Castor en Pollux – Wikipedia

Afbeelding van Castor op een calyxkrater in het Louvre

Kastor en Polydeukes (Oudgrieks: Κάστωρ καὶ Πολυδευκής) zijn figuren uit de Griekse mythologie. Tezamen worden zij de Dioskouren (Διόσκοροι, Ionisch: Διόσκουροι – “zonen van Zeus”) genoemd. Hun pendanten in de Romeinse mythologie zijn Castor en Pollux (Dioscuri). In de Etruskische mythologie heten de Dioskouren (Etr. tinas cliniiar – “zonen van Tinia”) Castur en Pulutuce of Pultuce.

Ouders[bewerken | brontekst bewerken]

Er zijn in de Griekse mythologie verschillende verhalen over de ouders van Kastor en Polydeukes. Het bekendste verhaal is dat waar de oppergod Zeus in de gedaante van een prachtige witte zwaan Leda versiert. Men zegt dan ook dat zij geboren zijn uit de eieren die Leda had gelegd (na de ontmoeting met Zeus).

De Mythologische Bibliotheek van Pseudo-Apollodoros zegt hierover (in de paragraaf over de jacht op het Calydonische everzwijn):

Zij die samenkwamen om jacht te maken op het everzwijn waren de volgenden: Meleagros, zoon van Oineus en Dryas, Ares’ zoon, kwamen uit Kalydon, uit Messene kwamen Idas en Lygkeus, beiden zonen van Aphareus; uit Lakedaimon (Sparta) kwamen Kastor en Polydeukes, zonen van Zeus en Leda,…

Maar ook andere bronnen vermelden dat de vader van één of beide kinderen misschien wel de echtgenoot was van Leda, namelijk Tyndareos. Daarmee zijn zij tevens de broers van Helena en Klytaimnestra, beiden bekend van de Trojaanse Oorlog. Het is dan ook onduidelijk welk kind uit welk ei kwam, en dus ook wie sterfelijk was en wie onsterfelijk. In sommige verhalen zijn ze beiden sterfelijk, of soms beiden onsterfelijk. Wel staat vast dat als een van beiden onsterfelijk was, het Polydeukes moet zijn.

Argonauten[bewerken | brontekst bewerken]

Kastor en Polydeukes waren betrokken in vele mythen en sagen van de Griekse wereld. Zij waren onder meer metgezellen van Jason, in zijn zoektocht naar het gulden vlies. Polydeukes was een uitmuntend bokser en versloeg koning Amykos in een bokswedstrijd. Amykos belette namelijk dat de Argonauten hun reis konden voortzetten.

Tijdens de zeereis van de Argonauten stak een verschrikkelijke storm op. Deze storm werd door Orpheus bedaard door tot de Goden van Samotrake te bidden en op zijn lier te spelen. De sterren verschenen aan de eerder zo bewolkte hemel. Bulfinch maakt naar aanleiding van deze passage in het verhaal van de Argonauten niet Orpheus maar de beide Dioscuren tot de beschermende goden van de reizigers en zeelieden. Het elektrische verschijnsel dat wij sint-elmsvuur noemen, werd in de Oudheid naar Kastor en Polydeukes genoemd. Men interpreteerde het lichtverschijnsel als een zichtbaar teken van hun bescherming.^[1]

De dood van Kastor[bewerken | brontekst bewerken]

Maar ook wanneer Theseus en zijn flamboyante vriend Pirithoös hun zuster Helena ontvoerden, speelden zij een prominente rol. Kastor leidde een groot Spartaans leger naar Athene, terwijl Theseus afwezig was (hij zat namelijk vast in de Onderwereld). Kastor eiste zijn zuster Helena terug. Omdat de Atheners waren overweldigd door de Spartaanse overmacht hadden ze geen andere keus dan Helena terug te geven.

Kastor en Polydeukes ontvoerden en huwden Phoibe en Hilaiira, de dochters van Leukippos. Idas en Lynceus, neven van Leukippos (of volgens sommige bronnen rivalen om de hand van de begeerlijke dochters) wreekten zich echter op de “Diskouroi”. Kastor sneuvelde.

Polydeukes werd onsterfelijkheid geschonken door Zeus en probeerde de oppergod dan ook te overtuigen om zijn geschenk met zijn overleden broer Kastor te delen. Omdat ze onafscheidelijk waren, besloten ze samen te blijven. Polydeukes bood zijn leven aan in ruil voor dat van zijn broer. Zeus vervulde de wens gedeeltelijk door hen om-en-om op de Olympus en in de Tartaros te laten verblijven.^[1] Dit is waarschijnlijk de aanwijzing dat Kastor wel degelijk de zoon van Tyndareos was en dat Polydeukes de zoon van Zeus was. De ene dag verbleven ze als goden op de Olympus, de andere dag verbleven ze als sterfelijke zielen in Tartaros.

Thomas Bulfinch laat de twee broers in een andere versie van de mythe door Zeus aan de hemel plaatsen als het sterrenbeeld Tweelingen. Ook zo zou de wens van de broers om eeuwig onafscheidelijk te zijn zijn vervuld.

Kastor en Polydeukes in de Romeinse overlevering[bewerken | brontekst bewerken]

De beide strijdvaardige broers werden door de Grieken en Romeinen soms plotseling in veldslagen gezien. Zij reden dan op prachtige witte hengsten en ze vochten soms aan de ene, dan weer aan de andere zijde. In de Slag bij het Meer van Regillus hielpen de Hemelse Tweelingen de Romeinen om een overwinning te behalen.^[1] Na de slag zijn zij gesignaleerd toen zij hun paarden lieten drinken bij de Bron van Juturna.

Het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini) werd naar hen genoemd, en de helderste sterren van dit sterrenbeeld zijn dan ook Castor en Pollux.

Castor en Pollux zijn ook twee bergen in het bergmassief van de Monte Rosa op de grens van Italië en Zwitserland.

De figuren Castor en Pollux zijn verwerkt in het boek Spotgaai, het laatste boek in De Hongerspelentrilogie van Suzanne Collins. In het boek Hasse Simonsdochter, van schrijfster Thea Beckman komen zij als twee broers voor.
Het zijn ook twee personages in de serie Percy Jackson, de Olympiërs van Rick Riordan en twee broers in de film Face/Off.