình, Thứ sáu, 15:16, 28/10/2011
