Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc

Template:Chú thích trong bài Template:Chức vụ chính trị [[Tập tin:António Guterres 2013.jpg|nhỏ|Antonio Guterres|thế=]] Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc là chức danh đứng đầu Ban Thư ký Liên Hiệp Quốc. Trong thực tế, Tổng Thư ký cũng đồng thời là người phát ngôn của Liên Hiệp Quốc.

Theo Hiến chương Liên Hiệp Quốc, chức danh Tổng Thư ký được bổ nhiệm bởi Đại Hội đồng căn cứ trên sự tiến cử của Hội đồng Bảo an. Tổng Thư ký có thể được tái bổ nhiệm.

Tổng Thư ký đương nhiệm là António Guterres, người Bồ Đào Nha, nhậm chức vào ngày 1 tháng 1 năm 2017. Nhiệm kỳ đầu tiên của ông kết thúc vào ngày 31 tháng 12 năm 2021.

Vai trò

Chức danh Tổng Thư ký được quy định trong bản Hiến chương như là "viên chức quản trị chính" của tổ chức này.

Nhiệm kỳ và quy trình tuyển chọn

Chức danh này được bổ nhiệm theo nhiệm kỳ năm năm. Các Tổng Thư ký thường phục vụ hai nhiệm kỳ liên tiếp, riêng Boutros Boutros-Ghali chỉ ngồi ở vị trí này trong một nhiệm kỳ. Tổng Thư ký được bổ nhiệm bởi Đại Hội đồng, dựa trên sự tiến cử của Hội đồng Bảo an. Do vậy, sự tuyển chọn phụ thuộc vào phiếu phủ quyết của các thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an. Chức danh này không được bầu chọn theo cách phổ thông đầu phiếu.

Theo quy ước, chức vụ Tổng Thư ký được chọn tuần tự theo các khu vực địa lý, nhưng vì Boutros Boutros-Ghali từ Ai Cập chỉ phục vụ một nhiệm kỳ nên một người đến từ Phi châu, Kofi Annan, được chọn để kế nhiệm. Khi Annan hoàn tất nhiệm kỳ đầu tiên, các quốc gia thành viên, vì có ấn tượng tốt với thành tích của ông, đã quyết định dành cho ông nhiệm kỳ thứ hai mà không tính đến yếu tố nên chọn Tổng Thư ký kế nhiệm từ Á châu. Cho đến nay vẫn chưa có tổng thư ký nào đến từ Bắc Mỹ hoặc châu Đại Dương.

Hầu hết các Tổng Thư ký là những ứng viên thoả hiệp xuất thân là viên chức trung cấp và ít có tiếng tăm. Những chính trị gia có thanh danh thường được giới thiệu cho chức vụ này, nhưng hầu như luôn luôn bị gạt bỏ. Chẳng hạn như các nhân vật tiếng tăm như Charles de Gaulle, Dwight Eisenhower và Anthony Eden được xem xét cho chức Tổng Thư ký đầu tiên của LHQ nhưng cuối cùng đều bị khước từ và một người đến từ Na Uy, Trygve Lie, giành được sự đồng thuận để được bổ nhiệm vào chức vụ này. Phụ thuộc vào nền chính trị quốc tế và cơ chế vận hành của nền chính trị thỏa hiệp, vì vậy dễ dàng tìm thấy nhiều điểm tương đồng trong quy trình và tiêu chuẩn tuyển chọn chức vụ Tổng Thư ký với các vị trí lãnh đạo thuộc các tổ chức quốc tế khác, trong đó nên kể đến quy trình bầu chọn Giáo hoàng cho Giáo hội Công giáo La Mã.

Xoay quanh việc bầu Tổng Thư ký năm 2006

Nhiệm kỳ của đương kim Tổng Thư ký Annan hết hạn vào cuối năm 2006. Đã có những đồn đại cho rằng cựu Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton và cựu Tổng thống Chile Ricardo Lagos đang tính trở thành Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc. Tuy nhiên, Clinton đến từ một quốc gia là thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an nên điều này được xem là phá vỡ truyền thống của LHQ. Các ứng viên khác là Ngoại trưởng Hàn Quốc Ban Ki-moon, Phụ tá Bộ trưởng Thông tin Ấn Độ Shashi Tharoor, Gro Harlem Brundtland, cựu Thủ tướng Na Uy và là cựu Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Tarja Halonen, Tổng thống Phần Lan, và Vaira Vike Freiberga, Tổng thống Latvia. Dù vậy, nhiều người cho rằng chức vụ Tổng Thư ký LHQ nên dành cho châu Á. Cả Clinton lẫn Lagos cũng bác bỏ tin đồn họ có ý định ra tranh chức vụ này. Đằng sau hậu trường, Trung Quốc đang vận động ráo riết cho Phó Thủ tướng Thái Lan, Surkiart Sathirathai, ông này cũng nhận được sự ủng hộ từ Hoa Kỳ, Nga và ASEAN. Trong khi đó, Jayantha Dhanapala của Sri Lanka và Jose Ramos-Horta, cựu Ngoại trưởng Timor-Leste và là người được đề cử Giải Nobel Hòa bình cũng được xem là những ứng viên có nhiều triển vọng. Dhanapala là nhân vật có tiếng tăm trong nội bộ Liên Hiệp Quốc nhờ vào những đóng góp của ông trong các vấn đề giải trừ quân bị.

Có ý kiến được nhiều người đồng tình cho rằng đã đến lúc nên bổ nhiệm một phụ nữ vào chức vụ Tổng Thư ký. Trong suốt 60 năm qua, tất cả Tổng Thư ký đều là nam giới. Thủ tướng New Zealand, Helen Clark, và Toàn quyền nước này, Dame Silvia Cartwright, được xem là các ứng viên triển vọng sau khi được giới thiệu bởi tổ chức phụ nữ quốc tế Equality Now.

Ngoại trưởng Hàn Quốc Ban Ki-moon đã được chính thức được bầu chọn để kế nhiệm Kofi Annan vào đầu năm 2007.

Đề nghị bãi bỏ

Template:Cần nguồn tham khảo Đầu thập niên 1960, nhà lãnh đạo Xô viết Nikita Sergeyevich Khrushchyov dẫn đầu một nỗ lực nhằm bãi bỏ chức vụ Tổng Thư ký. Với đa số áp đảo của các quốc gia phương Tây, các nước này chọn người của họ cho chức vụ này, vì vậy những người này thường tỏ ra có thiện cảm với phương Tây. Khrushchev đưa ra đề xuất thay thế chức danh này bằng một hội đồng lãnh đạo gồm ba thành viên (tam đầu chế): một đến từ phương Tây, một từ các nước chủ nghĩa xã hội và một từ các nước phi liên kết. Ý tưởng này không thực hiện được vì thiếu sự ủng hộ từ các quốc gia trung lập.

Danh sách Tổng Thư ký

Nr	Ảnh	Tổng Thư ký	Thời gian đương nhiệm	Quốc gia xuất thân	Ghi chú	Tham khảo
9	60px	Antonio Guterres	1 tháng 1 năm 2017 - đương nhiệm	Template:POR
8	60px	Ban Ki-moon	1 tháng 1 năm 2007 - 31 tháng 12 năm 2016	Template:KOR	Từ nhiệm sau hai nhiệm kỳ	[1]
7	50px	Kofi Annan	1 tháng 1 năm 1997 – 31 tháng 12 năm 2006	Template:GHA	Từ nhiệm sau hai nhiệm kỳ	[2]
6	50px	Boutros Boutros-Ghali	1 tháng 1 năm 1992 – 31 tháng 12 năm 1996	Egypt	Hoa Kỳ phủ quyết nhiệm kỳ thứ hai	[3]
5	50px	Javier Pérez de Cuéllar	1 tháng 1 năm 1982 – 31 tháng 12 năm 1991	Template:PER	Từ chối nhiệm kỳ thứ ba	[4]
4	50px	Kurt Waldheim	1 tháng 1 năm 1972 – 31 tháng 12 năm 1981	Template:AUT	Trung Quốc phủ quyết nhiệm kỳ thứ ba	[5]
3	50px	U Thant	30 tháng 11 năm 1961 – 31 tháng 12 năm 1971	Myanmar	Quyền Tổng Thư ký từ 3 tháng 11 1961 đến 30 tháng 11 1962 Từ chối cuộc bầu cử lần thứ ba	[6]
2	50px	Dag Hammarskjöld	10 tháng 4 năm 1953 – 18 tháng 9 năm 1961	Sweden	Tử nạn trong một tai nạn máy bay tại Bắc Rhodesia (nay là Zambia), khi đang trên đường thực hiện sứ mệnh gìn giữ hoà bình tại Congo	[7]
1	50px	Trygve Lie	2 tháng 2 năm 1946 – 10 tháng 11 năm 1952	Norway	Từ nhiệm	[8]
-	50px	Gladwyn Jebb	24 tháng 10 năm 1945 – 1 tháng 2 năm 1946	Template:Country data Anh Quốc	Là Tổng Thư ký lâm thời cho đến cuộc bầu cử của Lie