Yên Khánh

Template:Bài cùng tên Template:Thông tin đơn vị hành chính Việt Nam Yên Khánh là một huyện phía đông nam của tỉnh Ninh Bình. phía tây bắc giáp với thành phố Ninh Bình, phía tây giáp 2 huyện Hoa Lư và Yên Mô, phía nam giáp huyện Kim Sơn, các phần từ phía bắc đến phía đông giáp với tỉnh Nam Định qua sông Đáy. Diện tích 138 km², dân số 142.184 người (2006).

Hành chính

Huyện Yên Khánh nằm ở phía đông nam tỉnh Ninh Bình. phía bắc giáp thành phố Ninh Bình, phía tây và tây nam giáp huyện Yên Mô, phía nam giáp huyện Kim Sơn, phía đông và đông bắc có sông Đáy bao bọc, là ranh giới tự nhiên với huyện Nghĩa Hưng, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. Trên bản đồ địa lý, Yên Khánh giống hình một con dê di chuyển theo hướng từ đông sang tây.

Diện tích tự nhiên toàn huyện là 137,9 km², dân số 143.131 người, mật độ dân số 1.038 người/km². Gồm thị trấn thị trấn Yên Ninh và 18 xã bắt đầu bằng từ Khánh gồm: Khánh An, Khánh Công, Khánh Cư, Khánh Cường, Khánh Hải, Khánh Hòa, Khánh Hội, Khánh Hồng, Khánh Lợi, Khánh Mậu, Khánh Nhạc, Khánh Phú, Khánh Thành, Khánh Thiện, Khánh Thủy, Khánh Tiên, Khánh Trung, Khánh Vân.

Lịch sử

Thời Hồng Bàng nằm trong bộ Giao Chỉ, sau thuộc phủ Trường Yên.

Từ thời nhà Trần(1225-1400)về trước có tên gọi là Yên Ninh.

Từ đời Lê Trung Hưng(1593) sau đổi là huyện Yên Khang.

Thời nhà Nguyễn năm Gia Long thứ 2(1803) đổi tên là huyện Yên Khánh, thuộc phủ Trường Yên.

Năm Minh Mệnh thứ 2(1821) đổi thành phủ Yên Khánh.

Năm Minh Mệnh thứ 10(1829) huyện Yên Khánh thuộc đạo Ninh Bình, sau đó đổi tên thành trấn Ninh Bình, rồi thành tỉnh Ninh Bình như ngày nay.

Sau năm 1945, bỏ cấp phủ, gọi chung là huyện. Huyện Yên Khánh khi đó gồm có 21 xã: Khánh An, Khánh Công, Khánh Cư, Khánh Cường, Khánh Dương, Khánh Hải, Khánh Hòa, Khánh Hội, Khánh Lợi, Khánh Mậu, Khánh Nhạc, Khánh Ninh, Khánh Phú, Khánh Thành, Khánh Thiện, Khánh Thịnh, Khánh Thượng, Khánh Thủy, Khánh Tiên, Khánh Trung, Khánh Vân.

Tháng 1-1965, xã Yên Lạc của huyện Yên Mô được sáp nhập vào huyện Yên Khánh và đổi tên thành xã Khánh Hồng; 3 xã: Khánh Dương, Khánh Thịnh, Khánh Thượng được sáp nhập vào huyện Yên Mô. Từ đó, huyện Yên Khánh có 19 xã: Khánh An, Khánh Công, Khánh Cư, Khánh Cường, Khánh Hải, Khánh Hòa, Khánh Hội, Khánh Hồng, Khánh Lợi, Khánh Mậu, Khánh Nhạc, Khánh Ninh, Khánh Phú, Khánh Thành, Khánh Thiện, Khánh Thủy, Khánh Tiên, Khánh Trung, Khánh Vân.

Ngày 27/04/1977, Hội đồng chính phủ ra quyết định 125/CP giải thể huyện Yên Khánh, cắt 10 xã phía bắc sông Khang Thượng (Khánh Hòa, Khánh Phú, Khánh An, Khánh Cư, Khánh Vân, Khánh Ninh, Khánh Hải, Khánh Lợi, Khánh Tiên, Khánh Thiện) sáp nhập với huyên Yên Mô và thị trấn Tam Điệp thành lập huyện Tam Điệp. Cắt 9 xã phía nam sông Khang Thượng (Khánh Hồng, Khánh Nhạc, Khánh Hội, Khánh Mậu, Khánh Thủy, Khánh Cường, Khánh Trung, Khánh Công, Khánh Thành) sáp nhập vào huyện Kim Sơn.

Ngày 04/07/1994, Chính phủ ra quyết định số 59- NĐ/CP tái lập huyện Yên Khánh. Huyện Yên Khánh khi đó gồm có 19 xã: Khánh An, Khánh Công, Khánh Cư, Khánh Cường, Khánh Hải, Khánh Hòa, Khánh Hội, Khánh Hồng, Khánh Lợi, Khánh Mậu, Khánh Nhạc, Khánh Ninh, Khánh Phú, Khánh Thành, Khánh Thiện, Khánh Thủy, Khánh Tiên, Khánh Trung, Khánh Vân.

Ngày 01/09/1994, huyện Yên Khánh tổ chức lễ công bố Nghị định 59/NĐ/CP của chính phủ và ra mắt chính thức đi vào hoạt động.

Ngày 02/11/1996, Chính phủ ra Nghị định 69-CP thành lập thị trấn Yên Ninh, thị trấn huyện lỵ của huyện Yên Khánh trên cơ sở: 247,41 ha diện tích tự nhiên và 5.419 nhân khẩu của xã Khánh Ninh; 7,27 ha diện tích tự nhiên và 213 nhân khẩu của xã Khánh Vân; 3,63 ha diện tích tự nhiên của xã Khánh Hải; 9,81 ha diện tích tự nhiên và 164 nhân khẩu của xã Khánh Nhạc.

Ngày 03/06/2009, Chính phủ ra Nghị quyết 23-NQ-CP điều chỉnh địa giới để mở rộng thị trấn Yên Ninh thuộc huyện Yên Khánh. Theo đó, hợp nhất toàn bộ diện tích tự nhiên 533,86 ha và dân số 7.435 nhân khẩu của xã Khánh Ninh vào thị trấn Yên Ninh.

Hiện nay, huyện Yên Khánh có 18 xã và 1 thị trấn; diện tích tự nhiên: 137,8 km², trong đó 9.770 ha đất nông nghiệp, 2.471 ha đất chuyên dùng, 7.851 ha đất hai lúa; dân số xấp xỉ 142.565 người, mật độ xấp xỉ 1.050 người/km².

Hạ tầng

Quốc lộ 10 chạy dọc Yên Khánh nối từ thành phố Ninh Bình tới huyện Kim Sơn. Đây là địa phương có dự án Đường cao tốc Ninh Bình - Hải Phòng - Quảng Ninh đi qua.

Địa hình của huyện Yên Khánh là đồng bằng tương đối bằng phẳng, không có núi non, mạng lưới sông ngòi phân bố tương đối đều. Dòng sông Đáy chảy qua 11 xã phía đông bắc với tổng chiều dài 37,3 km. Dòng sông Vạc chảy qua 7 xã phía tây với chiều dài 14,6 km, thuận lợi cho việc tưới tiêu phục vụ sản xuất và đời sống.

Yên Khánh nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, gần biển nên mát mẻ. Tuy vậy, thời tiết vẫn chia thành 2 mùa rõ rệt. Mùa hạ nắng nóng, có ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam. Mùa đông, ảnh hưởng khá lớn của gió mùa Đông Bắc, có sương muối nhưng không nhiều như các huyện phía bắc của tỉnh.

Theo Quyết định số: 2179/ QĐ-UBND ngày 17 tháng 9 năm 2007 của UBND tỉnh Ninh Bình V/v phê duyệt Quy hoạch giao thông đường thuỷ nội địa tỉnh Ninh Bình đến năm 2015 và định hướng phát triển đến năm 2020 thì Yên Khánh có các cảng và các bến đò đường thủy sau: [[Tập tin:Damninhbinh1.JPG|nhỏ|phải|300px|Nhà máy đạm Ninh Bình ở khu CN Khánh Phú]]

• Cảng Đò Mười: tại xã Khánh Thành, Yên Khánh.
• Cảng Khánh An: tại phía hữu sông Đáy, thuộc xã Khánh An huyện Yên Khánh
• Cảng Xanh: xã Khánh Thiện- huyện Yên Khánh.
• Các bến cảng sông khác: bến Khánh An, bến Khánh Hoà (sông Vạc)

Dưới đây là danh sách các bến đò ở Yên Khánh: [[Tập tin:Đền Triệu Việt Vương Ninh Bình.JPG|nhỏ|phải|300px|Đền thờ Triệu Quang Phục ở thị trấn Yên Ninh, Yên Khánh, Ninh Bình]]

Tên bến đò	Vị trí	Sông	Lý trình	Mức độ liên kết	Giai đoạn
Bến Đò Mười	Khánh Thành	Sông Đáy	128	Liên tỉnh	2010-2015
Bến đò mười sáu	Khánh Thành	Sông Đáy		Liên tỉnh
Bến đò Tam Tòa	Khánh Trung	Sông Đáy	120	Liên tỉnh	2010-2015
Bến đò Vệ	Khánh Phú	Sông Đáy	99	Liên tỉnh	2010-2015
Bến Đò Bơn	Khánh Công	Sông Đáy	125	Liên tỉnh	2010-2015
Bến đò Độc Bộ	Khánh Tiên	Sông Đáy	110	Liên tỉnh	2010-2015
Bến Đò Quăn	Khánh Cường	Sông Đáy	115	Liên tỉnh	2010-2015
Bến đò Đào Khê	Khánh Cường	Sông Đáy	117	Liên tỉnh	2010-2015
Bến đò Thông	Khánh Cư	Sông Đáy	102	Liên Tỉnh	2016-2020
Bến đò Đức Hậu	Khánh Hồng	Sông Vạc	14+500	Liên huyện	2016-2020

Kinh tế

Yên Khánh là huyện đồng bằng được phù sa bồi đắp của sông Đáy nằm ở phía đông, nền kinh tế thế mạnh chủ yếu của huyện là nông nghiệp. Yên Khánh cũng là một huyện có tài nguyên nhân lực lao động dồi dào. Phần lớn vẫn phải làm việc tại các nơi khác.

Từ năm 2007, huyện Yên Khánh phát triển mạnh mẽ các khu công nghiệp nằm ở các xã Khánh Phú, Khánh An để thúc đẩy phát triển kinh tế. Thị trấn Yên Ninh nằm trên quốc lộ 10, nối thành phố Ninh Bình và huyện Kim Sơn. Yên Khánh nằm cạnh khu công nghiệp Khánh Phú và cảng Ninh Phúc rất thuận lợi giao lưu kinh tế nội tỉnh.

Yên Khánh có các chợ sau là được xếp hạng chợ loại 3 ở Ninh Bình:

- Chợ Cát - Thôn 8 - Xã Khánh Trung,

- Chợ Dầu - Xóm Chợ - Xã Khánh Hoà,

- Chợ Ninh - Phố 2 Thị Trấn Yên Ninh, (Năm 2016 UBND tỉnh Ninh Bình có Quyết định hạ hạng chợ Ninh thành chợ hạng 3 giao UBND thị trấn Yên Ninh quản lý)

- Chợ Khánh Hồng - Xóm 3 - Xã Khánh Hồng,

- Chợ Khánh Thành - Xóm 4 - Xã Khánh Thành,

- Chợ Nhạc - Xóm 3 - Xã Khánh Nhạc,

- Chợ Trung - Xóm 9 - Xã Khánh Mậu,

- Chợ Chùa - xã Khánh Hội;

- Chợ Vệ - Thôn Phú Tân - Xã Khánh Phú,

- Chợ Xanh - Xóm Chợ - Xã Khánh Thiện,

Di tích

nhỏ|phải|300px|Chùa Phúc Long ở xã Khánh Phú Tính đến năm 2009, Yên Khánh có 12 di tích lịch sử văn hoá được xếp hạng quốc gia.

• Đình Thần Hoàng Lưu Mỹ Thôn, Khánh Vân
• Nhà thờ và mộ Vũ Duy Thanh, xã Khánh Hải
• Đền Văn Giáp, xã Khánh An
• Đền Thượng và chùa Phúc Long, xã Khánh Phú
• Đình thôn Đỗ, xã Khánh Nhạc
• Đền chùa thôn Năm, xã Khánh Tiên
• Chùa Dầu, xã Khánh Hoà
• Đền Kiến Ốc, xã Khánh Trung
• Đền Tiên Viên, chùa Kim Rong, xã Khánh Lợi
• Chùa Phúc Nhạc, xã Khánh Nhạc
• Đền Tam Thánh và chùa Yên Lữ, xã Khánh An
• Đình Yên Phú, Xã Khánh An
• Đền Triệu Việt Vương, T Trấn Yên Ninh

Yên Khánh là vùng đất thuộc cửa biển xưa nay đã lùi xa vào đất liền, tại đây có rất nhiều di tích thờ Triệu Quang Phục, tiêu biểu như các đền, đình nằm ở các xã như: đền Duyên Phúc xã Khánh Hồng, đền Triệu Việt Vương ở Thị trấn Yên Ninh, đền Tiên Yên, chùa Kim Rong ở xã Khánh Lợi đền Triệu Việt Vương ở các xã Khánh Hải, Khánh Tiên....

Đô thị Yên Khánh

Theo quyết định số 796/QĐ-UBND ngày 12/10/12 của UBND tỉnh Ninh Bình về việc phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống đô thị Ninh Bình đến năm 2030, Yên Khánh có các đô thị sau:

• Thị trấn Khánh Thành: trên cơ sở nâng cấp xã Khánh Thành.
• Thị trấn Khánh Thiện: nâng cấp xã Khánh Thiện.
• Thị trấn Yên Ninh: là trung tâm huyện.